یکی از رسالت‌های اساسی جوامع شهری، فراهم نمودن رفاه شهروندان است. همانطور که اعضای یک خانواده برای استفاده از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های موجود در خانه نیاز به ابزار واسطی دارند که مبلمان نامیده می‌شود و تعامل آن‌ها با محیط خانه را تسهیل می‌کند و باعث رفاه حال این افراد می‌شود، امکانات و مبلمان شهری هم در نحوه تعامل و رفاه شهروندان تاثیر به سزایی دارند. بنابراین به نظر می‌رسد طراحی شهری و بکارگیری امکانات مختلف در سطح شهر در راستای کارآمدی زندگی اجتماعی مردم و افزایش کیفیت آن در شهر باشد. نیازسنجی، انتخاب و چیدمان این مبلمان شهری توسط شهرداری‌ها انجام می‌شود. بر این اساس طبق دستورالعمل تدوین‌شده از سوی شهرداری‌ها، تهیه وسایل رفاهی نظیر آبخوری‌ها و آبسردکن‌ها در زمره اقداماتی است که برای تکمیل و اصلاح مبلمان شهری بر عهده سازمان سیما، منظر و فضای سبز شهرداری گذاشته‌شده‌است. آبسردکن‌ها یکی از در دسترس‌ترین عناصر مجموعه توزیع آب در اماکن عمومی هستند و نوعی حقوق شهروندی تلقی شده و به بالابردن کیفیت فضاهای شهری کمک می‌کنند. دسترسی مردم به آب آشامیدنی در خیابان‌های اصلی بندرعباس که یکی از گرم‌ترین شهرهای کشور است موضوعی است که شورای شهر و شهرداری بندرعباس تاکنون در کمال تعجب از آن غافل بوده‌اند و تاکنون نیز به رغم انتنشار گزارش‌های متعدد در این خصوص وقعی به آن ننهاده‌اند. در بندرعباس نه تنها خیابان‌های اصلی و پرتردد مرکز شهر بلکه پارک‌ها و سواحل شهر هم از داشتن آبسردکن محروم هستند. به طوری که در شهر بزرگی مثل بندرعباس که سالانه پذیرای مسافران بسیاری است به گفته شهرداری بندرعباس تنها حدود 5 آبسردکن در تمام شهر وجود دارد که آن‌ هم احتمالا به همت بازاریان و کسبه محل در برخی پیاده‌روها نصب شده‌است. درحالی که حتی در کوچک‌ترین شهرهای کشور که مسافران چندانی هم ندارد آبسردکن به وفور در پارک‌ها و معابر برای استفاده شهروندان و احیانا مسافران وجود دارد. در این شرایط سوالی که مطرح می‌شود این است که نیازسنجی شهرداری بندرعباس برچه اساس و مطابق با کدام نیازهای جامعه شهری بندرعباس انجام می‌شود که شهروندان از ابتدایی‌ترین حقوق خود در شهر محروم هستند؟

 
اهمیت مبلمان شهری

نیاز ساکنان شهر با گسترش شهرها، وسعت یافته و تغییر کرده‌است. عناصر شهری و به طور مشخص‌تر مبلمان شهری نیز به تبع آن شکل گرفته، گسترش یافته و تغییر کرده‌است. بنابراین با گسترش و افزایش جمعیت این شهرها، شهرداری‌ها باید برای هر مبلمان شهری الگو و ساختار جدیدی را تعریف کنند. در شهر بندرعباس اما امکانات شهری پاسخگوی ابتدایی‌ترین نیازهای شهروندان نیست درحالی که مبلمان شهری باید سطحی از نیازهای مردم جامعه را برآورده کند. مبلمان شهری فقط به نیمکت، آبخوری‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی، سطل‌های زباله و تابلوهای شهری محدود نمی‌شود بلکه بخشی از این تجهیزات که تحت عنوان عناصر شهری هم از آن نام می‌برند شامل موارد اطلاع‌رسانی چون ساعت، تابلوهای اطلاع رسانی و نام‌گذاری میادین و معابر، میله‌های هشداردهنده، تلویزیون‌های شهری، سرپناه هایی همچون ایستگاه اتوبوس و تاکسی، وسایل نقل و انتقال شهروندان مانند پله برقی، پل عابر پیاده، پلکان‌ها و تجهیزات رفاهی و تزیینی دیگر چون چراغ‌های خیابان‌ها و کوچه‌ها، مکان‌های آبخوری، دستشویی‌ها، فواره‌ها و آبنماها، گلدان و جا گلدانی‌ها و حتی تمام وسایلی که حضورشان درشهر فقط جنبه زیبایی دارد و به نظر غیر کاربردی می آید هم جزو مبلمان شهری هستند. بخشی از مبلمان شهری مربوط به رفع نیازهای کاربردی برای حفظ امنیت شهروندان است. تابلوهای هشداردهنده در خیابان‌ها و جاده‌ها، وجود نرده‌ها و جدول‌ها در سطح شهر از تجهیزات ایمنی مبلمان شهری است. همچنین از نظر آسایش و آرامش روانی، وجود آلاچیق‌ها و نیمکت‌ها در پارک‌ها و نیز از نظر فرهنگی، مجسمه‌ها و المان‌ها در سطح شهر بخشی از مبلمان شهری به حساب می‌آیند که اگر به درستی قرار بگیرند می توانند به زیبایی هرچه بیشتر شهرها بینجامند.
 از سوی دیگر بخشی از مبلمان شهری مربوط به مسائل زیست‌محیطی است که به نحوی با مسائل فرهنگی گره خورده‌است و از دیرباز در شهرهای مختلف کشور وجود داشته‌است مثل وجود آبسردکن در معابر و پیاده‌راه‌ها. جالب است بدانید که به تازگی مدیران ایرلندی برای کاهش زباله‌های پلاستیکی تصمیم جالبی گرفته‌اند که با استقبال خوبی از سوی شهروندان روبه رو شده است. آن‌ها با در نظرگرفتن آبخوری‌هایی در سطح شهر و توزیع آب رایگان سعی در کاهش مصرف آب‌های بسته‌بندی و در نتیجه بطری‌های پلاستیکی دارند. راهکاری که در کشور ایران از قدیم رواج داشته اما به دلیل بی سلیقگی مدیران به فراموشی سپرده شده‌است.

