در بخشی از مقاله‌ی «نظری بر عمارت کلاه‌فرنگی بندرعباس» به ارائه توضیحاتی در مورد بنای عمارت کلاه‌فرنگی پرداخته‌ام. در شماره قبل در مورد ابنیه و اماکن وابسته به کمپانی هلندی در بندرعباس گفته بودم. در این شماره در مورد عمارت کلاه‌فرنگی، می‌خوانید.

این عمارت در زمینی به وسعت تقریبی 429 مترمربع در سه‌طبقه بنا گردیده و طول آن حدود 07/30 متر و عرضش 14 متر و ارتفاع بنا به حدود 9 متر می‌رسد که در سه ضلع شمال و جنوب و غرب در طبقه فوقانی مهتابی وسیعی در امتداد عمارت ساخته‌شده است (بر اساس تحقیقات میدانی نگارنده). از مصالح اصلی بکار رفته در آن می‌توان به سنگ سیاه، ساروج و گچ اشاره نمود (کریم زاده تبریزی، محمدعلی، اسناد متفرقه قدیمی، ص 9). سنگ‌های سیاه بکار رفته در این بنا از جنس سنگ‌های موجود در قلعه‌ی پرتغالی جزیره هرمز است و با توجه به اینکه پس از اخراج پرتغالی‌ها از آن جزیره، سنگ‌های قلعه جهت ساخت ابنیه مختلف به بندرعباس منتقل می‌شده (تاورنیه، همان، ص 370؛ لاکهارت، لارنس، همان، ص 326) لذا این عمارت نیز با استفاده از سنگ‌های قلعه هرمز احداث‌شده است. 

  

   

 (Johann Wolfgang Heydt, View of the city of Gamron, 2102 A 7, p. 292, National Library of the Netherlands)

  بر اساس پلان باقی‌مانده از این بنا که در آرشیو ملی کشور هلند به شماره (NL – HaNA_865 ) نگهداری می‌شود، در طبقه همکف این بنا  23 اتاق بزرگ و کوچک و تودرتو طراحی و ساخته‌شده که از ضلع جنوب دارای 9 درب ورودی و از ضلع شمال به‌وسیله 8 درب بزرگ و کوچک، امکان تردد افراد را فراهم می‌کند. در طبقه‌ی فوقانی نیز اتاق‌ها در دو ردیف موازی ساخته‌شده‌اند، به‌طوری‌که 5 اتاق رو به شمال و 5 اتاق دیگر نیز رو به جنوب طراحی‌شده است؛ وسعت اتاق‌ها متفاوت بوده، به‌طوری‌که برخی کوچک و برخی بزرگ و همچون سالن طراحی شده و همگی به‌صورت تودرتو و مرتبط با یکدیگر می‌باشند و هر اتاق به‌وسیله‌ی درهای متعددی به اتاق دیگر مرتبط می‌گردد؛ خوشبختانه اتاق‌های این طبقه به‌جز تعداد اندکی که سقف چوبی آن‌ها ریزش کرده، همچنان استوار باقی‌مانده است. مجموعاً 46 درب بزرگ و کوچک اتاق‌ها را به یکدیگر و همچنین به فضای ایوانی که سه ضلع عمارت را در برگرفته وصل می‌کند. مجموعاً 4 پنجره برای 2 اتاق (هر اتاق 2 پنجره) از ضلع شرقی این طبقه تعبیه‌شده است و سایر اتاق‌ها بدون پنجره می‌باشند اما روشنایی آن‌ها به‌وسیله‌ی درهای بزرگی که به فضای ایوان بیرونی باز می‌شوند، تأمین می‌گردد؛ همچنین انبارهایی در ضلع شرق و غرب محوطه‌ی عمارت، ساخته‌شده است که اکنون به‌کلی تخریب‌شده‌اند.  

  

 

(Anonymous, Projection of the lodge at Gamron, NL-HaNA_4.VEL_865, Nederland Nationaal Archief)

  شماره‌های بعدی صبح ساحل را برای خواندن ادامه این مقاله و آشنایی بیشتر با عمارت کلاه‌فرنگی بندرعباس دنبال کنید.

روزنامه صبح ساحل