فیل ذهنی خود را آزاد کنید

در دورانی که استفاده‌ی ابزاری از حیوانات در سیرک‌ها هنوز مشمئز کننده به نظر نمی‌رسید و گردانندگان سیرک‌ می‌توانستند، با استفاده از حیوانات و بردگان پول خوبی به جیب بزنند، برای کنترل و مهار آن‌ها روش‌های متعددی به کار می‌بستند. یکی از این روش‌ها برای فیل‌ها این بود که وقتی هنوز فیل سن کمی داشت، با یک تکه طناب او را به درختی ببندند. بچه فیل بارها و بارها تلاش می‌کرد از شر طناب راحت شود و خودش را نجات دهد، اما هنوز خیلی کوچک‌تر و ضعیف‌تر از آنی بود که بتواند به طناب غلبه کند. این شرایط ادامه پیدا می‌کرد و فیل بزرگ می‌شد. اما آن طناب هنوز همان طناب بود. فیل با رسیدن به این باور که هرگز زورش به طناب نمی‌چربد، دیگر برای رهایی از طناب تلاش نمی‌کرد. با اینکه حالا فیل بسیار نیرومندتر و بزرگ‌تر از آنی بود که یک تکه طناب بتواند او را مهار کند. با این روش گردانندگان سیرک می‌توانستند بدون سختی فیل با آن عظمت را برای همیشه در اسارت نگه دارند. ذهنیتی که همه‌ی ما از کودکی با خود به بزرگسالی می‌آوریم، دقیقا مشابه همین داستان است. هنگامی که کودک هستیم و هنوز برای مقابله ناخوشایندی‌های زندگی زوری در بازو نداریم، در مواجهه با سختی‌ها و ناملایمتی‌ها از راهکارهای ناکارآمدی مانند سرکوب احساسات، خودتخریبی، عذاب وجدان بیهوده و ... بهره می‌گیریم. اگر روند رشدی ما روندی ناایمن باشد، همان باورها و روش‌های ناکارآمد را با خود به بزرگسالی می‌کشانیم. این باورها آهسته آهسته تمام هستی ما را به بند می‌کشند و در اصطلاح روانشناسی تله‌های زندگی را تشکیل می‌دهند. با توجه به این که در کودکی از چه نیاز عاطفی محروم شده باشیم، در بزرگسالی تله‌های شناختی متفاوتی را هم خواهیم داشت. این تله‌های شناختی باعث می‌شوند، طنابی به پای ذهنیت هر کدام از ما بسته شود و جهان را مطابق دایره‌ی اسارتی که طناب تعیین می‌کند، تفسیر کنیم. ما کم‌کم از یاد می‌بریم که حالا شرایط متفاوت است و آن فضای ذهنی و محیطی‌ای که در گذشته حاکم بوده، دیگر موجود نیست و بهتر است ما هم شیوه‌ی خود را تغییر کنیم. البته غلبه بر این تله‌های شناختی یا طرحواره‌ها به این سادگی هم نیست، چرا که آن‌ها شیوه‌های تفسیر ما از رویدادها را نیز تغییر می‌دهند تا بتوانند خود را تقویت و بازتولید کنند. اولین گام برای رهایی از شر این طناب‌هایی که به پای ذهنیت خود بسته‌ایم، آگاهی به آن‌ها است. باید بدانیم از چه تله‌ها و طرحواره‌هایی در عذاب هستیم، تا بتوانیم مقابل آن‌ها بایستیم و از تکثیرشان جلوگیری کنیم. برای این کار می‌توانیم از جلسات درمان یا کتاب‌های خودیاری استفاده کنیم. بهترین کتاب دراین حیطه «زندگی خود را دوباره بیافرینید» اثر جفری یانگ است. با استفاده در این کتاب می‌توانیم تله‌های خود را شناسایی کرده و راه مقابله با آن را دریابیم.