با گذشت بیش از یک سال از عمر دولت سیزدهم «طرح نهضت ملی مسکن» شکست سختی خورده و رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی هم با حواشی زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند که ممکن است به استعفا یا استیضاح او ختم شود. سیدکریم حسینی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس هم با تاکید بر اینکه وزیر راه باید نسبت به عملکرد خود پاسخگو باشد به ایلنا گفته است: «با توجه به اینکه ایشان کسالتی هم دارند و این کسالت هم مشخص است که ایشان را از انجام خیلی از وظایف ناتوان کرده است، اگر ایشان اقدام به استعفاء کنند، خیلی بهتر است. ولی اگر در نهایت چاره دیگری نبود، حتما مجلس به سمت استیضاح خواهد رفت.»
از همان ابتدا هم مشخص بود که رستم قاسمی برای مسکن برنامه‌ای ندارد. او حتی تا زمان حضور در جلسه رای اعتماد و قرار گرفتن در برابر نمایندگان مجلس، هنوز گمان می‌‌کرد برای پست وزارت «نفت» دولت سیزدهم نامزد شده است! با این حال اما ابراهیم رییسی با وجود انتقادات فراوان، سرنوشت مهمترین وعده انتخاباتی خود یعنی خانه‌دار کردن مردم را به دست او سپرد.
عقب‌نشینی از اهداف مسکن ملی
قاسمی کار در وزارت راه و شهرسازی را با مانور روی طرح نهضت ملی مسکن آغاز کرد. او در همان ابتدای تصدی پست وزارت، 10 فرمان از جمله بانک زمین تسهیلگری معماری و شهرسازی و نهضت ملی مسکن را برای اجرا ابلاغ کرد که به هیچ نتیجه مشخصی نرسیده است. اما نهضت ملی مسکن مهمترین وعده او در وزارت راه بود. طرحی که در ابتدا گفته می‌شد قرار است سالانه یک میلیون واحد جدید را به بازار مسکن اضافه کند و در اختیار متقاضیان واقعی بازار قرار دهد.
با این حال اما دیری نپایید که قاسمی از وعده‌های طرح، عقب‌نشینی و اعلام کرد قرار نیست دولت سالانه یک میلیون واحد مسکونی تحویل دهد. او گفته بود همه می‌دانیم که برای ساخت مسکن به یک سال و نیم زمان نیاز است. این عبارت به معنای آن بود که دولت و وزیر راه از همان ابتدا هم نسبت به شکست طرح آگاه بوده‌اند اما فضای انتخاباتی و تلاش برای کسب رای بیشتر موجب کتمان واقعیت‌های اقتصادی شده بود.
نصف‌شدن تعهدات دولت
قاسمی مهرماه سال گذشته و در مدتی کوتاه پس از تصدی پست وزارت راه و شهرسازی وعده ساخت 4 میلیون واحد مسکونی را به 2 میلیون واحد تقلیل داد. او گفته بود: «در وهله نخست باید از حدود 2 میلیون واحد مسکونی شروع کنیم و هم‌اکنون عملیات اجرایی آن نیز در شرف آغازشدن است.» بدین ترتیب قاسمی وعده جدیدی را با تکیه بر کاهش تعهدات دولت مطرح کرد و مدعی آن شد که زمین برای تحقق ساخت دو میلیون واحد مسکونی وجود دارد. ادعایی که تنها روی کاغذ ماند.
حالا حدود یک سال و نیم از عمر وزارت قاسمی در حوزه راه و شهرسازی می‌گذرد اما هنوز حتی از یک واحد مسکن ملی هم رونمایی نشده و زمان‌بندی او برای ساخت و تحویل مسکن با شکست روبرو شده است. علیرضا جعفری معاون وزیر راه و شهرسازی به تازگی گفته است که ۱۰۰ هزار واحد مرحله اول طرح نهضت ملی مسکن در بحث آماده‌سازی زمین به پیشرفت بیش از ۶۰ درصدی رسیده و در حوزه ساخت مسکن هم بیش از ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی ثبت شده است!
