سیاسی

28 شهریور 1403 08:17 0 کامنت

فاصله‌گیری ترکیه از نظام آتلانتیک

ترکیه به عنوان اولین کشور عضو ناتو است که در چهاردهم شهریور ماه درخواست عضویت در گروه بریکس را مطرح کرده است.

اشتراک گذاری:

ترکیه به عنوان اولین کشور عضو ناتو است که در چهاردهم شهریور ماه درخواست عضویت در گروه بریکس را مطرح کرده است. اگر چه اعضای بریکس تاکنون نسبت به پذیرش ترکیه تصمیمی اتخاذ نکرده‌اند اما این مساله مطرح می شود که حزب عدالت و توسعه از عضویت در گروه بریکس چه اهداف و منافعی را دنبال می‌کند.آیا هدف آنکار از عضویت در بریکس و نزدیک شدن به شرق تحت فشار قرار دادن اتحادیه اروپا و تسریع در پذیرش در این اتحادیه است یا ممکن است ترکیه را از اتحادیه اروپا و مسیری که در جهت عضویت در این اتحادیه دنبال می‌کند دور کند. در گفتگو با «مهرداد علیپور» پژوهشگر روابط بین الملل به بررسی اهداف و منافع ترکیه، چالش‌های پیش‌رو و پیامدهای عضویت ترکیه در گروه بریکس پرداخته‌ایم.

اگر درخواست عضویت ترکیه در بریکس مورد پذیرش قرار بگیرد به عنوان اولین کشور عضو ناتو که به عضویت این گروه در می‌آید چه اهداف و منافعی را دنبال می کند؟

باید توجه داشته باشیم که تصمیم آنکارا برای عضویت در گروه بریکس تا حدود زیادی ناشی از این انگاره است که دولتمردان ترکیه به خوبی متوجه این موضوع شده‌اند که در نظم ژئوپلیتیکی در حال تغییری که در شرایط کنونی نظام بین الملل را به نوعی متاثر از خودش کرده است، جهان در حال حرکت برگشت‌ناپذیر به سمت چند قطبی شدن می‌رود. چند قطبی شدنی که از سلسله مراتب قدرت شروع می‌شود و به سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی هم سرایت پیدا می کند و کشورها مثل قدیم نمی‌توانند خودشان را در قالب گروه‌بندی‌های مشخص و محدودی نگه دارند. به همین خاطر است که ترکیه سعی می‌کند سیاست متوازنی میان شرق و غرب و گروه‌های شرقی، غربی و گروه‌های سیاسی و اقتصادی ایجاد کند.

نکته دوم این است که ترک‌ها به خوبی سعی می‌کنند این انگاره را القا کنند که قصد ندارند گروه بریکس را جایگزین ناتو یا اتحادیه اروپا کنند و با این اقدامشان باعث شوند که روند پیوستن به اتحادیه اروپا یا ناتو با خلل مواجه شود. آقای هاکان فیدان وزیر امورخارجه ترکیه در مصاحبه‌ای به صراحت بیان کرده است که ما به دنبال این هستیم که در قالبِ ساز و کارهای اقتصادی فعالیت خودمان را ادامه دهیم و از هر پلتفرم چند جانبه‌ای استقبال می‌کنیم هر چند برای ما آورده کمی به همراه داشته باشد. بنابراین عضویت ترکیه در گروه بریکس را نمی‌توانیم در قالب یک حرکت ضد غربی تلقی کنیم کما اینکه کشورهایی مانند هند و برزیل از قبل در این گروه حضور دارند و بیشترین روابط را با مجموعه غرب دارند.

