سلامت روان در گرو فاصله‌ی شخصی

در هفته‌ی سلامت روان که هدف ارتقا آگاهی همگانی در باب بهداشت روانی است، پرداختن به موضوع «فاصله‌ی شخصی» که سلامت روان را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما چندان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد، سودمند می‌نماید.

کنش متقابل اجتماعی فرآیندی است که طی آن نسبت به کسانی که اطراف ما هستند کنش و واکنش نشان می‌دهیم. بسیاری از جنبه‌های ظاهرا بی‌اهمیت و پیش‌پاافتاده‌ی رفتارهای روزمره‌ی ما، در صورتی که با دقت بیشتری بررسی شوند، پیچیدگی و اهمیت خود را به عنوان جنبه‌های درخور توجه کنش متقابل اجتماعی عیان می‌کنند.

خیره نگریستن می‌تواند مثال خوبی باشد؛ در اکثر کنش‌های متقابل، تماس چشمی تقریبا کوتاه و گذراست. چشم دوختن به شخصی دیگر می‌تواند نشانه‌ی کینه و دشمنی یا در بعضی مواقع عشق، قلمداد شود. موضوعی که نوع واکنش نشان دادن ما را در موقعیت‌های اجتماعی تا حد زیادی تحت تاثیر قرار می‌دهد، فرهنگی است که در زمینه‌ی آن زندگی می‌کنیم. برای مثال فضای شخصی در فرهنگ‌های مختلف اصول و قواعد متفاوتی را داراست. فضای شخصی به طور کلی به معنای فاصله‌ای است که بین افرادی که درگیر کنش‌های اجتماعی هستند حفظ می‌شود.

فضای شخصی‌ای که در غرب باعث احساس راحتی و امنیت بین افراد می‌شود، ممکن است در خاورمیانه باعث احساس ناامنی یا احساس تجاوز به حریم شخصی شود و یا حتی فاصله‌ی شخصی‌ای که در جمع دوستان حاکم است، می‌تواند در محیط کاری باعث القا بی‎‌نزاکتی شود.  ادوارد تی هال جامعه شناس، تحقیقات وسیعی در این مورد انجام داده است و چهار منطقه از فضاهای شخصی را از هم تمییز می‌دهد. فاصله‎‌ی صمیمانه مختص تماس‌های اجتماعی بسیار اندک است؛ فقط کسانی که مناسبات‌شان با یکدیگر دربرگیرنده‌ی لمس و تماس جسمانی است، مثل والدین و فرزندان یا زوج‌ها وارد این منطقه از فضای خصوصی می‌شوند.

فاصله‌ی شخصی فاصله‌ی عادی معاشرت با دوستان و آشنایان نزدیک است. در این فضا، نزدیکی و تماس تا حدی مجاز است اما ابعاد بسیار محدودی دارد. فاصله‌ی اجتماعی منطقه‌ای است که معمولا در محیط‌های رسمی مثل مصاحبه‌ها رعایت می‌شود. منطقه‌ی چهارم، فاصله‌ی عمومی است و از طرف کسانی که با جمعی از مخاطبان سر و کار دارند رعایت می‌شود. این فاصله‌ها در تامین سلامت روان ما نقش بسیاری ایفا می‌کنند. معمولا کسانی که مرزهای خود را در فاصله‌های شخصی تعریف نمی‌کنند و نمی‌دانند در چه موقعیتی چه کسانی تا چه می‌توانند به آن‌ها نزدیک شوند، احساس ترس، ناامنی و استرس زیادی را تحمل می‌کنند.

ممکن است نشانه‌های رفتاری کسانی که قصد تجاوز به حریم شخصی آن‌ها را دارند، شناسایی نکنند و وقتی متوجه قضیه شوند که از آن‌ها سوءاستفاد شده است. به همین دلیل است که روانشناسان و جامعه‌شناسان به تحقیق و تعریف در باب فاصله‌های شخصی پرداخته‌اند. تا مردم در سطح جامعه‌شناسی خُرد بتوانند حریم خود را بشناسند، آن‌را تعریف کنند، در مواقعی که لازم است در مورد حدود آن بازنگری داشته باشند و اگر حد و مرزها زیر پا گذاشته شد، سعی کنند فضای مختص خویش را دوباره به تصرف درآورند و از حقوق خود دفاع کنند.

روزنامه صبح ساحل