حتما خبر افزایش سن بازنشستگی به گوش شما هم رسیده است. این خبر از آن دست خبرهایی است که آدم وقتی می‌شنود مثل این است که انگار جلوی چشمش ثمره یک عمر تلاشش را نابود کنند. برخی رسانه‌ها برای اینکه این افزایش سن بازنشستگی را تا حتی تلطیف کنند نوشته‌اند که در اروپا و آمریکا و ... هم وضع همین است و سن بازنشستگی بین 65 تا 67 سال است. این نوع مقایسه‌ها بیشتر نمک به زخم کارگری می‌پاشد که حس می‌کند بر روی یک تردمیل در حال دویدن است و هرچه ادامه می‌دهد به مقصد نمی‌رسد. کارگری که در طول سنوات خدمتش برای تامین معاش ماهانه‌اش چند شیفت کار می‌کند تا از پس مخارج زندگی‌اش بربیاید؛ شاید امروز تنها درگیر مخارج فرزندانش باشد اما بعد از بازنشستگی هر روز یکی از فرزندانش با همسر و بچه‌هایش مهمان سفره‌اش هستند. بله اینها تنها گوشه‌ای از مخارج یک کارگر ایرانی است که شاید بازنشسته آمریکایی دغذغه‌اش را ندارد. گذشته ازآن چه بسا حقوق بازنشستگی تنها حکم یک کمک خرج برای بازنشستگان داشته باشد و برای امرار معاش مجبور باشند شغلی اتخاذ کنند. یعنی بازنشستگان عملا برای گذران زندگی بایستی تا عمر دارند کار کنند و اگر ظاهرا هم طبق آمار 51 سالگی متوسط سن بازنشستگی در کشور است؛ اما در واقع فرد تا زمانی که واقعا از کار افتاده نشده است؛ باید با غول تورم بجنگد. پس چه بهتر بود که برخی رسانه‌ها بیشتر انصاف می‌داشتند و به‌جای انتشار سن بازنشستگی در کشورهای مختلف می‌گفتند که صندوق‌های بازنشستگی سال‌هاست که دخل و خرجشان نمی‌خواند و برای جبران آن لازم است چاره‌ای اندیشید. اما اضافه کردن این حجم از سنوات، به سال‌های پایان خدمت، آن با این سرعت، با هیچ متر و معیاری منصفانه نیست. اگر این اتفاق را با میزان پولی که هرساله چاپ می‌شود تا بانک‌های ناسالم و عملا ورشکسته کشور حفظ شوند را کنار هم قرار دهیم؛ می‎‌بینیم که کارگران انگار قرار است همیشه سنگ زیرین آسیاب کشور باشند. چراکه با وجود بدهی زیادی که دولت به صندوق‌های بازنشستگی بدهکار است؛ بازهم تسویه حسابی درکار نیست و حالا هم که قرار شد پرداخت شود؛ از این به بعد هر سال تنها حدود 10 درصد از میزان بدهی دولت به صندوق‌های بازنشستگی و تأمین اجتماعی پرداخت شود.

 

برای کاهش ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و تقویت توان صندوق‌ها قرار است بیمه‌پردازان بر حسب سال‌های خدمتشان، به صورت پلکانی سنوات اشتغالشان افزایش پیدا کند که جزئیات آن در جدول زیر آمده است. همچنین اجرای این حکم مشروط بر آن است که سن بیمه شده در زمان بازنشستگی برای مردان از ۶۲ سال و برای زنان از ۵۵ سال بیشتر نباشد. همچنین لازم به ذکر است که حداکثر سنوات خدمات برای مردان ۳۵ سال و برای خانم‌ها ۳۰ سال است.

 

 

 

 

کسانی که سابقه کامل نداشته و به سن بازنشستگی نرسیدند، نمی‌توانند تا قبل از سن بازنشستگی مقرر بازنشسته شوند. مگر اینکه مشمول یکی از قوانین بازنشستگیِ زودتر از موعد (ایثارگران، موارد خاص، سخت و زیان‌آور و. .) شوند که آن‌ها نیز شرایط خاص خود را دارند. اساساً بازنشستگی زودتر از موعد بدون قانون ممکن نیست و فرد باید طبق یک ماده قانونی زودتر برود و این‌گونه نیست که فردی مثلا بخواهد با ۲۵ سال سابقه و حتی مستمری کمتر (مثلا ۲۵ روزه) به دلخواه خود بازنشسته شود.

 

وزارت آموزش و پرورش بیش از ۶۲.۳۸ درصد از بازنشستگان و وظیفه‌بگیران تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری را با یک میلیون و ۲۲هزار و ۵۳۰نفر به خود اختصاص داده است. همچنین استان تهران با ۳۲۵هزار و ۸۳نفر بیشترین و استان ایلام با ۱۳ هزار و ۹۲۴نفر کمترین تعداد بازنشستگان و حقوق‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری را به خود اختصاص داده‌اند. لازم به ذکر است که کمک‌های دولت به دو صندوق لشگری و کشوری در سال ۱۴۰۲ به ۳۱۹ هزار میلیارد تومان رسیده است. به عبارت دیگر در مدت ۱۱ سال، سهم کمک دولت به این دو صندوق حداقل ۲۱.۵ برابر شده است. همچنین در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۶ درصد اعتبارات عمومی کشور به این دو صندوق تخصیص می‌یابد. این دو صندوق بیش از ۶۵ درصد از اعتبارات رفاهی کشور را به خود اختصاص داده و این روند رو به افزایش است.

 

نسبت تعداد شاغلین کسورپرداز به تعداد حقوق‌بگیران، براساس آخرین داده‌های فصلنامه آماری بهار ۱۴۰۲ صندوق بازنشستگی کشوری در پایان این فصل آماری، به حدود ۰.۵ کاهش یافته است. قبل‌تر این نسبت برای انتهای سال 1399 برابر ۰.۷ اعلام شده بود. پایین بودن این نسبت به معنی بلعیدن رقم بالایی از بودجه عمومی دولت است. 

نسبت پشتیبانی صندوق تامین اجتماعی نیز در ۱۵ سال از ۶.۸ در سال 86 به  ۴.۲ در سال 1400 رسیده است. این درحالی است که تحقیقات داخلی و بین‌المللی در حوزه صندوق‌های بازنشستگی حکایت از آن دارد که یک صندوق بازنشستگی پایدار باید دارای نسبت پشتیبانی حداقل ۳ و در سطح مطلوب نیز ۶ تا ۷ باشد. 

لازم به ذکر است که پشتیبانی صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستائیان و عشایر نزدیک ۱ به ۱۰ است یعنی نسبت شتیبانی این صندوق بیمه‏ای9.1 است که از حد مطلوب استاندارد جهانی هم بالاتر است. نسبت پشتیبانی در سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح نیز ۰.۸۲ است. هم اکنون بخش عمده هزینه تعهدات صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح توسط دولت و از بودجه عمومی پرداخت می‌شود.

 

 

 

در شرایط فعلی تمامی صندوق‌های بازنشستگی در ایران باید از نسبت پشتیبانی بیشتر از ۳ برخوردار باشند تا به منابع خارجی (مانند کمک دولت) برای حفظ تعادل در منابع و مصارف نیازمند نشوند و همچنین برای پایدارسازی مالی صندوق در بلندمدت و ایجاد امکان پرداخت تعهدات در آینده، بتواند به سرمایه‌گذاری وجوه تجمیع‌شده بپردازد.