فسخِ عزیمت جاودانه

«امیدآفرینی از طریق اقدام»؛ این شعار امسال روز جهانی پیشگیری از خودکشی است. طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی، سالانه حدود 703 هزار نفر در جهان خودکشی می کنند. به عبارتی بیش از هزار و 900 خودکشی در هر روز. به ازای هر خودکشی، احتمالاً 20 نفر دیگر هم اقدام به خودکشی می‌کنند و بسیاری دیگر به فکر خودکشی جدی هستند. علاوه بر این میلیون‌ها نفر در جهان از غم و اندوه شدید رنج می‌برند یا در غیر این صورت عمیقاً تحت تأثیر رفتارهای خودکشی قرار دارند. آمار دقیقی از میزان خودکشی در استان هرمزگان وجود ندارد اما بعضی مسئولان استان در صحبت‌های خود بالابودن آمار خودکشی در هرمزگان را تایید کرده‌اند. «منصور اخلاقی‌پور»، مدیرکل وقت امور اجتماعی و فرهنگی استانداری هرمزگان در سال 97 گفته‌بود: «میزان خودکشی در استان هرمزگان از سال ۷۵ تاکنون از میانگین کشوری بالاتر است و ۹۹ درصد این خودکشی‌ها را جوانان ۱۷ تا ۳۴ ساله انجام می‌دهند». سال گذشته نیز «علی رئوفی»، معاون سابق سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری هرمزگان با تاکید بر اهمیت خودکشی در این باره گفته‌بود: «از همه ظرفیت ها برای کاهش آمار خودکشی‌ها در هرمزگان بهره گرفته‌شود». هرچند که دلایل مختلف اجتماعی و فرهنگی در بالابودن آمار خودکشی دخیل‌اند اما تاثیر هیچ‌یک به اندازه دلایل اقتصادی موردتوجه قرار نگرفته‌است. بررسی داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تفاوت معناداری میان شاخص فلاکت و آمار خودکشی در استان‌ها وجود دارد. بدین ترتیب آمار خودکشی در استان‌های ایلام، کهگیلویه‌وبویراحمد، کردستان، لرستان و هرمزگان که شاخص فلاکت بیشتری دارند، بالاتر از میانگین کشوری بوده‌است. برای واکاوی بیشتر این موضوع با «حسین احمدی»، کارشناسی ارشد بالینی و کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت شهرستان بندرعباس گفت‌وگو کردیم.

  

  

معمولا در استان‌هایی با شاخص فلاکت بالا بیکاری بیداد می‌کند؛ مردم هم شرایط مالی خوبی ندارند و بعضی بچه‌ها از ۱۵ و ۱۶ سالگی ناچار به کار می‌شوند و از تحصیل باز می‌مانند. البته پدیده‌ تن‌فروشی در بین اعضای یک خانواده نیز یکی دیگر از علل اقدام به خودکشی می‌باشد. مردمی که در این منطقه دچار فقر روزافزون هستند هم‌چنین نیازمند برخورداری از حمایت‌های اجتماعی و آموزش‌های فرهنگی هستند. یکی از مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد ضعف خانواده‌ها در مهارت‌های زندگی، به ویژه مهارت‌های حل مساله است که نیاز به آموزش دارد.

خودکشی را به عنوان یک پدیده چندعاملی می‌شناسند. خودکشی، رفتاری با علل زیستی، روانی و اجتماعی است که برخی از این عوامل، فردی و برخی از این عوامل، محیطی هستند. خودکشی یک اورژانس طبی روانپزشکی است؛ البته اختلالات فردی روانپزشکی و مشکلات فردی روانشناختی تنها بخشی از علل خودکشی را انعکاس می‌دهند. مطالعات نشان می‌دهند که اختلالات روانپزشکی در 80 الی 100 درصد موارد خودکشی‌های منجر به فوت می‌شوند. عوامل محیطی و حوادث و همچنین عوامل کلان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی که در دسته عوامل محیطی هستند نیز بر میزان شیوع آن تاثیرگذارند. این عوامل برخی با واسطه یکدیگر بر خودکشی اثر می‌گذارند و برهم‌کنش دارند. حوادث ناگوار مثل فقدان، فوت یک نفر، دعوا با یک نفر، تغییر رابطه با یک نفر، یا مثلا متهم، بازداشت و زندانی‌شدن نقش بسیار پررنگی در تحریک فرد و تصمیم‌گیری نهایی او برای اقدام به خودکشی دارد. استفاده از مواد مخدر، مواد محرک و الکل باعث مهارگسیختگی در کنترل هیجانات فرد می شود و ممکن است در شرایطی که فرد ناراحت است و احساس افسردگی می‌کند، دست به خودکشی بزند و بعداً پشیمان شود. علت خودکشی در میان افراد نوجوان را ناآگاهی خانواده‌ها، فقر و ازدواج‌های زودرس و ناخواسته به دلیل سنت‌ها می‌دانند. بنابراین خودکشی تک عاملی نیست و فقط یکی از عوامل آن، فقر می‌باشد.

