مذاکرات احیای برجام شاید وقتی دیگر؟

چند روزی هست که بنا بر اظهارنظر طرف‌های مذاکره‌کننده‌ی برجام، شاهد کاهش قابل‌توجه روند خوش‌بینی‌ها در مورد به نتیجه رسیدن این مذاکرات هستیم، البته هر یک از طرفین در تلاش‌اند روایت سازی خود از مذاکرات را برجسته کنند و افکار عمومی را بدان معطوف نمایند. درواقع جنگ روایت‌ها هم بخشی بسیار مهم از واقعیت‌های میدانی این مذاکرات است؛ اما ظواهر امر نشان می‌دهد فعلاً این مذاکرات به تعویق افتاده است و طرفین اصلی مذاکرات یعنی ایران و آمریکا سیاست صبر و انتظار را پیش‌گرفته‌اند.

در یادداشت‌های قبل بارها اشاره کردم که برجام دشمنان و مخالفان بسیار قدرتمندی دارد و گذر از سد این مخالفان چندان راحت هم نیست، از گروه‌های تندرو داخلی و کسانی که به کاسبان تحریم معروف‌اند گرفته تا مخالفان به‌مراتب قدرتمندتری در خارج از کشور. البته آنچه باعث شده که این روزها صداهای مخالفان خارجی برجام از همیشه بلندتر به گوش برسد و این کنشگران تلاششان را بیشتر کنند وجود دو رویداد مهم در خارج از مرزهای کشورماست. اولی انتخابات کنگره‌ی آمریکاست که در ماه نوامبر میلادی یا آبان ماه روی خواهد داد و دیگری هم انتخابات پارلمانی دشمن شماره‌ی یک برجام یعنی رژیم صهیونیستی است که آن‌هم در همان حدود زمانی برگزارمی شود. دشمنی که لابی بسیار قدرتمندی در نیروهای اصلی سیاسی، اقتصادی و حتی رسانه‌ای آمریکا دارد.

خصوصاً آنکه این انتخابات مهم‌ترین انتخابات این رژیم هم هست؛ بنابراین احزاب رقیب برای جلب آرای بیشتر در تلاش‌اند و چه مستمسکی برایشان بهتر از همین برجام که مخالفت با آن وجه اشتراک اکثر گروه‌های سیاسی این رژیم هم هست؛ اما همان‌طور که گفتیم در مهم‌ترین طرف مذاکره‌کننده در مقابل کشورمان یعنی ایالات‌متحده هم انتخاباتی مهم در شرف برگزاری است.

در این انتخابات تمامی اعضای مجلس نمایندگان و یک‌سوم اعضای مجلس سنا تعیین می‌شوند. این اتفاق در صورتی روی می‌دهد که برآوردهای فعلی از پیروزی جمهوری‌خواهانی که اکثراً مخالف برجامند، در مجلس نمایندگان و ماندن مجلس سنا در دست دموکرات‌ها حکایت دارد، هرچند ممکن است تا زمان برگزاری انتخابات برآوردها تحت تأثیر تحولات جدید تغییر هم کند. به‌هرروی جبهه‌ی غربی به رهبری آمریکا به نظر می‌آید تا انتخابات کنگره مذاکرات را در تعلیق نگه دارد. البته در این اثنی از فشار آوردن بیشتر به کشورمان هم فروگذار نخواهد کرد. این فشارها رامی توان در اعمال تحریم‌های جدید، واردکردن فشار توسط کشورهای تحت نفوذ، در زدن اتهاماتی چون حمله‌ی سایبری ایران به آلبانی و حمایت آمریکا از این کشور، بیانیه‌ی ضد ایرانی اخیر دیگر عوامل جبهه‌ی غربی یعنی سه کشور اروپایی، همین‌طور گزارش اخیر دبیر کل سازمان بین‌المللی انرژی اتمی که علیه ایران است را می‌توان جستجو کرد. البته به نظر می‌آید خوش‌بینی به انعقاد مجدد برجام حتی بعد از انتخابات کنگره هم نمی‌تواند در شرایط فعلی حاکم بر روابط ایران و آمریکا خیلی جایی از اعراب داشته باشد، مگر آنکه تحولی در این روند صورت گیرد و به نظر می‌آید طرف غربی تمایل هم ندارد سطح تنش‌ها را به‌اندازه‌ای بالا ببرد که شرایط به نقطه‌ای بی‌بازگشت برسد.

چه آنکه درمیان گفته‌ها و حتی برخی اقداماتشان (احتمال صدور قطعنامه یا بیانیه‌ای شدیداللحن در شورای حکام سازمان بین‌المللی انرژی اتمی که اکثراً متمایل به غربند، کم است.) تمایلی به تداوم گفتگوها راهم نشان می‌دهند. از این‌رو تهران باید ضمن نظر داشت به شرایط کنونی و داشتن ابتکارات دیپلماتیک لازم از اتکا بر برخی فرضیه‌های ناکارآمد چون درماندگی اروپا در زمستان سخت و یا برخی پیش‌بینی‌های نادرست از آینده‌ی بحران اوکراین بپرهیزد. مطمئناً امضای برجام حلال همه‌ی مشکلات کشور نبوده و نخواهد هم بود اما با انعقاد مجدد آن می‌توان فضای تنفسی برای کاستن از فشارهای کنونی اقتصادی ایجاد کرد.

همچنین این نکته را نباید ازنظر دور داشت که مواضع رسمی و خواست مقامات ارشد کشور هم همیشه بر مذاکراتی منجر به رفع تحریم‌ها تأکید داشته است که امید است این امر محقق شود. البته در صورت وقوع این اتفاق، گشایش‌ها محدود به اقتصاد نخواهد بود و در دیپلماسی و برخی حوزه‌های دیگر هم امکان حصول دست آوردهایی سودمند میسراست.

روزنامه صبح ساحل