قاتلي به نام استامينوفن

صبح ساحل ، حوادث - استامينوفن به اين دليل که بدون نسخه به فروش ميرسد تبديل به يکي از داروهايي شده که بسياري از افراد براي استفاده از آن هيچ ترسي به دل راه نميدهند و با کوچکترين احساس دردي مثل نقل و نبات اين قرص را استفاده ميکنند.به گزارش ايسنا، همشهري در ادامه مي‌نويسد: تندرستي، زمان‌هاي گذشته به اين شکل امروز خبري از دوا و دکتر نبود و تعداد داروخانه ها آنقدر کم بود که براي پيدا کردن يک قرص ساده افراد بايد مسافتي طولاني را طي ميکردند اما به مرور زمان همه چيز تغيير کرده است.عداد پزشکان و داروخانه‌ها روز به روز بيشتر و بيشتر ميشود و در کنار همه اين تغييرات، مصرف دارو به ويژه به شکل خودسرانه افزايش پيدا کرده و مشکلي به نام سوءمصرف دارو مطرح است.استامينوفن به اين دليل که بدون نسخه به فروش ميرسد تبديل به يکي از داروهايي شده که بسياري از افراد براي استفاده از آن هيچ ترسي به دل راه نميدهند و با کوچکترين احساس دردي مثل نقل و نبات اين قرص را استفاده ميکنند.

شناسايي بي نسخه ها

داروهاي مختلف به شکلهاي متفاوتي در سراسر جهان به فروش ميرسند و براي تهيه برخي از داروها به نسخه پزشک احتياج است در حالي که براي برخي ديگر احتياجي به نسخه پزشک نيست.

به آن دسته از داروهايي که براي خريد از داروخانه احتياجي به نسخه پزشک نيست داروهاي او تي سي (OTC) ميگويند که مخفف (Over-the-counter)است و استامينوفن در اين گروه داروهاي قرار ميگيرد و براي تهيه آن احتياج به نسخه نيست.

استامينوفن يک دارو با ترکيب ان استيل پارا آمينوفنول(N-acetyl-para-aminophenole) است اين دارو براي اولين بار در سال 1955 ساخته شد و به عنوان مسکن و تب بر براي کودکان در قالب شربت «تيلنول» به بازار آمد.اکنون ميليونها نفر در سراسر جهان از استامينوفن براي درمان سردرد، کمردرد، سرماخوردگي و عنوان تب بر استفاده ميکنند.در واقع استامينوفن به عنوان يک مسکن، مقام اول را در بين داروهاي مسکن ديگري که بدون نسخه پزشک از داروخانه ها تهيه ميشوند، در ايالات متحده امريکا و در سراسر دنيا دارد. اين قرص با نامهاي تجاري استامينوفن، پاراستامول و تايلنول به فروش ميرسد.

 همه رقم موجود است

امروزه داروها به شکلهاي مختلفي به فروش ميرسند و استامينوفن نيز از اين امر مستثنا نيست. استامينوفن در اشکال مختلف مانند قرص، شياف، شربت و قطره به فروش ميرسد.استامينوفن در قالب قرصهايي با دوزهاي مختلف 325 ميليگرمي، قرص 500 ميليگرمي و قرص جويدني 80 ميليگرمي به فروش ميرسد. استامينوفن به صورت شياف با دوزهاي 125 ميليگرمي، 325 ميليگرمي و شياف سوسپانسيون 120 ميليگرمي در بازار موجود است. شربت 120 ميليگرمي و قطره 100 ميليگرمي استامينوفن( بيشتر براي کودکان) تجويز ميشود.

