نوروز باستانی آرام آرام نزدیک می شود و همانند سالهای گذشته، هرمزگان یکی از مقاصد اصلی هم وطنان برای این جشن و تعطیلات ایرانی است. از آنجایی که جزیره تاریخی هرمز، یکی از اماکن محبوب است، لازم است در کنار طبیعت بکر، منحصر بفرد و خاص آن کمی هم درباره تاریخچه تنها شهر کوچک و پر اهمیت آن بدانیم.

جزیره هرمز با نام کهن "آگوریس" و بعدها "جرون"،  به سبب موقعیت خاص آن در تنگه هرمز، کلید و کانون خلیج فارس نام گرفت. سرزمینی که روزگاری در کتاب های تاریخی درباره آن می نوشتند: "هرمز شهری ست که بر روی زمین بدل ندارد". امروزه شهر هرمز به دلایل مختلف و متعدد برای عموم مردم شناخته شده نیست. در اسناد به جا مانده از عصر هخامنشیان اشاره‌های کوتاهی به این جزیره شده است؛‌ اما برای آگاهی از دوران با‌شکوه جزیره باید به قرن هشتم هجری سفر کرد. همچنین شناخت شخصیتی باهوش و مردم دار با نام "‌میر بهاء الدین ایاز سیفی"، ضروری است. وی امیر مُلوک هرمز در سرزمین هایی بوده که امروز آن را "میناب" می نامیم.

حمله مغولان به جنوب ایران، ایاز سیفی را بر آن داشت که از خشکی و ساحل، کوچ بزرگی را طراحی کند و مردم را به سمت جزیره هرمز که آن زمان، جرون نام داشت، بکشاند.

این پروژه بزرگ به دلیل موقعیت خاص جزیره با موفقیت انجام شد و جزیره خشک و خشن هرمز پس از حدود صد سال با کمک مهاجرهای جدید به یکی از زیباترین شهرهای جهان بدل شد که بازرگانان از سراسر جهان به آنجا کشانده می شدند.

"ابن بطوطه" جهانگرد، هرمز  را شهری بزرگ با بازارهای نیکو می نامد و عبدالرزاق سمرقندی تاریخ دان، می نویسد: "به دلیل آنکه بیرون از عدل با هیچ آفریده معامله ندارند، هرمز را دارالامان گویند. این هرمز که آن را جرون گویند بر روی دریا بندری است که بر روی زمین بدل ندارد".

" توم پیرز"، مسافر پرتغالی، هرمز را یکی از چهار شهر بزرگ آسیا می داند که همه چیز در آن یافت می شود.

درباره شیوه حکومت داری، امیران هرمز که بر پایه عدل و مدارا بودند، بسیار نوشته شده که یکی از دلایل اصلی ثروتمند شدن این جزیره در آن سالها بوده است. به همین دلیل پرتغالی ها را بر آن داشت که در آغاز قرن شانزده میلادی، نقشه منسجمی جهت اشغال این جزیره طراحی کنند که این حمله سرآغاز افول جزیره هرمز بود.

پرتغالی ها به فرماندهی "آلبوکرک"، حملات ویرانگری را به شهر زیبای هرمز آغاز کردند که هزاران نفر کشته و زخمی شدند. آنها بسیاری از کشتی های تجاری را آتش زده و آرامش اقتصادی جزیره و سرزمین های اطراف را برهم زدند.

اگر چه آنها بعدها متوجه اشتباهات خود شدند؛ اما جزیره دیگر هیچ زمان شکوه اقتصادی خود را باز نیافت. نشانه هایی هر چند اندک از عصر ملوک هرمز، هنوز در جزیره دیده می شود که نیاز به پژوهش و کاوش های بیشتری دارد که بتوان از طریق آن جامعه محلی را جهت حفظ و نگهداری آن آموزش داد. بناهایی که حتی امروزه با نام مکتب خانه، زعفرانیه، چاهای توران باغ و باقیمانده برج گِلک و.. در میان اهالی شناخته می شود.

دو کتاب خلیج فارس و ممالک همجوار، نوشته استاد "محمد باقر وثوقی" و سفرنامه "پدرو تیشیرا" به علاقمندان به شناخت بیشتر جزیره و تاریخ آن پیشنهاد می شود. و در پایان خطاب به علاقه مندان هرمز: "نوروز بمانید که ایام شمایید". 

روزنامه صبح ساحل