برهوت بی‌هویت مسکن

ساختمان‌های سفید و آجری‌رنگی که همه شبیه یکدیگرند، در کوچه و خیابان‌های خاکی هر عابر غریبه‌ای را به اشتباه می‌اندازد. ساختمان‌هایی انبوه، یکدست و بی‌هویت با معماری یکسان‌ساز. نامش مسکن مهر شهرک پیامبر اعظم است؛ نماینده چهره مدرن شهر بندرعباس. شهرکی که بیش از 20 سال هم از عمر آن نمی‌گذرد اما مشکلات آن از قدمتش پیشی گرفته‌اند. طرح مسکن‌ مهر بندرعباس در قالب بند «د» تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ آغاز شد و مطابق آن ساخت 68 هزار واحد مسکن مهر در بندرعباس کلید خورد. با این حال اما برنامه‌ی احداث این شهرک جدید به قدری کند پیش رفت که تا سال 1400 یعنی 16 سال بعد از آغاز پروژه تنها 33 هزار واحد به متقاضیان تحویل داده شد.‌ اکنون در سایه مشکلات روزافزون و فقدان امکانات شهری، شهرک پیامبر اعظم به فضایی مرده و بی‌روح بدل شده‌است. فقدان زیرساخت‌های لازم برای سکونت، فاصله زیاد از مرکز شهر و نداشتن کیفیت و استحکام لازم ساختمان‌ها شرایطی را در این شهرک ایجاد کرده‌است که که حق زندگی آبرومند شهری را از ساکنان آن سلب می‌‎کند. بدین ترتیب مسکن‌های مهر شهرک پیامبر اعظم به‌‌ تدریج به خوابگاهی برای مردم کمتر برخورداری بدل شد که برای تفریح، تحصیل، کار و خرید مایحتاج مجبور به طی کردن مسیری طولانی از حاشیه به سمت مرکز هستند.

مسکن بی‌مهر

در اواسط دهه 80 دولت احمدی‌نژاد از طرحی موسوم به طرح مسکن اجتماعی یا همان مسکن مهر پرده برداشت. بر اساس طرح مسکن مهر دولت نهم ملزم شد با حذف قیمت زمین واعمال معافیت‌های مالیاتی، افراد فاقد مسکن را خانه‌دار کند. طرح مسکن مهر بر اساس اجاره‌ی بلندمدت زمین‌های تحت تملک دولت و شرکت‌های دولتی، و زمین‌های ملی ازجمله زمین‌های خارج از حریم شهرها جهت ساخت مسکن پایه‌گذاری شد. این طرح باهدف ساخت ۱.۵ میلیون واحد مسکونی در ۱۳۸۶ آغاز شد. طرح مسکن مهر در کنار طرح هدفمندی یارانه‌ها از طرح‌های مهم دولت نهم بودند که انتقادات و حرف‌وحدیث‌های بسیاری در آن زمان راجع‌ به آن‌ها مطرح شد که هنوز هم ادامه دارد. از جمله اینکه این طرح‌ها نتیجه‌ای جر افزایش تورم و نقدینگی نخواهندداشت. در نهایت همینطور هم شد و گرچه دولت برای تامین بودجه‌ این پروژه مجوز استفاده از منابع مختلفی را در اختیار داشت اما بار مالی آن بردوش بانک مرکزی افتاد. بدین ترتیب استقراض ٪۴۳ منابع مالی این پروژه‌ی عظیم از بانک مرکزی سبب رشد نقدینگی و ایجاد تورمی شدید شد. بنابراین اعطای وام به خریداران مسکن مهر در چند مقطه زمانی متوقف شد. مشکلات تامین منابع مالی این طرح البته به همین جا ختم نشد و دولت و پیمانکاران در نهایت مجبور شدند در سال‌های مختلف از مردم طلب پول اضافه‌ای کنند که در قرارداد ذکر نشده‌بود.