 آمارها چه ميگويند؟

معمولا در تمامي نقاط دنيا آمار دقيقي از مصرف دارو وجود ندارد و آمارهاي موجود در رابطه با مصرف دارو معمولا به صورت تقريبي است با اين حال براساس آمار سازمان دارو و غذاي آمريکا (FDA) در سال 2005 ميلادي آمريکاييها تعداد 28 ميليارد دوز استامينوفن خريداري کردند که اين رقم نشان دهنده آن است که ميزان خريد استامينوفن بسيار بالاست.ايران هم جزو يکي از کشورهايي محسوب ميشود که آمار مصرف دارو در آن بالاست و با اينکه آمار دقيقي در رابطه با مصرف استامينوفن وجود ندارد، به نظر ميرسد که مصرف سالانه اين دارو در ايران حدودا بالاي يک ميليارد قرص در سال باشد.اخبار جديد از سراسر جهان نشان ميدهد که فروش استامينوفن با محدوديتهاي روزافزوني روبه رو شده است و مسئولان حوزه بهداشت و سلامت در سراسر دنيا به فکر محدوديت براي فروش اين دارو هستند چرا که يکي از شايعترين مسموميتهاي دارويي در سراسر جهان، مسموميت با قرص استامينوفن است.

 قانون قرصي

شايد در نگاه اول استامينوفن قرص بيخطري به نظر برسد و شايد دليل اين مسئله را بتوان به خريد راحت آن نسبت داد به همين دليل قوانين جديدي که محدود کننده فروش اين قرص است در سراسر جهان مطرح شده است.براي مثال قوانين جديد ايالات متحده امريکا و کانادا اجازه نميدهد که بيشتر از 24 عدد قرص استامينوفن در يک نوبت به يک نفر فروخته شود. يکي ديگر از ممنوعيتهايي که در اين کشورها در رابطه با قرص استامينوفن به وجود آمده، اين است که به کار بردن بيش از 325 ميليگرم استامينوفن در داروهاي سرماخوردگي در حال قدغن شدن است.

 آمدنت بهر چه بود؟

استامينوفن يک داروي ضد درد و ضد تب است که براي بر طرف کردن دردهاي خفيف مانند سردرد، دندان درد، کمر درد و به عنوان تب بر به کار ميرود. ‌مکانيزم دقيق اثر استامينوفن هنوز به درستي معلوم نيست، اما به نظر ميرسد که استامينوفن با مهار نمودن «پروستاگلندينها» اثرات ضد درد و ضد تب خود را اعمال ميکند.استامينوفن از راه خوراکي و از راه مقعدي بسيار خوب جذب بدن ميشود. متابوليسم استامينوفن به طور وسيعي در کبد انجام و پسماندهاي دارو از راه ادرار دفع ميشوند. نيمه عمر استامينوفن از 1 تا 4 ساعت است و اثر دارو در 1 تا 3 ساعت به حداکثر خود ميرسد.استامينوفن دارويي نسبتأ بيخطر با عوارض جانبي کم است. در مقايسه با داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي مانند آسپيرين، بروفن و ژلوفن عوارض گوارشي و عوارض پلاکتي کمتري دارد، به خوبي بيماران آن را تحمل ميکنند و در دوره حاملگي هم مصرف آن زير نظر پزشک مجاز است.يکي ديگر از مزاياي استامينوفن اين است که ميتوان به عنوان يک ضد درد خوب و ساده و يک تب بر خوب از آن در بيماراني که قادر به استفاده از آسپيرين و داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي نيستند، استفاده کرد. استامينوفن در مقايسه با داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي، اثر زيادي در برطرف کردن التهاب مفاصل و روماتيسم ندارد.

