گام‌هایی برای توافق نانوشته

پنجشنبه گذشته یعنی نوزدهم مردادماه بود که روزنامه‌ نیویورک تایمز آمریکا خبر از توافق تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا داد. این خبر به اندازه‌ای غافلگیرکننده بود که رسانه‌های داخلی هم آن را به استناد نیویورک تایمز بازنشر کردند، چه آنکه در چند هفته گذشته برخی منابع غیررسمی از شکست مذاکرات خبر داده بودند. البته تاثیر مثبت این خبر بلافاصله در کاهش قیمت دلار در مبادلات غیررسمی دیده شد. بر اساس آنچه این نشریه‌ نزدیک به هیئت کنونی حاکمه‌ آمریکا منتشر کرده، توافق حاصله بین ایران و آمریکا قرار است در ازای آزادی 5زندانی آمریکایی؛ چند زندانی ایرانی محبوس در آمریکا آزاد و تهران نیز به 6میلیارد دلار دارایی خود برای آنچه اهداف بشردوستانه از سوی آمریکا خوانده شده، دسترسی پیدا کند. مراد طاهباز، سیامک نمازی و عماد شرقی از جمله زندانیان آزاد شده توسط ایران هستند. 

نام 2 زندانی آزاد شده دیگر ذکر نشده است. البته نیویورک تایمز به نقل از دو منبع مطلع ادعاکرده که یکی از 2 زندانی ناشناس آزاد شده یک «دانشمند» و دیگری یک «تاجر» است. به نوشته نیویورک تایمز، در اولین قدم این توافق که پس از 2 سال «مذاکره پنهانی ایران و آمریکا» حاصل شده است، ایران پنج زندانی ایرانی-آمریکایی را از زندان آزاد و آن‌ها را در هتلی نگه‌ می‌دارد.

البته روایت مقامات کشورمان و آمریکایی ها از این توافق متفاوت است. آمریکایی‌ها می‌گویند این وجوه آزادسازی شده متعلق به ایران مطابق نظر آمریکا در اموری که به تعبیر آن‌ها بشردوستانه است هزینه خواهدشد که البته خود اعترافی به ظالمانه بودن عمل آمریکاست چون در مورد وجوهی که متعلق به ایران است خود را ذی‌حق می داند.

حال آنکه به روایت مقامات کشورمان نحوه استفاده از این وجوه تحت اختیار ایران است و مطابق نظر خود آن را هزینه می‌کند. اما اگر این خبر نیویرک تایمز را در چارچوب سلسله اتفاقاتی چون بهبود رابطه ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی همینطور بهبود روابط ایران با عربستان و برخی دیگر از کشورهای عرب که در زمره متحدان منطقه‌ای آمریکا به شمار می‌روند و اتفاقات دیگری از این دست بنگریم، بنابر اعتقاد برخی کارشناسان گویا ایران و آمریکا درحال دستیابی به توافقی نانوشته بین خود هستند تا با مدیریت تنش‌ها بین خود و پس از ارزیابی طرفین ببینند امکان دستیابی به توافقی گسترده‌تر میسر هست یاخیر؟ توافقی که طرفین با اطلاع از سطح بالای توان مخالفانش بویژه جمهوری‌خواهان و برخی دموکرات‌های تندرو با لابی قدرتمند رژیم اسرائیل در آمریکا، به درستی برای دور ماندن هرچه بیشتر آن از گزند مخالفانش، مذاکراتش را محرمانه برگزار می‌کنند که البته در کوتاه مدت امکان دستیابی به آن به نظر دشوار می‌آید و احتمالا سرنوشت آن به نتایج انتخابات آینده آمریکا در ماه نوامبر سال آینده میلادی یا آبان‌ماه 1403بستگی دارد. انتخاباتی که بایدن و تیمش می‌خواهند از توافق تبادل زندانیان به عنوان برگی برنده در آن انتخابات استفاده کنند. پرواضح است که باید به این توافق و هرگونه توافقی که به کاهش تحریم‌ها بیانجامد، از دریچه منافع ملی نگریست و تمامی نیروهای سیاسی و کنشگران این عرصه که دل در گرو وطن دارند از هر گونه توفیق در این چارچوب و کاسته شدن از فشارهای اقتصادی ظالمانه آمریکا بر اقتصاد کشور و معیشت مردم علی رغم انتقاداتی که به عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم دارند، استقبال کنند.

 

درحالی که مقامات آمریکایی اعلام می‌کنند وجوه آزادشده پس از انتقال از کره جنوبی به بانکی در قطر، فقط به شرط استفاده از آن در آنچه  آنها امور بشردوستانه خواندند استفاده خواهدشد، اما مقامات کشورمان اعلام کردند، نحوه هزینه‌کرد این مبالغ تحت اختیار ایران است و در مواردی که خود صلاح بداند هزینه خواهد کرد. مثلا آنتونی بلینکن، رئیس دستگاه دیپلماسی آمریکا عصر پنجشنبه در پاسخ به سوال خبرنگاران تاکید کرد: «ایران از هیچ گونه کاهش تحریم‌ها سودی نخواهد برد.» وی گفت: «سرمایه‌های ایران باید به حساب‌هایی مشخص منتقل شود تا فقط برای اهداف بشردوستانه مورد استفاده قرار گیرد.» درحالی که وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار بیانیه‌ای در این خصوص تصریح کرد: «نحوه بهره‌برداری از منابع و دارایی‌های مالی رفع توقیف شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذیصلاح هزینه خواهد شد.» در این بیانیه همچنین آمده است: «آزادسازی و رفع محدودیت از منابع مالی جمهوری اسلامی ایران که غیرقانونی و به بهانه نگرانی بانک‌های خارجی از تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده مسدود شده یا استفاده از آنها سخت شده است، همواره در دستور کار وزارت امور خارجه قرار داشته است.» علی باقری،‌ معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران نیز با اشاره توافق صورت گرفته میان تهران و واشنگتن تاکید کرد: ایران تضمین‌ لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود را دریافت کرده‌ است.

