نگاهی به مساجد شناخته‌شده هرمزگان

بیست و یکم آگوست  هر سال که مصادف با ۳۰ مرداد است، روز جهانی مسجد نامگذاری شده است؛ روزی که نخستین قبله مسلمین جهان به دست صهیونیست‌ها به آتش کشیده شد. به مناسبت روز جهانی مسجد، نگاهی به مسجد و مناره ملک بن عباس (مسجد علی)، مسجد و مقبره برخ، مسجد ناصری، مسجد منبرکهنه، مسجد لافت، مسجد صحرا باغی، مسجد رمچاه، مسجد دژکان و مسجد جامع بندرعباس {که از مساجد سرشناس و تاریخی هرمزگان به شمار می‌روند} می‌اندازیم.

مسجد و مناره ملک بن عباس (مسجد علی)

اين مسجد قديمى که در قسمت غربى شهر بندرلنگه و در نزديکى دريا واقع‌شده است، به دست شخصى به نام «حاج محمد بن عباس» در سال ۱۲۸۰ هجرى قمرى احداث و به يادگار گذاشته‌شده است. در حال حاضر از تمامى بناى مسجد، يک شبستان بزرگ نیمه ویران و يک مناره باقی‌مانده است. مناره و شبستان اين مسجد ازنظر قدمت ساختمان با ساير بناهاى تاريخى شهر يکسان نيست و سبک معمارى آن ويژگى منحصربه‌فردی دارد. منارهٔ‌ مسجد که ۲۲ متر طول و ۳/۵ متر قطر دارد، ازلحاظ سبک ساختمان با ديگر مناره‌‌هاى ايرانى متفاوت است. طرح معمارى بالاى گلدسته آن ترکيبى از طرح‌هاى معمارى هندى و ايرانى است و به شکل مارپيچ و مانند مار حلقه شده‌ای سر برافراشته و در بالاى گنبد و بر انتهاى گلدسته قرارگرفته است. ساختمان اين مناره و محوطه‌ی آن با پنجره‌‌هاى مشبک و کاملاً به سبک هندى چوب‌سازى شده است. کنده‌‌کارى‌هاى روى چوب به‌صورت قوس‌هاى تزئينى و نماهاى رواقى است. چتر سايبان روى مأذنه، تقليدى از مرغان سرگشاده‌ی هندى است. شبکه‌هاى چوبى تحتانى آن مشبک (منطبق بر ترکيب‌هاى کثيرالاضلاع هندى) و از چوب است. سبک درسازى آن ايرانى است. بقيه‌ی گلدسته يعنى ستون استوانه‌اى شکل و تزئينات آجرکارى و گچ‌برى و ستون‌سازى زير مأذنه داراى نقش و سبک دوران قاجار و متأثر از سبک معمارى و تزئيناتى دوران صفوى است. گچ‌برى سقف شبستان و ايوان آن، ترکيبى از قالب‌گيرى و قطعات گل‌وبوته است، ‌ و نماسازى آن گچى است. در قسمت‌هاى برجای‌مانده‌ی داخل بنا، به‌طور کاملاً آشکارى سبک نماسازيِ داخلِ معابد هندى به‌کاررفته است.

مسجد و مقبره برخ

مسجد و مقبره شیخ برخ قدیمی‌ترین بنای دوره اسلامی در قشم است. معماری مساجد قشم آمیزه‌ای از معماری «ایرانی – اسلامی» است. تزئینات مناره‌ها و تعدد گنبدها، اغلب ساده و بدون کاشی‌کاری‌های معماری مرسوم هستند. همچنین استفاده از مصالح و روکش‌کاری‌های دیوارها و ستون‌ها، همگی هویت ویژه‌ای به‌عین مسجدها بخشیده است. از دیگر ویژگی‌های مساجد قشم می‌توان به عدم وجود بادگیرها و گاه حذف گنبدها، برخورداری از بخش‌های زمستانی و تابستانی، استفاده مناسب از مصالح بومی و هماهنگی‌های محیطی و نیز عدم بهره‌گیری از تزئینات فزاینده در شبستان و ساختمان آن‌ها اشاره کرد. مسجد و مقبره شیخ برخ در روستای کوشه، از توابع دهستان رمکان، بخش مرکزی شهرستان قشم و در استان هرمزگان واقع شد. روستای کوشه در ارتفاع 25 متری از سطح دریا و در موقعیت 27 درجه و 14 دقیقه عرض شمالی و 56 درجه و 51 دقیقه طول شرقی واقع‌شده است. این روستا از شمال به روستای کاروان، از جنوب به روستای جی جیان، از غرب به روستای گربه دان و از شرق به روستای تم سنتی منتهی می‌شود. بر اساس مقاله مسجد و مقبره شیخ برخ قدیمی‌ترین بنای دوره اسلامی در قشم است باید بدانید که مسجد و مقبره شیخ برخ در روستای کوشه را به‌احتمال از بناهای دوران عمر بشمار آورده‌اند و به‌احتمال‌زیاد، این بنا قبلاً آتشکده بود. ساختمان اولیه مسجد در سال‌های اولیه اسلامی و در خلال فتح جزایر و بندرها ایران به دست عمرو بن عاص و به امر او در روستای کوشه قشم ساخته‌شده است. این مسجد یک‌بار در سال 244 هجری تعمیر و در سال 736 هجری براثر زلزله ویران شد. مسجد و مقبره شیخ برخ در سال 737 هجری توسط سلطان فتح‌الله نواده سلطان محمود غزنوی که احتمالاً از پادشاهان «هرمز» یا «لارستان» بوده، تجدید بناشده است. افسانه بسیار دل‌نشینی درباره این مسجد سینه‌به‌سینه نقل‌شده است: در اثر زلزله‌ای ویرانگر، اکثر بناهای جزیره قشم با خاک یکسان شد، ازجمله عبادتگاه و زاویه زاهدی گوشه‌نشین بنام شیخ برخ. بعدها کشتیبانی که از آفریقا آمده بود، در دریا دچار طوفان سهمگین شد و پیش خود نذر کرد که اگر از این مهلکه جان سالم به دربرد، زاویه و مسجد شیخ برخ را در روستای کوشه بازسازی کند. طوفان سهمگین کشتی او را در سواحل نزدیک همین روستا به گل نشاند و او از چوب‌های دکل کشتی خود، مسجد و زاویه شیخ برخ را بازسازی کرد و بر تخته ورودی به خط نسخ خام نام شیخ و تاریخ تجدید بنای مسجد را حک کرد.

