شرم کاوی

شرم ،برای تمام ما نامی آشنا و تجربه شده‌است، می‌توانیم با شنیدن نامش تمام لحظاتی که ناگزیر آن را تجربه کرده‌ایم به یاد بیاوریم و البته یادآوری تجربه‌ی شرم چندان خوشایند نخواهد بود.

جوزف بوگو در کتابی به نام "شرم‌کاوی: رها ساختن خود، یافتن شعف و ساخت احساس ارزشمندی اصیل" به بررسی ریشه‌ای شرم، شکل گیری آن، تاثیراتش در زندگی و راه‌های رهایی از این احساس ناخوشایند می‌پردازد. بعد از خواندن این کتاب می‌توانیم به دیدگاهی جامع‌تر از شرم دست پیدا می‌کنیم و درمی‌یابیم علی‌رغم تصور قبلی ما، شرم تنها مختص شرایط و موقعیت‌هایی مختصر نیست بلکه طیف گسترده‌یی از خجالت‌زدگی خفیف تا حقارت شدید را در بر می‌گیرد، هیجانات ناخوشایندی که شامل حجم زیادی از آگاهی دردناک نسبت خود خواهد بود. شرم، بنیان زیست‌شناختی دارد و یکی از نه عاطفه‌ی اصلی‌ای است که در دی‌ان‌ای ما رمزگذاری شده است. بر اساس نظریهِ‌ی عواطف، هیجانات به گونه‌ای تکامل یافته‌اند تا کودک و مراقبش با هم ارتباط برقرار کنند و رابطه‌ی بین اعضای قبیله تسهیل شود و در نتیجه احتمال بقای آنها افزایش یابد.

اما اگر عواطف باغث به وجود آمدن پیوند کودک و مراقبش و تسهیل روابط اعضاء می‌شود، پس چرا شرم باید بخشی از میراث ژنتیکی ما باشد؟ چرا تاریخ تکاملی ما باید چنین عاطفه دردناک و ظاهرا مخربی در ژن‌های ما رمزگذاری کند؟ از نظر تکاملی شرم بخشی از طبیعت ماست، پس باید برای ما انسان‌ها مفید باشد و به ما خدمتی کند. مطالعات اخیر نشان می‌دهد ظرفیت تجربه شرم در طول هزاران سالی که انسان در اجتماعات کوچک و قبیله‌ها می‌زیست تکامل یافت. بقا به شدت به همکاری بین اعضای قبیله وابسته بود. اعضای گروه یا قبیله هر کسی را که از قوانین تخطی می‌کرد یا طوری رفتار می‌کرد که به منافع جمعی آسیب می‌رساند را طرد می‌کرد... شرم هم‌چنین در متمدن شدن انسان موثر بوده است و مرز بین امر خصوصی و امر عمومی را مشخص می‌کند.

از طرفی شرم بستر را برای کنترل فضای سیاسی نیز فراهم می‌کند و  ابزار انتخاب در سیاست است چه سیاستمداران دوست داشته باشند چه متنفر باشند، به هرحال شرم راهی است که حرف‌های سیاسی را تنظیم می‌کند. در سطح فردی هم ، شرم ما را مسوولیت‌پذیرتر می‌کند و ترغیبمان می‌کند به گونه‌ای رفتار کنیم که با آرمان‌های خودمان و جامعه‌مان مطابق باشد. علی‌رغم این توضیحات، تجربه‌ی شرم می‌تواند بسیار دشوار و دردناک باشد، بنابراین انسان‌ها معمولا برای عدم مواجهه با احساس دردناک شرم، در لاک دفاعی فرو می‌روند. نقاب‌ها و سپری که فرد برای مراقبت از خود و تسکین دردش در برابر شرم به کار می‌گیرد، سه شکل کلی دارد: انکار شرم، اجتناب از شرم و کنترل شرم. جوزف بوگو در کتاب شرم‌کاوی علاوه بر توضیح کاملی که از شرم و بنیان‌های زیستی، اجتماعی و تاریخی آن ارائه می‌کند، واکنش‌های دفاعی ما به این مفهوم را واکاوی کرده و راه‌های مواجهه با این هیجان دوست نداشتنی را در اختیارمان قرار می‌دهد. تلاش بوگو در این کتاب، در نهایت به رویارویی خواننده با شرم و تلاش برای حل و فصل مجادله‌ی خویش و شرم ختم خواهد شد. ادبیات کتاب روان و گیرا بوده و مخاطب آن عموم مردم هستند، بنابراین همه می‌توانند از این کتاب به عنوان راهنمایی کامل و جامعه برای احساس شرمف خجالت‌زدگی، حقارت و غیره استفاده کنند.

روزنامه صبح ساحل