صبح ساحل ، حوادث - اسم جزيره هرمز اين روزها بيشتر سر زبان‌ها افتاده است؛ جزيره تنهاي جنوب. جزيره‏‌اي در نزديکي قشم که نه تجاري است، نه منطقه آزاد.بيشتر هم کساني از آن ديدن مي‏‌کنند که طبيعت‌دوستند و شيفته مکان‌هاي خلوت و آرام. البته هنردوستان هم اين جزيره را مي‌شناسند؛ جزيره‏‌اي که بارها ساحلش بوم نقاشي شده و خاک رنگ‎به‌رنگش با قلم‌موي دست هنرمندان، ابزار خلق زيباترين فرش‌هاي محيطي شده و بارها رنگين‏‌کماني از خاک جزيره بر ساحلش نقش بسته است.اما شگفتي جزيره هرمز تنها به رنگين بودن خاکش نيست؛ عجيب‌ترين مورد در اين جزيره، «خوردني» بودن بخشي از اين خاک رنگارنگ است. در ميان کوه‏‌هاي رنگ به رنگ جزيره که سبز، قهوه‏‌اي، سفيد، اُخرايي، سرخ و سياهند، «کوه سرخ» چيز ديگري است؛ خاکش را هم مي‌خورند، هم مي‌بَرند.

فرش خاکي در جزيره هرمز

مردم بومي هرمز به اين خاک سرخ، «گِلَک» مي‏‌گويند و آن را براي پخت نوعي نان محلي به کار مي‎برند و از آن به عنوان ادويه براي طعم‎دار کردن ترشي هم استفاده مي‏‌کنند. اما مهم‏ترين غذايي که به کمک گِلَک درست مي‎شود، ماهي است. در اين غذا، ماهي ساردين با نارنج و گلک طعم‎دار و بعد از مدتي پخته شده و با نان خورده مي‏‌شود. غذاهايي که با اين خاک سرخ پخته مي‎شوند مزه ترش دارند و به آن‏ها پسوند «سوراغ» داده مي‎شود؛ نان سوراغ، ماهي و ترشي سوراغ.خاک اين کوه سرخ مملو از اکسيد آهن است و علاوه بر مصارف خوراکي، براي کارهاي هنري هم مورد استفاده قرار مي‎گيرد. اما هيچ‌کدام از اين موارد ايرادي ندارد و مشکلي در جزيره ايجاد نکرده است. مشکل اصلي اينجاست که چون اين خاک، استفاده صنعتي هم دارد و براي ساخت رنگ‎هاي صنعتي، سراميک، صنايع شيميايي، سيمان، پلاستيک، کاغذ‌سازي، شيشه‌سازي و لوازم آرايشي هم استفاده مي‏‌شود، برداشت فله‌اي از آن زياد است.بر اساس اطلاعاتي که در برخي سايت‌ها منتشر شده است، خاک سرخ از سال 1314 استخراج مي‌شده و پس از انقلاب چند سال معدن خاک سرخ در اختيار دولت بوده و از سال 1370 اين معدن از سوي وزارت معادن و فلزات به شرکتي خصوصي واگذار شده که در واقع تنها شرکت خصوصي است که در جزيره هرمز باطله‎برداري، استخراج و خردايش کان‌سنگ مي‌کند. البته تنها بخش کوچکي از خاک سرخ استخراجي در صنايع داخلي استفاده مي‎شود و اين خاک با ارزش از سوي اين شرکت خصوصي کشتي کشتي به کشورهايي چون چين و هند و آلمان صادر مي‏‌شود.برداشت فله‌اي خاک جزيره چنان زياد است که به نظر مي‌رسد نوعي فاجعه زيست‌محيطي در هرمز در حال وقوع است و اگر فکري به حال اين موضوع نشود، شايد 20 سال بعد چيزي از خاک سرخ نماند. از سوي ديگر، استخراج خاک سرخ و ديگر خاک‏‌هاي رنگين آلودگي محيط زيستي هم براي جزيره در پي داشته و حتي دانش‏‌آموزان برخي مجتمع‏‌هاي آموزشي که در نزديکي معدن قرار دارند به بيماري‏‌هاي ريوي، چشمي يا تنگي نفس مبتلا شده‎اند.مردم محلي هم بارها به اين صادرات خاک تَن جزيره اعتراض کرده‌اند و مي‎گويند اين استخراج به جزيره و وضعيت معيشت آنها هيچ کمکي نمي‌کند و آن‏ها از عوايد خاک سرخ کاملاً بي‌بهره‎اند ‎و اشتغال‌زايي معدن تنها براي افرادي به تعداد کمتر از انگشتان دست کمک کرده است و اين اشتغال‏‌زايي را مي‏‌توان با حفظ خاک رنگين جزيره و جذب توريسم، بيشتر و بيشتر کرد.

عرفان خوشخو - عکاس ايسنا - در ايام نوروز سري به اين جزيره زد تا حاصل آن تهيه گزارشي تصويري از اين جزيره خاص باشد؛ گزارشي که نهم فروردين بر روي خروجي اين خبرگزاري قرار گرفت.او در بخشي از توضيح گزارش تصويري خود آورده است: «هرمز جزيره‌اي بيضي شکل از نوع گنبد نمکي است و به مساحت 42 کيلومتر مربع در ورودي خليج فارس در 8 کيلومتري بندرعباس قرار دارد. اين جزيره را به علت موقعيت جغرافيايي آن و مجاورت با تنگه هرمز، کليد خليج فارس مي‌دانند. سطح جزيره هرمز را طبقات رسوبي و آتشفشاني تشکيل داده است. طبقات نمکي نيز به صورت تپه‌هايي قسمت اعظم جزيره را پوشانده‌اند و اغلب از جنس نمک طعام هستند.به دليل بارش‌هاي اندک جوي و نمکي بودن خاک و شور بودن آب، هيچ نوع مرتع و گياهي در جزيره وجود ندارد. جزيره هرمز در ميان زمين‌شناسان به علت اين‌که از گونه‌هاي مختلف خاک تشکيل شده و تنوع بالايي دارد، به بهشت زمين‌شناسي مشهور شده است.»