مسجد ناصری بندرعباس 

مسجد ناصری بندرعباس ، جز زیباترین مساجد ایران است که در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی یعنی سال‌های 1302 الی 1304 شمسی ساخته شد، محمدعلی ناصری حیدرآبادی از افراد مذهبی و معروف آن سال‌های بندرعباس تصمیم به ساخت این سازه را گرفت تا امروزه مردم به یادبود آن همچنان این مکان مذهبی را بانام وی به یکدیگر معرفی نمایند. به‌طورکلی این مکان، الهام گرفته از سبک معماری ویژه سازه‌های جنوب کشور است که در سقف آن از چوب چندل برای تعادل دمای هوا استفاده‌شده است، دو مناره سر به فلک کشیده این مسجد از نقاط دوردست به‌راحتی قابل‌رؤیت هستند که با تزئینات زیبا نظیر کاشی‌های هفت‌رنگ منقش به آیات قرآنی و یک محراب رؤیایی در بین بهترین مساجد ایران نامش همیشه دیده می‌شود.

مسجد منبر کهنه

مسجد منبر کهنه در غرب بندرعباس واقع‌شده و در 1083 قمری در دوره صفویه ساخته‌شده است. در ضمن این بندرها سال 1333 مرمت شد. اين مسجد در باختر شهر بندرعباس واقع‌شده است. در بيرون محوطه مسجد از طرف خاور مقبره‌ای وجود دارد كه بر لوح آن نام صاحب مقبره كه از علمای معروف آن دوره و امام جماعت بوده‌؛ حک‌شده است. لوح ديگری در عمارت مسجد وجود دارد كه خوانا نيست و فروریخته است. ولی نام‌های ائمه اطهار (ع) بر آن نقر شده و در آخر آن چنين نگاشته شده است بندرعباس «اين مسجد عمارت حاجی باقر است و در ماه رمضان 1083 هـ. ق به پايان رسيد» بنابراين مشخص مي‌شود مسجد مزبور در زمان صفويه بناشده است و در آن زمان مورداستفاده قرار می‌گرفته است. در سال 1332 حاج شيخ احمد گله‌داری از تجار معروف آن را مرمت كرده است.

مسجد لافت

مسجد کهنه لافت واقع در ساحل غربی ‌اين روستا بندر است که سادگی و بی‌پیرایگی خاصی دارد. ‌اين مسجد شاید به دلیل قابلیت دسترسی بیشتر و طرح نقشه ساده و قدیمى ‌خود کاربرد روزمره‌تری در اقامه نمازهای یومیه یافته و همچنین هم‌جواری با دیگر آثار تاریخی لافت ـ نظیر کلات (قلعه) نادری ـ نقش مهم و ارزنده‌اى به آن بخشیده است. مسجد قدیمى ‌لافت به هنگام طلوع و غروب خورشید بارنگ‌ها و آواهای معنوی خود، تناسب و زیبایی معماری بادگیری و مراسم جنوب ‌ايران را به‌خوبی نمایان مى‌سازد.

مسجد صحرا باغی

مسجد صحرا باغی در محله‌ی اوزی‌ها در بندرعباس، در بلوار آیت‌الله طالقانی و در خیابان دانش واقع‌شده است. این مسجد در سال 1310 هجری قمری با هزینه‌ی فردی به نام حاج غفار صحرا باغی بناشده و در اوایل انقلاب ایران با مصالح جدید تجدید بناشده است. این مسجد تک مناره و متعلق به مسلمانان سنی است.