همچنین برخلاف ادعای قاسمی و مدیران وزارت راه و شهرسازی مبنی بر فراوانی زمین برای ساخت و ساز ، به تدریج روشن شد زمین‌هایی که در ابتدا برای پیاده‌سازی طرح مسکن ملی در نظر گرفته شده بود یا تنها روی کاغذ وجود خارجی داشت یا با مشکلات قانونی انتقال به پروژه روبرو بوده است.
ناتوانی در تامین نقدینگی
مشکل دیگری که قاسمی نتوانسته آن را حل و فصل کند به بحث تامین مالی بازمی‌گردد. دولت در ابتدا جامعه هدف طرح را از میان افراد بدون خانه و دارای قدرت تامین هزینه تسهیلات تعریف کرده بود و بر همین مبنا از میان 5.5 میلیون نفر متقاضی اولیه تنها 3.6 میلیون نفر از آنان را واجد شرایط دانست. اما در مرحله واریز وجه مشخص شد تنها 9 درصد از صاحبان حق امتیاز مسکن ملی توانایی واریز داشته اند.
یعنی از جامعه 3.6 میلیون نفری که به عنوان متقاضی موثر و جدی شناخته می‌شدند فقط 333 هزار نفر توانستند آورده 40 میلیون تومانی خود را پرداخت کنند. همین آمار نشان می‌دهد طرح نهضت ملی مسکن طرحی خام و در حد شعار بوده و کار کارشناسی جدی برای شناسایی جامعه هدف آن انجام نشده است. طرحی که تنها برنامه وزارتخانه رستم قاسمی بود اما در پیچ نخست متوقف شده است.
باخت متقاضیان مسکن به تورم
بحران مدیریت در وزارت راه و شهرسازی در حالی شدت گرفته است که تورم مسکن طی یک سال اخیر امان متقاضیان واقعی و موثر بازار ملک را بریده است. هر متر مربع واحد مسکونی در شهر تهران در ابتدای آغاز به کار دولت سیزدهم (مرداد 1400) 30 میلیون و 970 هزار تومان بود که بر اساس آمارهای بانک مرکزی در مهرماه امسال به 43 میلیون و 70 هزار تومان رسیده و رشد 39 درصدی را ثبت کرده است.
ناظران بازار مسکن، کمبود تولید را اصلی ترین دلیل رشد ادامه‌دار تورم در این بازار می‌دانند و بر این باورند که وزرات راه و شهرسازی با پیچ و خم‌های مدریتی فراوانی که به ویژه طی یک سال گذشته ایجاد کرده، وضعیت بازار مسکن را از هر زمان دیگری بحرانی‌تر کرده است.
حاشیه پشت حاشیه
به تازگی عکس‌هایی از قاسمی در فضای مجازی منتشر شده است که او را در کنار خانمی با پوششی متفاوت از فضای رسمی کشور نشان می‌دهد. تصاویری که گفته می‌شود در دوره وزارت نفت قاسمی و در کشور مالزی تهیه شده است. این تصاویر طی روزهای اخیر حواشی زیادی ایجاد کرده و فشارها را بر وزیر راه افزایش داده است؛ برخی زمزمه‌ها حاکی از استیضاح زودهنگام قاسمی بود و حالا بحث استعفای وی هم مطرح شده است. به ویژه اینکه این نخستین حاشیه پررنگ وزیر راه نیست.
چندی پیش هم دستگیری قاسم مکارم شیرازی مشاور و بازرس ویژه وزیر راه و شهرسازی، در صدر اخبار قرار گرفته بود. قاسمی در واکنش به این رخداد ابتدا خود را از دید رسانه‌ها دور کرد اما سپس در اطلاعیه‌ای با پذیرش تلویحی اتهامات واردشده به فرد مذکور از پیگیری قانونی موارد تخلفات خبر داد. اگرچه نمی‌توان از حاشیه‌های مهمی که پیرامون قاسمی ایجاد شده چشم پوشید اما شاید کارنامه ناموفق وی در وزارت راه و شهرسازی هم برای خداحافظی با او کافی باشد!
