دو کتاب برای لذت بردن از فلسفه

امروزه فلسفه به عنوان حیطه‌یی تخصصی شناخته می‌شود که فقط مخاطب خاص خود را دارد و در عرصه‌‎ی گسترده‌ی آن، جایی برای عموم مردم نیست. اما آیا واقعا واقعا چنین است؟ کی‌رن ستیا فیلسوف معاصر معتقد است که فسلفه باید به نوعی فنی و تخصصی باشد، طوری که فقط متخصصان این حیطه بتوانند به مفاهیم واقعی آن دسترسی داشته باشند اما فلیپ کیچر معتقد است فلسفه باید بتواند مفاهیم بیشتری از زندگی روزمره را در خود جای دهد و مسیری را در پیش بگیرد که کاربردی باشد تا عموم مردم بتوانند از سرچشمه‌ی این دانش وسیع بهره‌مند شده و در زندگی خود آن را به کار ببندند. هر کدام از این دیدگاه‌ها طرفداران خاص خود را دارد و کتاب‌های بسیاری در ارتباط با هر حیطه نوشته شده‌است. آشنایی با فلسفه به ما کمک می‌کند که از دیدگاه متداولی که نظم موجود برای ما تعریف کرده فاصله بگیریم و بتوانیم پسِ پشت قضیا را بنگریم، در واقع تعریف دیگری از تمام مسائلی که تا آن لحظه گمان می‌کردیم تنها به همان شیوه‌ی معمول همیشگی می‌شود با آن‌ها برخورد نمود، ارائه می‌کند. با وجود نیاز اکثریت ما به آشنایی با چند و چون فلسفه، کتاب‌هایی که در این مورد وجود دارد، اکثرا دارای زبانی دشوار و سخت فهم هستند، طوری که مخاطب عمومی در ابتدای کار عطای فلسفه را به لقایش می‌بخشد و از آن فاصله می‌گیرد. به همین دلیل قبل از شروع فلسفه خوانی باید کتاب‌هایی را پیدا کنیم که بتوانند با زبانی ساده راه رفتن در دنیای فلسفه را به ما بیاموزند.

 الفبای فلسفه

نایجل واربرتون، فیلسوف انگلیسی در سال 1992 کتاب "الفبای فلسفه" را منتشر کرد. این کتاب برعکس تمام کتاب‌های آموزشی و عمومی که برای آغاز فلسفه‌خوانی نگاشته شده‌اند، نه بر اساس سیر تاریخی، که بر اساس موضوعات مهم و پررنگ فلسفی طبقه بندی شده‌است. زبان کتاب نسبتا خالی از دشواری‌ها و سختی‌های کتاب‌های فلسفی است و به همین دلیل مخاطب نوپایی را که در این مسیر قدم گذاشته است، آزار نمی‌دهد. در ابتدای کتاب واربرتون به این سوال می‌پردازد که اصلا فلسفه چیست و فیلسوفان دقیقا چه کاری انجام می‌دهند و در مقدمه‌ی کتاب می‌نویسد:« فلسفه طریقی است برای تفکر درباره انواع معینی از پرسش‌ها. ممیزترین خصوصیت فلسفه به کارگیری استدلال منطقی است ... فلاسفه نوعا با استدلال سر و کاردارند: آن‎‌ها یا استدلال‌هایی را پیش خود می‌آورند یا استدلال‌های دیگران را در بوته نقد می‌گذارند، یا به هر دو کار دست می‌زنند. به علاوه، فلاسفه مفاهیم را تحلیل می‌کنند و گرد ابهام و مه آلودگی را از چهره آن‌ها می‌زدایند» .
در این کتاب پرسش‌هایی از این دست مطرح و بررسی می‌شوند: فلسفه چیست؟ آیا می‌توانید وجود خداوند را به اثبات برسانید؟
چگونه در گستره‌ی اخلاق، درست را از نادرست تشخیص می‌دهید؛ آیا گاهی باید از قانون سرپیچی کنید؟ آیا جهان واقعاً به همان صورتی است که تصور می‌کنید؟ آیا می‌دانید که راه و رسم علم چگونه است؟ آیا ذهن شما جدا از بدن شماست؟ آیا می‌توانید هنر را تعریف کنید؟ کتاب شامل هفت بخش است و موضوعات خدا، درست و نادرست، سیاست، جهان خارج، علم، ذهن و هنر را پوشش می‌دهد. در هر بخش نویسنده به پاسخ‌های فلسفی موجود به هر کدام از این موضوعات پرداخته و نقدهایی که به آن‌ها وارد است را بررسی می‌کند و حتی در مواردی پاسخ‌هایی به این نقدها ارائه می‌دهد. رویکرد رایج در کتاب، رویکرد استدلال محور و مفهومی است، رویکردی که معطوف به منطق، شکستن و خرد کردن مساله‌ای فلسفی به گزاره‌های متعدد و بعد بحث بر سر گزاره‌ها است. به طور کلی کتاب "الفبای فلسفه" به دلیل زبان ساده و روان، پوشش دادن سوالات و مسائل مهم فلسفی و رویکرد موضوعی به جای رویکرد تاریخی، در دسته‌ی کتاب‌های مفید و کاربردی برای آغاز فلسفه خوانی قرار دارد.

 
 کتاب کوچک فلسفه

گریگوری برگمن در "کتاب کوچک فلسفه" توانسته با زبانی طنز آمیز و البته ساده، زمینه‌ی آشتی عموم مردم با فلسفه را مهیا کند. این کتاب برعکس الفبای فلسفه براساس سیر تاریخی نوشته شده است، به این معنا که مسیر بررسی فلسفه را از نخستین فیلسوفان که شامل تالس و پیش سقراطیان می‌شود، آغاز کرده و تا فیلسوفان معاصر این مسیر را همراه با خواننده‌ی خود می‌پیماید.
در هر بخش به کمک "بسی گاوه" خواننده دید ملموس‌تری به قضایای فلسفی، مختصری از زندگی هر فیلسوف و دیدگاه‌های آنان پیدا می‌کند. کتاب شامل پیش‌گفتاری با عنوان «چیستی و چرایی فلسفه» و بیست و چهار فصل است. برگمن در پیش‌گفتار کتاب تعریفی از فلسفه به دست داده و به تفاوت فلسفه با سایر حوزه‌های مشابه آن اشاره کرده و همچنین توضیح می‌دهد که دانستن فلسفه چه کمکی به انسان می‌کند. واربرتون می‌نویسد: «فلسفه صرفاً نگرشی نسبت به زندگی نیست بلکه یکی از شاخه‌های خاص معارف بشری است، که از اشتیاق به کشف ماهیت چیزها ناشی شده است. فلسفه به ما یاد می‌دهد که چگونه فکر کنیم. فیلسوفان نه تنها به ما می‌گویندکه به چه چیزی فکر کنیم، بلکه به ما یاد می‌دهند که چگونه بیندیشیم». کتاب کوچک فلسفه آنقدر مختصر است که می‌توان آن را در چند ساعت به پایان رساند.
گرچه این اختصار جز نکات مثبت کتاب محسوب می‌شود، اما می‌تواند از ضعف‌های آن هم به حساب بیاید، چرا که خواننده را از عمق موضوعات دور نگاه می‌دارد. اما به طور کلی به عنوان مقدمه‌ای برای آشنایی با فلسفه، فیلسوفان، نحونه‌ی زندگی و عقایدشان کتاب کار آمد و مفیدی است.

روزنامه صبح ساحل