مسجد رمچاه

 مسجد جامع رمچاه قشم در سال 1100 هجری قمری توسط محمدعلی ملأ مبارک در روستای رمچاه ساخته شد. البته به‌جز این مسجد در این منطقه 6 مسجد دیگر هم وجود دارد. مسجد رمچاه تنها مسجد دارای گنبد فیروزه‌ای در قشم است. مسجد رمچاه به سبک مسجد جامع اصفهان در میدان نقش‌جهان ساخته‌شده و یکی از جاذبه‌های این روستا محسوب می‌شود.

مسجد دژکان

مسجد تاریخی دژگان واقع در دهستان دژگان از توابع بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه در استان هرمزگان و یکی و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این مسجد در نزدیکی بندر خمیر و در دهستان دژکان واقع‌شده است و تاریخ بنای آن دانسته نیست. در ساختمان این مسجد، از سبک معماری و شبستان مساجد بندرلنگه تقلیدشده است. شبستان و ستون‌های آن از جهت به کار بردن قطعات سنگ‌تراشی شده نقوش گل‌وبوته فراوان است. پوشش تزئینی تاق و سردرها و زینت کاری رواق‌ها با قطعات سنگ‌تراشیده شده آهکی فوق‌العاده جالب و ظریف صورت گرفته است. نقوش این رواق‌ها، از سبک نقش و نگار هندی تأثیر گرفته است.

مسجد جامع بندرعباس

مسجد جامع اهل سنت بندرعباس معروف به مسجد دلگشا در شهر بندرعباس، استان هرمزگان واقع‌شده است و یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی و از قدیمی‌ترین مساجد این استان به شمار می‌رود. مسجد جامع اهل سنت بندرعباس به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد شهر بندرعباس دارای سابقه‌ای طولانی است و قدمت آن به ۲۶۴ سال پیش برمی‌گردد که اولین بار توسط خیّر بزرگ «حاج زین‌العابدین ابوالقاسم اوزی» ساخته شد. این مسجد در طول این مدت چندین بار تجدید بنا و بازسازی شده‌است. بازسازی مسجد جامع اهل سنت بندرعباس در دوره جدید از سال ۱۳۸۲ شروع شد و با حمایت خیّر بزرگ منطقه جنوب حاج عبدالله رستمانی، کار ساخت آن به اتمام رسید. مسجد جامع اهل سنت بندرعباس پس از بازسازی که ۵ سال به طول انجامید روز جمعه ۳۱ خرداد ۱۳۸۷ با حضور سیدعبدالباعث قتالی، امام‌جمعه وقت اهل سنت و جماعت بندرعباس و آیت‌الله غلامعلی نعیم‌آبادی، امام‌جمعه وقت اهل تشیع بندرعباس و نماینده ولی‌فقیه و شرکت پرشور نمازگزاران افتتاح شد.

تاریخچه نام‌گذاری روز جهانی مسجد

«دنیس مایکل ولیم روهان»، شهروند اسرائیلی در ساعت هفت صبح روز ۲۱ آگوست سال ۱۹۶۹ مسجدالاقصی { که قبله اول مسلمین جهان است} را به آتش کشید. درنتیجه این اقدام، ۱۵۰۰ مترمربع از فضای مسجد از بین رفت و منبر تاریخی مسجد منتسب به سلطان ناصر صلاح‌الدین یوسف بن ایوب (سال ۵۸۳ هجری) در آتش سوخت. به گفته کارشناسان، یک جریان مسیحی صهیونیستی در آمریکا شکل‌گرفته که اعتقاد دارد ویرانی مسجدالاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان شرط ظهور حضرت مسیح (ع) است و الا ظهور نمی‌کند. بر پایه این اعتقاد مسجدالاقصی به دست اشغالگران صهیونیست به آتش کشیده شد. مسجدالاقصی در اسلام، دومین مسجد به شمار می‌آید و ازنظر درجه اهمیت، پس از مسجدالحرام و مسجد‌النبی قرار می‌گیرد. ازآنجاکه مسجدالاقصی قبله اول مسلمانان بوده، نزد آنان از جایگاهی والا برخوردار است. واقعه معراج پیامبر گرامی اسلام (ص) و نمازگزاران دیگر پیامبران به امامت ایشان در مسجدالاقصی موجب شده تا محبوبیت این مکان مقدس نزد مسلمانان دوچندان شود.

مساجد ایران

مساجد کشور در طول چهل‌وسه سال گذشته که از پیروزی انقلاب می‌گذرد حدود  9/ 2 برابر شده است و از 25 هزار مسجد در سال 1357 به 74 هزار مسجد رسیده است ولی این عدد به اعتقاد کارشناسان با افزایش جمعیت و با توجه به اهداف انقلاب اسلامی چندان متناسب نبوده است. برای شیعیان در ایران به ازای تقریباً هر 1100 نفر یک مسجد وجود دارد و این رقم برای مساجد اهل سنت تقریباً به ازای هر 500 نفر یک مسجد است.

منابع: ایرنا/ایسنا/ شبستان/ صداوسیما