ﺑﺎورﻫﺎي ﻧﺎدرﺳﺘﯽ در ﻣﻮرد ﺧﻮدﮐﺸﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺧﻄﺮ ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗﺪاﺧﻞ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و آگاهی از مواجهه صحیح با افرادی که قصد خودکشی دارند می‌تواند در عملی کردن این شعار نقش مهمی ایفا کند. یکی از شایع‌ترین ﺑﺎورهای غلطی که در این رابطه وجود دارد این است که ژﺳﺖ ﺧﻮدﮐﺸﯽ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺖ؛ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اﻗﺪام ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﯽ، ﺗﻘﺎﺿﺎي ﮐﻤﮏ ﻣﯽ‌ﮐﻨﺪ، ﯾﺎ زﻣﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻓﻮرا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ و او را ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪ، و ﯾﺎ از روش ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد  ﻫﺪف دﯾﮕﺮي ﻏﯿﺮ از ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮد دارد. اﮔﺮﭼﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع درﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ، وﻟﯽ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ ﺑﺎﯾﺪ ژﺳﺖ ﺧﻮدﮐﺸﯽ را ﺟﺪي ﮔﺮﻓﺖ: اول اینکه ﺑﯿﻤﺎر ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﺴﺎب و ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻏﻠﻂ از آب درﺑﯿﺎﯾﺪ و ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﺪ و دوم اینکه اﮔﺮ ﻓﺮد، ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻮرد ﻧﻈر را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﻨﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻗﺪام ﺷﺪﯾﺪﺗﺮي اﻧﺠﺎم دﻫﺪ.

اقدام به خودکشی ممکن است منجر به فوت شود و یا اینکه فرد از مرگ نجات پیدا کند. بسیاری از افراد ممکن است در بازه هایی به دلیل خلق افسرده و تحت تأثیر عوامل مختلف به شدت ناامید شوند و آرزوی مرگ داشته باشند. تعداد کمتری هم ممکن است علاوه بر آرزوی مرگ به فکر آسیب به خود و یا پایان دادن به زندگی خود نیز باشند. خبر خوب آن است که با توجه کردن به علائم هشدار دهنده می‌توان از واقعه اقدام به خودکشی و پیامد غم‌انگیز مرگ پیشگیری کرد.

متاسفانه آمار خودکشی در استان هرمزگان رو به افزایش بوده‌است و این موارد اکثرا در سنین 15تا 24 بوده‌اند.

ما علاوه بر مرکز بهداشت شهرستان، دارای بیست روانشناس در مراکز جامع خدمات سلامت شهری هستیم که معمولا برای افرادی که به آنجا مراجعه می‌کنند، غربالگری اولیه سلامت روان انجام می‌شود و در صورتی که غربالگری اولیه مثبت شود به پزشک ارجاع داده می شود. سپس درصورت نیاز پزشک این افراد را به روانشناسان ارجاع داده می‌دهد و مداخلات روانشناختی و پیگیری این افراد به طور منظم انجام می‌شود.

از سرزنش و پند و اندرز اجتناب کنید. از مثال زدن افرادی که به نظر شما شرایط سختی دارند ولی فکر خودکشی  ندارند، به شدت اجتناب کنید. این کار باعث رنجش و ناامیدی بیشتر در بیمار خواهد شد. فرد را در یک محیط امن و حمایتگر قرار دهید و او را تنها رها نکنید. فرد را از نزدیک تحت مراقبت و مواظبت قرار دهید. به منظور تضمین ایمنی فرد، مسئولیت را یک مورد وثوق یا یکی از اعضای خانواده. ابزارهای آسیب به خود را از دسترس فرد خارج کنید. فرد به مشاوره بالینی و روانپزشک  همراهی نمایید. در جریان مراقبت از فردی که به خود آسیب رسانده است، به همان اندازه که به سایر بیماران احترام می‌گذارید و حریم آنان را رعایت می کنید با این فرد نیز رفتار کنید و به دیسترس هیجانی که همراه آسیب به خود وجود دارد، حساس باشید.