نکته دیگر این است که ترک‌ها در قالب انگاره چند قطبی شدن معتقد به این موضوع هستند که باید در قالب شبکه‌ای از روابط مکمل بین غرب و شرق، مشکلات اقتصادی که طی سالیان اخیر با آن مواجه بوده‌اند را حل کنند. از نظر ترک‌ها نهادهای سنتی مانند سازمان ملل متحد، صندوق بین‌المللی پول، سازمان تجارت جهانی ‌ساز و کار سنتی خودشان را دارند و نمی‌توانند موضوعات جدید منطقه‌ای و جهانی را حل کنند به همین خاطر درخواست عضویت در بریکس و بریکس پلاس را مطرح کردند.

منافع تجاری

ترکیه به عنوان کشوری که عضو ناتو است و کشوری که کاندید عضویت در اتحادیه اروپا است اقتصادش تا حدود زیادی در قالب تبادلات تجاری با شرق تعریف شده است. براساس آمارهایی که وجود دارد حدود 617 میلیارد دلار تبادلات تجاری با کشورهای عضو اتحادیه اروپا داشته است و حدود هفتاد درصد سرمایه‌گذاری خارجی آن‌ها که حدود 165 میلیارد دلار بوده است از مبدا اتحادیه اروپا، کانادا و ایالات متحده آمریکا بوده است. ولی واقعیتی که وجود دارد این است که بر اساس آماری که صندوق بین المللی پول منتشرکرده است ترکیه را در قالب کشوری با درآمد متوسط تقسیم‌بندی کرده است که نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی بیشتری دارد و اینکه اکو سیستم سرمایه‌گذاری آن باید به صورتی باشد که از دام طبقه متوسط که موضوعی است که بیشتر کشورها را درگیر خودش کرده است رها کند. با توجه به این انگاره، ترک‌ها متوجه این موضوع هستند که اگر بخواهند اکوسیستم اقتصادیشان را تغییر دهند و اگر چشم‌انداز عضویتشان در اتحادیه اروپا کماکان تیره است و نمی توانند درکوتاه مدت به آن بپیوندند، به همین خاطر به دنبال این هستند که فرصت‌های جدیدی را خارج از مجموعه غرب دنبال کنند که بتوانند هم از لحاظ تجاری و هم از لحاظ دیپلماتیک قدرت کنشگری‌شان را بیشتر کنند.

بعد از اتحادیه اروپا، فدراسیون روسیه با 56 میلیارد دلار و چین با 45 میلیارد دلار بیشترین و بزرگترین شرکای تجاری ترکیه هستند. در این شرایط که اتحادیه اروپا تمایلی به اینکه ترکیه به عضویتش در بیاید ندارد ترک‌ها با توجه به حجم تبادلات تجاری با روسیه و چین تمایل بیشتری دارند که با این کشورها همکاری کنند.

کشورهای عضو گروه بریکس می‌توانند از موقعیت ترکیه استفاده کنند و این مساله‌ای است که ترک‌ها به خوبی به آن اشراف دارند. ترکیه به لحاظ جغرافیایی بین اروپا و آسیا قرار دارد و تسلط قابل توجهی بر تنگه‌های بسفر و داردانل دارد که دریای سیاه و مدیترانه را بهم متصل می‌کند و همین موضوع می‌تواند ترکیه را در موضوع لجستیک برای جابجایی کالا بین کشورهای شمال و جنوب حلقه اتصال باشد. ترکیه طی سالیان اخیر سعی کرده است حضور سیاسی و دیپلماتیک خود را در منطقه غرب آسیا پررنگ‌تر و خود را به یک بازگیر اصلی تبدیل کند و همچنین به عنوان دروازه‌ای برای حضور در آفریقا.

اعضاء بریکس به خوبی متوجه هستند اگر بخواهند حضور فزاینده‌ای در حوزه غرب آسیا و آفریقا داشته باشند نمی‌توانند حضور ترکیه را نبییند و همین موضوع باعث می‌شود که نقش این کشور برای اعضای بریکس پررنگ‌تر شود.

