عکس مریخ‌نورد «استقامت» از غروب آبی‌رنگ مریخ

 مریخ‌نورد «استقامت» (Perseverance) در چهارم ژوئیه ۲۰۲۳، هشتصد و چهل و دومین روز مریخی خود را در سیاره سرخ جشن گرفت. هنگامی که آسمان مریخ شروع به تاریک شدن کرد، ربات ماجراجو دوربین ناوبری سمت چپ خود را به سوی افق مه‌آلود چرخاند.

استقامت در یک عکس، غروب فوق‌العاده را به تصویر کشیده است که آسمان سیاره سرخ در آن به رنگ آبی خنک و عجیبی می‌درخشد.

خوب به این عکس نگاه کنید، زیرا شبیه به غروب خورشیدی نیست که روی زمین می‌بینید و دلیل آن هم جالب است. مریخ نسبت به زمین از خورشید دورتر است؛ به این معنی که نور در این سیاره زیاد قوی نیست و حداکثر، کمتر از نیمی از میزان نور خورشید را دریافت می‌کند که ما روی زمین دریافت می‌کنیم.

علاوه بر این، مریخ تنها درصدی از اتمسفر زمین را دارد و عمدتا از دی‌اکسید کربن تشکیل شده که تنها بخش کوچکی از نیتروژن و مقادیر کمی از اکسیژن را در خود جای داده است. این بدان معناست که نور خورشید، تعامل بسیار متفاوتی با جو دو سیاره دارد.

هنگامی که نور خورشید به جو زمین وارد می‌شود، با اکسیژن، نیتروژن و سایر ذرات موجود در آسمان تعامل می‌یابد و نور آبی را منتشر می‌کند. این همان چیزی است که آسمان آبی را در طول روز به سیاره ما می‌دهد. با فرورفتن خورشید به زیر افق یا بالا رفتن از آن، نور آن جو بیشتری برای نفوذ دارد. این بدان معناست که بیشتر طول موج‌های آبی و بنفش تا زمانی که نور به چشم ما برسد، فیلتر می‌شوند و رنگ‌های نارنجی و قرمز باقی می‌مانند.

در مریخ، به جای این که نور خورشید با اکسیژن یا نیتروژن تعامل داشته باشد، با غبار غنی از آهن که در جو معلق است، تعامل دارد. این امر در نهایت نور قرمز با فرکانس پایین‌تر را طی روز در آسمان منتشر می‌کند. با وجود این، نور قرمز هنگام گرگ‌ومیش فیلتر می‌شود و آسمان از میان مه غبارآلود، به رنگ آبی خنک می‌درخشد.

«مارک لمون» (Mark Lemmon) دانشمند علوم جوی در «دانشگاه تگزاس‌ای اند ام» (Texas A&M) گفت: رنگ‌ها روی مریخ از این واقعیت نشات می‌گیرند که غبار بسیار ریز اندازه مناسبی دارد؛ به طوری که نور آبی کمی مؤثرتر به جو نفوذ می‌کند. هنگامی که نور آبی پراکنده می‌شود، نسبت به نور سایر رنگ‌ها به جهت خورشید نزدیک‌تر می‌ماند. بقیه آسمان زرد تا نارنجی است؛ زیرا نور زرد و قرمز به جای جذب شدن یا نزدیک ماندن به خورشید، در سراسر آسمان پراکنده می‌شود.

از آنجا که نور خورشید همچنان به گرد و غبار جو مریخ برخورد می‌کند، این مه مایل به آبی می‌تواند تا چند ساعت پس از غروب یا طلوع خورشید باقی بماند.

گرگ و میش در مریخ، زمان بسیار خوبی برای عکس گرفتن از گرد و غبار و ابرهاست، زیرا آن‌ها در پس‌زمینه تاریک می‌درخشند. پژوهشگران می‌توانند از این عکس‌ها برای مطالعه کردن ترکیب جو سیاره سرخ استفاده کنند و غبار و یخ را راحت‌تر بیابند. به عنوان مثال، مریخ‌نورد «کنجکاوی» (Curiosity) در اوایل سال جاری، عکسی از پرتو‌های خورشید گرفت که ابر‌های آسمان مریخ را با وضوحی که پیشتر دیده نشده بود، نشان می‌داد.

لمون گفت: با بررسی کردن انتقال رنگ، شاهد تغییر یافتن اندازه ذرات در سراسر ابر هستیم. این کار، اطلاعاتی را در مورد نحوه تکامل یافتن ابر و تغییر یافتن اندازه ذرات آن در طول زمان به ما می‌گوید.

نزدیک به دو دهه است که غروب مریخ توسط مریخ‌نورد کنجکاوی، مریخ‌نورد استقامت، مریخ‌نورد «اسپیریت» (Spirit) و مریخ‌نورد «فرصت» (Opportunity) ثبت شده است. مهم نیست که چقدر اطلاعات دریافت می‌کنیم؛ شکوه آن‌ها هرگز کمتر نمی‌شود.