 نماي نزديک عارضه

استامينوفن در مقايسه با ساير داروها، داروي کم خطري محسوب ميشود اما ايجاد ضايعات پوستي و مخاطي حساسيتي، کهير، اگزما و حتي ضايعات پوستي تب دار ممکن است با مصرف استامينوفن ايجاد شود. اما مهمترين عارضه جانبي کشنده استامينوفن که به خصوص با مصرف بي رويه دوزهاي بالاي اين دارو اتفاق ميافتد، نکروز کبدي، نکروز توبولار کليوي و اغما در اثر پايين افتادن قند خون است و شايعترين علت نارسايي کبد در سراسر جهان مصرف بيرويه استامينوفن محسوب ميشود.مصرف خودسرانه، بي رويه و اشتباه استامينوفن چه در کودکان و چه در بزرگسالان ميتواند مسموميت کبدي و کليوي ايجاد کند و به سرعت کبد را از کار بيندازد و بيمار را به کام مرگ ببرد.يکي ديگر از عوارض جانبي بسيار نادر استامينوفن، ايجاد مشکلات خوني است.

 ممنوعيتهاي مصرف

اگر چه فروش قرص استامينوفن بدون نسخه پزشک ممنوعيتي ندارد ولي بهتر است اين قرص زير نظر پزشک تجويز شود چرا که استامينوفن جنبه درماني ندارد و فقط درد را تسکين ميدهد.

ممکن است فرد با مصرف استامينوفن يک درد کشنده مثل آپانديسيت را براي چند ساعت برطرف کند ولي مشکل همچنان باقي ميماند و فرد بي خبر از اين مسئله خود را به سمت مرگ ميکشاند. يکي ديگر از مواردي که در آن نبايد از استامينوفن استفاده کرد بالا بودن فشار خون است که تشخيص اين مسئله توسط يک فرد عادي کار چندان راحتي نيست.بسياري از افراد زماني که دچار سردرد ميشوند سريعا استامينوفن ميخورند در حالي که سر درد ممکن است ناشي از بالا بودن فشار خون باشد. همچنين افرادي که حساسيت به استامينوفن يا نارسايي کبدي دارند نبايد از استامينوفن استفاده کنند.

 معتاد شدي؟!

استامينوفن کدئين يک نوع از استامينوفن است و همان طور که از نامش پيداست علاوه بر استامينوفن حاوي کدئين هم هست که براي تسکين بهتر درد، آن را به استامينوفن اضافه ميکنند.متأسفانه چون کدئين يک داروي مخدر است، چنانچه استامينوفن کدئين دار به مدت 40 روزخودسرانه و به صورت مداوم مصرف شود ميتواند باعث ايجاد اعتياد در بيمار شود و اين دارو بايد حتما توسط پزشک تجويز شود.مصرف مکرر قرص استامينوفن کدئين باعث مي شود که بدن به دوز پايين عادت کرده و فرد به مصرف قرصهاي با دوز بالاتر تمايل پيدا کند و به اين شکل اعتياد و وابستگي به دارو تشديد ميشود. براي درمان اين مشکل بايد از روانپزشک کمک گرفت.

 مصرف مجاز دارو

بزرگسالان ميتوانند بين 325 تا 500 ميليگرم از دارو را هر 4 يا 6 ساعت يک بار مصرف کنند و ميزان مصرف در کودکان، 10 تا 15 ميليگرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن در هر 4 يا 6 ساعت يک بار است.دوز هر بار مصرف استامينوفن با در نظر گرفتن وزن افراد بزرگسال از 325 تا 1000 ميليگرم متفاوت است، اما مقدار مصرف روزانه استامينوفن در بزرگسالان نبايد از 4000 ميليگرم تجاوز کند.معمولترين مقدار مصرف روزانه استامينوفن 1000 ميليگرم در روز است که با اين مقدار عوارض بسيار کمي ايجاد ميشود. دوز هر بار مصرف استامينوفن در کودکان از 40 تا 480 ميليگرم با توجه به سن و وزن آنها متغير است. بهترين راه براي محاسبه مقدار هر دوز استامينوفن در کودکان همان 10 ميليگرم به ازاي هر کيلوگرم وزن بدن است. مثلأ اگر کودکي 10 کيلوگرم وزن داشته باشد،ميتوان هر 6 ساعت به او 100 ميليگرم استامينوفن داد که ميشود يک سيسي يا 15 قطره استامينوفن . تعداد دوزهاي استامينوفن در کودکان نبايد از 5 دوز در روز تجاوز کند.