 
کیفیت و جانمایی

ایده عرضه مسکن در اراضی بیرون شهرها از این موضوع نشأت می‌گیرد که قیمت زمین از هزینه کل ساخت مسکن حذف می‌شود بنابراین مسکن قابل عرضه ارزان خواهد بود اما این استدلال با انتقادات بسیاری همراه است چرا که ساخت مسکن در اراضی خارج از محدوده شهری جدا از اینکه امکان جدیدی برای زمین‌خواری فراهم می‌آورد، نیازمند زیرساخت‌های شهری‌ هم هست که تاکنون شهرداری‌ نتوانسته برای آن بودجه‌ای تأمین کند. محل جانمایی مسکن مهر در شهرک پیامبر اعظم شهر بندرعباس هم مانند شهرک تازه‌تاسیس علوی از همان ابتدا با انتقاد همراه بود. بسیاری از خریداران مسکن مهر بر این باروند که فاصله طولانی این شهرک از امکانات شهری بندرعباس و نبود سیستم حمل‌ونقل مناسب به نوعی ساکنان این شهرک را منزوی کرده‌است. از سوی دیگر حرف و حدیث‌هایی که در رابطه با استحکام و کیفیت مصالح به کار رفته در ساختمان‌های مسکن مهر وجود دارد که بسیاری از ساکنان و مالکان این ساختمان‌ها را نگران کرده‌است. این حرف و حدیث‌ها خصوصا زمانی قوت گرفت که در زلزله کرمانشاه بخش مهمی از «مسکن مهر» تخریب شد و دلیل آن فقدان ایمنی و مصالح نامرغوب اعلام شد. در شهر زلزله‌خیزی مثل بندرعباس که ضرورت توجه به استحکام ساختمان‌ها بیش از هر موضوع دیگر اهمیت دارد، سکونت در ساختمان‌های بی‌کیفیت مسکن مهر می‌تواند رقم‌زننده فاجعه‌ای شبیه زلزله کرمانشاه باشد. چنانچه شهرداری منطقه 4 هم اذعان کرده که تاکنون تنها 2 مجتمع مسکونی در شهرک پیامبر اعظم گواهی پایان کار را از این سازمان اخذ کرده‌اند. طبق آماری که شهرداری منطقه 4 در اختیار «صبح ساحل» قرار داده‌است ۶۷ واحد مسکونی، ۳۷واحد تجاری،۲۳ واحد خدماتی، ۵ واحد درمانی، ۱۱ واحد آموزشی، ۶ واحد مذهبی و ۵ واحد تجاری-مسکونی در این شهرک بدون گواهی پایان کار مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.

 
امکانات و فضای سبز

شهرها از زمان صنعتی‌شدن به نظامی با توزیع نابرابر فضای شهری بدل شده‌اند. در حالی که تحقق توسعه پایدار شهری منوط به تحقق عدالت اجتماعی و تضمین کیفیت مناسب زیست برای تمام شهروندان است و نه فقط مرکزنشینان. اما متاسفانه مسئله توسعه نامتوازن و تبعیض، شهری مثل بندرعباس را به دو بخش مرکز و حاشیه تقسیم‎‌بندی کرده‌است. شهرک‌سازی برای ساخت مسکن ارزان در طرح‌ مسکن مهر و نهضت ملی مسکن در دهه های اخیر هم بر توزیع نابرابر امکانات و مراکز خدماتی دامن‌ زده‌است. در این میان کم‌کاری شهرداری‌ها در ارائه خدمات به این شهرک‌ها توجه بیشتری را جلب می‌کند. کمبود شدید فضای سبز در اولین مواجهه با این شهرک موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار ان گذشت. روابط عمومی شهرداری منطقه 4 بندرعباس 5 مورد از اقدامات اخیر خود در زمینه افزایش فضای سبز شهری در شهرک پیامبر اعظم را بر می‌شمرد و می‌گوید: «بلوار راه آهن خیابان شهید آچار( کمربند سبز )، بلوار شهید رجایی، پارک پیامبر  اعظم فاز یک، پارک پیامبر اعظم فاز دو و ضلع شرقی بلوار راه آهن جنب کیوسک نیروی انتظامی از مواردی است که اخیرا در حوزه زیباسازی و فضای سبز شهری در این منطقه اجرا شده‌است». با اینکه در سال‌های اخیر به نظر می‌رسد توجه بیشتری از سوی مزدم و نهادهای دولتی معطوف به مشکلات این شهرک شده‌است اما هم‌چنان باری حل این مشکلات اقدامات قابل توجهی صورت نپذیرفته. کما اینکه باید اذعان کرد مشکلات شهرک پیامبراعظم به قدری گسترده است که ذکر همه آن‌ها در یک گزارش شاید در حوصله مخاطب نگنجد اما مشکلاتی نظیر کمبود فضاهای اموزشی، امنیت و مشکلات آب و برق از جمله مواردی است که زیست شهری بسیاری از ساکنان این شهرک را با تهدید جدی مواجه کرده‌است.

روزنامه صبح ساحل