 

  

پس از اتشار خبر ارسال تجهیزات نظامی پیشرفته جدید و چند هزار نظامی آمریکایی به خلیج فارس، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در یک نشست خبری در پاسخ به سؤالی درباره افزایش نیروهای نظامی این کشور در تنگه هرمز مدعی شد که واشنگتن با هدف تضمین آزادی کشتیرانی و حمل‌ونقل دریایی دست به این کار زده است. اما رویترز در گزارشی می‌گوید؛ این اقدامات تنش‌‌‌زای آمریکا واکنش ایران را به دنبال داشته و اوایل هفته گذشته خبری منتشر شد مبنی بر اینکه سامانه‌‌‌‌های موشکی با برد ۳۰۰ کیلومتر ساخت وزارت دفاع به نیروی دریایی سپاه الحاق شد. پیش‌تر نیز در رزمایش اقتدار، نمایش آمادگی ایران برای دفاع از جزایر سه‌گانه را شاهد بودیم. 

خبرگزاری رویترز در گزارش خود از این مانور که روز چهارشنبه ۱۱ مرداد آغاز شد به‌‌‌طور ویژه به رونمایی از شناور جدید نیروی دریایی سپاه پاسداران در جریان برگزاری رزمایش اقتدار پرداخت و تصریح کرد که ایران در شرایطی که تنش‌‌‌ها با ایالات متحده در خلیج فارس افزایش یافته است، از شناورهای جدید خود که مجهز به موشک‌‌‌های برد ۶۰۰ کیلومتری است، رونمایی کرد.

همچنین ایران در حوزه هشدارهای لفظی نیز به جد به آمریکا گوشزد کرد که اگر در منطقه دست به اقدام اشتباهی بزند پاسخ آن را دریافت می‌کند. اما به گفته رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل سیاسی؛  در یک ماه گذشته اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه دو طرف در مورد توقف توقیف کشتی‌‌‌ها با یکدیگر همکاری کنند و همچنین پیمانکاران آمریکایی در منطقه مورد هدف قرار نگیرند، بنابراین اکنون ممکن است اتفاقاتی مانند اعزام F۱۶ به منطقه، ابزاری برای چانه‌‌‌زنی بیشتر در مذاکرات باشد، چراکه آمریکا از دیپلماسی اجبار پیروی می‌کند، به این معنا که با استفاده از دیپلماسی، از ابزارهای نظامی نیز به عنوان پشتوانه مذاکرات بهره می‌گیرد. به همین ترتیب ایران نیز با انجام مذاکره، سعی می‌کند از طریق نمایش قدرت نظامی خود در خلیج فارس، توان چانه‌‌‌زنی خود را افزایش دهد.»

  

خبرگزاری فرانسوی فرانس‌پرس می‌گوید: این نخستین گام از یک توافق شکننده میان تهران و واشنگتن بر سر آزادی زندانیان است که می‌تواند منجر به آزادسازی میلیاردها دلار دارایی‌ بلوکه شده ایران در خارج از این کشور شود.

  

 دو تابعیتی که یکی از آنها نزدیک به هشت سال در حبس بوده است پس از مذاکرات محتاطانه و فشرده بین واشنگتن و تهران صورت می گیرد. همینطور رسانه‌های آمریکایی چون CNN ,SNBC و واشنگتن پست هم به پوشش گسترده این خبر مطابق با روایت طرف آمریکایی پرداخته‌اند. البته عمده رسانه‌های جمهوری‌خواهان به مانند کنشگران سیاسی این حزب عمدتا از دریچه مخالفت به انتشار این خبر پرداخته اند.

  

به گزارش ایرنا رسانه‌های روسیه در پی آغاز فرایند آزادسازی دارایی‌ ۶ میلیارد دلاری توقیف شده ایران و تبادل زندانیان میان تهران - واشنگتن پس از دو سال گفت‌وگوهای غیرمستقیم طرفین، در گزارش‌هایی به اطلاع‌رسانی ابعاد این موضوع پرداختند. 

خبرگزاری روسی تاس از شامگاه پنجشنبه نوزدهم مردادماه ۱۴۰۲ تاکنون، در این زمینه چند خبر از مقام های سیاسی و دیپلماتیک ایران و آمریکا منتشر کرده است. خبرگزاری اسپوتنیک نیز در گزارشی نوشت: دیپلمات‌های ایرانی تأیید کردند که واشنگتن و تهران برای مبادله زندانیان محبوس در زندان‌های ایران با دارایی‌های مسدود شده به توافق رسیده‌اند. این رسانه روس در ادامه نوشت: این توافق مشابه توافقی است که در زمان باراک اوباما رئیس جمهور وقت ایالات متحده در سال ۲۰۱۶ انجام شد. همینطور سایر خبرگزاری‌های روسی نیز به پوشش گسترده و البته فوری این خبر پرداخته اند.

روزنامه صبح ساحل