بازار ترکیه

ترکیه طی سالیان اخیر با تورم افسار گسیخته‌ای مواجه شده است و براساس گزارش‌های بانک جهانی این کشور برای خروج از شرایطی که وجود دارد باید به موضوعاتی مانند سوخت‌های فسیلی و فرایندهای تولید کننده و افزاینده کم کربن توجه کند. در این شرایط که سیاست‌هایی که مورد توجه اتحادیه اروپا است بحث فناوری‌های سبز و تغییرات اقلیمی است، قدرت کنشگری ترکیه تاحدودی پایین می آید یعنی با چالش عدیده‌ای مواجه می‌شود چون ترکیه باتوجه به روند گذاری که تجربه می‌کند و در دسته‌بندی که قرار می‌گیرد جز کشورهای پیشرفته نیست تا مانند کشورهای اروپایی بخواهد این موضوع را پیش ببرد.

اکثر کشورهای عضو بریکس توجه زیادی به موضوعات اقلیمی و زیست محیطی ندارند به نوعی اقتصاد و منافع این کشورها همگن و همگرا می‌شود از اینرو ترکیه خیلی بهتر می‌تواند با این کشورها تبادلات تجاری در حوزه‌های دیگر هم داشته باشد که همین موضوع باعث می‌شود که ترک‌ها به نوعی تمایل بیشتری برای عضویت در گروه بریکس داشته باشند.

ترکیه جهت عضویت در بریکس با چه چالش‌ها و موانعی رو برو است؟

ورود آنکارا به این گروه اگر چه ممکن است ولی قریب الوقوع نیست. اشاره به قریب الوقوع بودن یا ممکن بودن یا نبودن آن تا حدود زیادی منبعث از این انگاره است که بریکس مانند ناتو و اتحادیه اروپا فاقد هرگونه انسجام نهادی است و پذیرفتن اعضای جدید نیازمند اجماع همه اعضا است. نیازمند بودن به اجماع، از این اهمیت برخوردار است که علی رغم اینکه در شرایط کنونی فدراسیون روسیه تمایل دارد که ترکیه را در قالب این گروه بپذیرد و روابط چین و ترکیه تا حدود زیادی مسالمت آمیز است اما روابط ترکیه با هند خوب نیست. کافی است که هند مخالف پذیرفتن ترکیه باشد و عملا پذیرش ترکیه کان لم یکن تلقی و روند عضویتش پیچیده می‌شود و حتی شاید نتواند به این گروه بپیوندد بنابراین اولین چالشی که وجود دارد این موضوع است.

دومین موضوع این است که عضویت در بریکس از نظر منافع نمی‌تواند همسنگ و هم تراز اتحادیه اروپا برای ترکیه باشد. یعنی جایگزین مفید و موثر و هم ترازی با اتحادیه اروپا نیست به دلیل این که گروه بریکس یک بستر و پلتفرم است و قدرت تاثیرگذاری آن مانند اتحادیه اروپا نیست.

علی رغم اینکه گروه بریکس بانک توسعه را دارد و می تواند تامین مالی را برای موضوعات زیرساختی و سرمایه گذاری در جهت توسعه پایدار برای کشورهای عضو خود داشته باشد و ترکیه می‌تواند از آن‌ها استفاده کند اما واقعیتی که وجود دارد این است که هم سنگ و هم تراز نیستند.

در رابطه با عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا سوظن وجود دارد و در حوزه سیاست خارجی خیلی از کشورهای اروپایی، ترکیه را به خیلی از اقدامات متهم می‌کنند. تلاش ترکیه برای عضویت در بریکس بی اعتمادی را برای اعضای اتحادیه اروپا بیشتر می‌کند و موجب می‌شود با چالش‌های متعددی برای عضویت در اتحادیه اروپا مواجه شود.