 
نبود آبسردکن به نفع چه کسی است؟

بسیاری از شهروندان بندرعباس برای انجام امور روزانه مانند خرید از بازار، مراجعه به پزشک، امور اداری، رفتن به سر کار یا حتی تفریح و گذراندن اوقات فراغت در پارک‌ها با معضل فقدان آبسردکن مواجه هستند. به طوری که بسیاری از آن‌ها فراموش کرده‌اند که وجود آبسردکن در اماکن پر تردد شهر یکی از حقوق اصلی شهروندی است. همه این‌ها در حالی است که در شهرهای دیگر کشور اگر آبسردکن یا آبخوری در پیاده‌روهای شهر وجود نداشته‌باشد دست کم در پارک‌ها و اماکن تفریحی وجود دارد. حتی انتظار می‌رود مدیران شهری با به روز کردن طراحی آبخوری‌ها و مشخص کردن آن‌ها روی نقشه های آنلاین این امکانات را با تکنولوژی ارتقا دهند اما عجیب آن که هرچه زمان می‌گذرد مدیران شهری به جای پیشرفت، عقبگرد می‌کنند.

 اعضای شورای شهر هم در تمام این سال‌ها این فقدان مهم را احساس نکرده یا نتوانسته‌اند شهرداری را ملزم به خرید و نصب آبسردکن در سطح شهر کنند که در هر دوصورت کم‎‌کاری آن‌ها در این زمینه قابل توجیه نیست. خلاصه اینکه در تمام این سال‌ها آب‌ معدنی به عنوان جایگزینی برای آبسردکن‌ها در سطح شهر تبدیل شده که به جز ضرر مالی عایدی برای مردم نداشته‌است. با یک حساب سرانگشتی می‌توان حدس زد که روزانه چندصدهزار آب معدنی کوچک و بزرگ توسط عابرانی که در گرمای هوا برای انجام کاری بیرون آمده‌اند خریداری می‌شود و نبود آبسردکن چه رونقی به بازار آب معدنی در بندرعباس بخشیده‌است. چنین هزینه‌های هنگفتی هیچ توجیه اقتصادی یا درآمدی برای شهرداری بندرعباس ندارد و علاوه بر آن باید روزانه چندین هزار بطری آب معدنی را از سطح شهر جمع‌آوری کند و به دل محیط زیست بفرستد.
 بنابراین مشخص نیست که آیا اهرم فشاری برای تراشیدن چنین هزینه‌های غیرضروری برای شهروندان از سوی شهرداری و شورای شهر وجود داشته‌است یا خیر اما بدیهی است که بهانه کردن ویروس کرونا برای چنین کمبودی تنها شانه‌ خالی کردن از مسئولیت است چرا که پیش از شیوع این ویروس هم کم‌کاری در این زمینه به وضوح وجود داشته‌است.

 گذشته از بحث اقتصادی، روشن است که خرید این میزان آب معدنی در روز تبعات جبران‌ناپذیری برای محیط زیست شهر بندرعباس دارد. در نتیجه هر بار دریافت آب معدنی ناچارا یک مازاد و پسماند غیرقابل‌استفاده نیز با خود به همراه دارد که فارغ از درخواست مصرف‌کننده به وی تحمیل می‌شود.وجود آبسردکن در پیاده‌روها و پارک‌های شهر تنها یک رفع نیاز ساده نیست بلکه یک مبلمان ارزشمند شهری است که علاوه بر اینکه به ارتقای کیفیت زندگی شهروندان منجر می‌شود، بهانه‌ای برای آشتی‌دادن شهر و شهروندان است.شهروندانی که به لطف مسئولان ناکارامد مدیریت شهری شاید مدت‌هاست با فضای شهری و معماری این شهر بیگانه‌ شده‌اند. تامین و نصب چنین سازه‌ها و دستگاه‌های به ظاهر ساده و پیش‌پاافتاده‌ای از سوی شهرداری تأثیر عمیقی بر تصویر ذهنی شهروندان و گردشگران از شهر بندرعباس می‌گذارد و زمینه پيوند بهتر شهر و شهروندان، افزایش مشارکت شهروندی و در نتیجه داشتن شهری بهتر را فراهم می سازد.

روزنامه صبح ساحل