اوتیسم به عنوان یک اختلال رشدی که بر نحوهی ارتباط و تعامل با جهان اطراف تاثیرگذار است، هر روز شیوع و آمار ابتلای بیشتری را نشان میدهد. بنابراین کسب دانش در ارتباط با کلیت این اختلال، نحوهی مواجهه با آن و شیوهی تربیت فرزندان مبتلا به اوتیسم یک نیاز ضروری محسوب میشود.
به طور کلی افراد مبتلا به اوتیسم رفتاری متفاوت نسبت به دیگران از خود بروز میدهند، در برقراری ارتباط و تعاملات اجتماعی دچار مشکل هستند و درک اینکه دیگران چگونه فکر یا احساس میکنند برایشان دشوار است. ممکن است محرکهایی مانند نور یا صدای شدید، محیط شلوغ و تغییر محیط برایشان استرسزا و طاقتفرسا باشد و واکنش شدیدی را در آنان برانگیزد.
واکنشهای شدید و تکراری در افراد اوتیستیک میتواند برای اطرافیان چالشزا باشد، ممکن است افراد مبتلا به اوتیسم هنگام مواجهه با محرکی که برای دیگران عادی و روزمرهاست، دچار استرس، هیجان و ناراحتی شدیدی شوند و در پی آن واکنشهایی مانند فریاد کشیدنهای مداوم، تکرار زیاد یک کلمه، کوبین سر به دیوار، خودزنی و ... را از خود بروز بدهند. اوتیسم با عنوان یک اختلال طیفی و رشدی فراگیر شناخته میشود، به این معنا که حدودا از سه سالگی علائم آن در کودک دیده میشود و ناشی از اختلال در رشد طبیعی مغز که شدت آن از خفیف تا شدید در افراد مختلف متفاوت است و متاسفانه تا کنون درمان قطعی برای آن یافت نشده و درمانهای موجود تنها نشانههای این اختلال را تعدیل و کنترل میکنند. بحرانها و دورههای فروپاشی که کودکان اوتیستیک تجربه میکنند، پاسخهای شدید به موقعیتهای طاقتفرسا است. کمک به کودکان طیف اوتیسم برای گذار از دورههای فروپاشی نیازمند صبر، درک و استراتژیهایی است که برای حمایت از آنها طراحی شدهاند.
فروپاشی در کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب به عنوان مسائل رفتاری اشتباه درک میشود، در واقع این بحرانها با کجخلقی متفاوت است زیرا هدف آنها جلب توجه یا دستیابی به هدفی خاص نیست، بلکه واکنشی غیرارادی نسبت به اضافهبار حسی، پریشانی عاطفی یا سرخوردگی هستند. شناسایی محرکها و اجرای استراتژیهایی برای کاهش فراوانی و شدت این دورهها میتواند به طور قابل توجهی بهزیستی کودک و کیفیت زندگی خانوادهاش را بهبود بخشد. سه عامل رایج برای ایجاد دورههای بحران و فروپاشی در کودکان اوتیستیک، شناخته شده که شامل اضافهبار حسی، اختلالات روتین و مشکلات ارتباطی میشود. کودکان مبتلا به اوتیسم اغلب نسبت به ورودیهای حسی مانند صداها، نور و لمس حساسیت بیشتری دارند و محرکها را بسیار شدیدتر و تیزتر از سایرین درک میکنند، که این مساله برای جهان در خود فروکشیده شدهی این طیف بسیار طاقتفرسا است.
تغییرات غیرمنتظره در برنامههای روزانه، مانند مسیری متفاوت به سمت مدرسه، تغییر صندلی، تغییر اسباببازی یا دکورخانه میتواند برای افراد مبتلا به اوتیسم بسیار استرسزا باشد و یک فروپاشی و بحران تمام عیار را ایجاد کند. از طرف دیگر ارتباط و تعامل برای افرادی که با اوتیسم درگیر هستند، یک چالش اساسی است. آنها خیلی سخت میتوانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و همین مساله تبدیل به سدی برای بیان نیازها، خواستهها، افکار و غیره خواهد شد. هنگامی که این افراد در موقعیت برقراری ارتباط قرار میگیرند، چالشی عظیم را احساس میکنند.