 حتما آب بنوشيد

برخي از افراد عادت دارند قرص را بدون آب ميخورند اما براي مصرف انواع قرص بايد حتما به همراه آن آب کافي نوشيده شود. مري مخاط نازکي دارد و خوردن قرص بدون آب ميتواند به مخاط مري آسيب وارد کند.

يکي ديگر از معايب خوردن قرص بدون آب اين است که قرص خوب در معده حل نميشود و همين حل نشدن علاوه بر اينکه در عملکرد قرص اختلال ايجاد ميکند، باعث تغليظ مواد موجود در قرص ميشود و همين مسئله آسيب به کليه و کبد را در پي دارد. براي مصرف قرص استامينوفن بايد يک ليوان بزرگ آب همراه با قرص نوشيده شود.

 خط خطي هدفمند

قرصها به شکلهاي مختلفي توليد ميشوند و روي برخي از قرصها، خط وجود دارد و روي برخي ديگر از قرصها خطي وجود ندارد. قرصهايي که بدون خط هستند نبايد شکسته شوند ولي قرصهايي را که داراي خط هستند ميتوان از محل خط شکست.البته انجام اين کار هم بايد با مشورت پزشک باشد چرا که شکستن قرص به معناي کم شدن مقدار داروست و اين مسئله ميتواند بر روند درمان تاثير سوء بگذارد.داروهايي که به صورت کپسول هستند نبايد به هيچ عنوان باز شوند. اين نوع داروها بايد حتما با آب فراوان خورده شوند و به صورت خود به خودي در معده باز شوند، باز کردن کپسول علاوه بر اينکه تاثير دارو را کم ميکند خطراتي را هم براي فرد به همراه دارد که يکي از اين خطرات آسيب به مري است.

 ترکيبي ‌هاي خطرناک!

شرکتهاي داروسازي روز به روز اقدام به توليد داروهاي ترکيبي با استامينوفن ميکنند در حالي که اين داروها ميتوانند مشکل‌ساز باشند.با اينکه سازمان غذا و داروي ايالات متحده آمريکا ( FDA ) در مورد محدود کردن ساخت داروهاي ترکيبي با استامينوفن هشدار داده است، همه روزه شاهد به بازار آمدن انواع و اقسام اين داروها هستيم.

به عنوان مثال ترکيب استامينوفن با آسپيرين و کافئين يا همان آ ث آ که قديميها در ايران آن را به نام قرص آکسار ميشناسند يا قرص سرماخوردگي بزرگسالان يا همان آدالت کلد که ترکيبي از استامينوفن، فنيل افرين و کلرفنيرامين است، يا نووافن که از استامينوفن، کافئين و بروفن ساخته ميشود، همگي قرصهاي ترکيبي محسوب ميشوند که در بازار دارو به وفور پيدا ميشوند.داروهاي ترکيبي ديگري مانند کلد استاپ، کلداکس، آسيفن، اگزاکلد، سوپرکلد، مگافن، رهافن نيز از اين قبيل داروها هستند. داروهايي که به اين شکل ترکيبي شاخته ميشوند باعث ايجاد ناراحتيهاي گوارشي ميشوند.مشکل اصلي داروهاي ترکيبي به خاطر وجود داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي و وجود داروهايي مانند پسودو افدرين و فنيل افرين در اين داروهاست که مانند تيغ دو لبه عمل ميکنند.

 اين داروها از يک طرف سريع آبريزش بيني و احتقان مخاطي را از بين مي برند که براي بيمار بسيار خوشايند است، از طرف ديگر، همين داروها ميتوانند باعث انقباض عروق در نقاط ديگر بدن و بالا بردن فشار خون يا حتي سکته قلبي ومغزي شوند.