چند استراتژی برای کاهش فراوانی و شدت بحرانها
هنگامی که محرکهای آزاردهنده شناسایی شدند، گام بعدی توسعهی استراتژیهای متناسب با نیازهای کودک برای کاهش فراوانی و شدت فروپاشی است. ایجاد یک محیط حسی دوستانه در خانه و در هر محیط دیگری که کودک رفت و آمد دارد و به حداقل رساندن محرکهای حسی، استفاده از هدفونهای حذف نویز، دسترسی به فضای ساکت و کاهش نور بسیار موثر خواهد بود. سعی کنید برنامههای روزانه را تا حد امکان ثابت نگه دارید و کودک را از قبل برای هرگونه تغییر در برنامهریزی آماد کنید. در این مسیر میتوانید از برنامههای بصری، تایمرها و یادآواری برنامه استفاده کنید تا کودک بتواند درک کند که در روز باید انتظار چه برنامههایی را داشته باشد. برای کاهش بحران در ارتباط، از ابزارها و تکنیکهای متناسب با سطح ارتباط و سطح اوتیسم کودک مانند کارتهای تصویری، زبان اشاره یا گفتار درمانی استفاده کنید تا آنها بتوانند بهتر خود را بیان کرده و در ابراز نیاز و خواستهها بحران و چالش را تجربه نکنند. تلاش شما در آموزش راهبردهای مقابلهیی به کودک، بر سرنوشت او بسیار تاثیرگذار است. اگر بتوانید با حفظ آرامش، خونسردی، صبر و درک متقابل، تکنیکهای تنفس عمیق ، شمارش یا عقب نشینی به یک فضای امن را به کودک اوتیستیک آموزش دهید، به مرور زمان کودک بحران و فروپاشی کمتری را تجربه میکند و هنگام مواجهه با محرکهای حسی ناخوشایند، عکسالعمل بهتری از خود بروز میدهد. سعی کنید تلاشهای کودک برای مدیریت واکنشهای خود و استفاده از راهبردهای مقابلهای او را شناسایی و تحسین کنید. شی، رفتار یا مکان مورد علاقهی کودک را بشناسید و هنگام تلاش کودک برای مدیریت بحران از انها برای تقویت و تشویق او استفاده کنید. رفتار اطرافیان کودک در مواجهه با اوتیسم میتواند به طور کلی واکنش خود کودک را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین سعی کنید خواهران و براداران، معلمان و همسالان اطراف کودک را در مورد اوتیسم و طیفی که فرزند شما در آن قرار دارد آگاه کرده و آموزشهای لازم را به آنان گوشزد کنید. با تمام این استراتژیها همچنان ممکن است کودک دورههایی از بحران و فروپاشی را تجربه کند. در طول بحرانها هدف اصلی اطمینان از ایمنی کودک و کمک به او برای کاهش تنش است.
در طول بحران سعی کنید آرام بمانید و از نشان دادن خشم و ناامیدی خود در مقابل کودک خوددای کنید. تقاضاها و درخواستهایی که از کودک دارید را کاهش دهید، به یاد داشته باشید رویکرد شما در آرام کردن سایر کودکان ممکن است تاثیر کاملا برعکسی بر کودک اوتیستیک داشته باشد، بنابراین واکنش خود نسبت به بحران اوتیسم را متناسب با فرزند خود شکل دهید و تقاضاهای ضروری را ساده کنید. در صورت امکان کودک را به یک فضای ساکت، امن و با کمترین محرک راهنمایی کنید تا کودک بدون اضافه بار حسی بتواند آرام شود. گاهی بحرانها و فروپاشیها باید زمان خود را طی کنند تا کودک بتواند آرام شود، منتظر بمانید و مطمئن شوید که سلامت کودک در اولویت است و آسیب نمیبیند.
حمایت از یک کودک در طیف اوتیسم از طریق بحرانها سفری است که به صبر، درک و استراتژیهای مناسب نیاز دارد. خانوادهها میتوانند با شناسایی عوامل محرک و به کار گیری استراتژیهایی برای به حداقل رساندن آنها، دفعات و شدت فروپاشیها را کاهش دهند. به یاد داشته باشید که هر کودکی منحصربهفرد است و آنچه برای یک کودک مفید است ممکن است برای کودک دیگر موثر نباشد. مشاهدهی مستمر، سازگاری و ارتباط با متخصصان مراقبتهای بهداشتی و روان میتواند راه را برای محیطی آرامتر باز کرده و به فرزند شما کمک کند تا مسیر راحتتری را برای بهزیستی پیدا کند.