سومین چالش و مانعی که پیش روی ترکیه است این است که اعضای بریکس موضوعی را که طی سالیان اخیر روی آن مانور داده‌اند و سعی می‌کنند آن را برجسته کنند بحث دلار زدایی، حرکت به سمت ارزهای محلی و مکانیسم تسویه حساب خارج از چرخه دلار است. این موضوع برای کشورهای اروپایی سخت و سنگین است و شرایط را زمانی می‌توانیم بهتر ارزیابی کنیم که به این مساله توجه کنیم که نیمی از تجارت سالانه ترکیه با اعضای اتحادیه اروپا است. اگر ترکیه به سمت دلار زدایی حرکت کند دیگر نمی تواند با کشورهای اروپایی به آن صورتی کار کند که این موضوع برای او چالش برانگیز خواهد بود.

عضویت در گروه بریکس چه پیامدهایی را برای ترکیه به دنبال خواهد داشت و آیا بر روابط آنکارا با کشورهای غربی تاثیر خواهد گذاشت؟

صرف نظر از نتیجه نهایی عضو شدن یا عدم پذیرش، این اقدام ترکیه را می‌توان جسورانه‌ترین اقدام حزب عدالت و توسعه در حوزه سیاست خارجی در طی سالیان اخیر تلقی کنیم.

همانطور که سال گذشته درخواست عضویت عربستان سعودی جهت عضویت در گروه مطرح بود و از اهمیت قابل توجهی برخوردار بود، امسال بحث عضویت ترکیه مهمترین موضوعی است که گروه بریکس به آن خواهند پرداخت از این منظر که برای نخستین بار در طول تاریخ است که کشوری که عضو ناتو است و تلاش‌های گسترده ای را برای عضویت در اتحادیه اروپا انجام می دهد حالا به دنبال این است که از نظام آتلانتیک فاصله بگیرد و به یک ساز وکار شرقی بپیوندد.

رفتار ترکیه را می توانیم یک رفتار مستاصل گونه و ناشی از سرخوردگی و بی مهری که اتحادیه اروپا نسبت به او داشته دانست. بی‌اعتنایی که آمریکا و ناتو در قالب رویکردهای سیاسی- امنیتی در قبال توقعات ترکیه در مورد همکاری‌های این کشور داشتند باعث شده است این کشور به شیوه گذرا و تاکتیکی وانمود کند که به دنبال دوستی با کشورهای آسیایی، رفاقت با چین، فدراسیون روسیه، هند و عضویت در بریکس و سازمان همکاری شانگهای است.

اگر بخواهیم بدبینانه به موضوع نگاه کنیم می‌توانیم این انگاره را به این صورت مطرح کنیم که ترکیه از سر ناچاری وبرای برانگیختن کشورهای اروپایی درخواست عضویت در بریکس را مطرح کرده است.

عضویت درگروه بریکس، همکاری اقتصادی منطقه ای را در حوزه غرب آسیا افزایش خواهد داد.

پیوستن ترکیه به بریکس می‌تواند به نفع همکاری ترکیه با روسیه و چین باشد و منافع گروه بریکس را افزایش دهد و باعث تقویت موقعیت ترکیه به عنوان مرکز تجارت، انرژی و لجستیک بین شمال و جنوب جهانی و حتی شرق و غرب خواهد شد.

در رابطه با سیاست های ترکیه در حوزه نظامی واقعیت این است که سیاست‌های ترکیه تاحدود زیادی با متحدانش در ناتو تضاد دارد. سیاست‌هایی که اجرا کردند و مواضعی که اتخاذ کردند همه این موارد باعث می شود که حتی عضویت ترکیه در ناتو هم تحت تاثیر قرار بگیرد.کما اینکه زمانی که سامانه های پدافند هوایی اس 400 را از فدراسیون روسیه تحویل گرفت کشورهای اروپایی، ترکیه را تحت آماج حملات دیپلماتیک قرار دادند.

در نقطه مقابل با درخواست‌هایی که از ناتو دارد موافقت نمی‌شود.علاقه ترکیه به همکاری با بلوک شرقی هیچوقت مساوی با پایان اتحاد با مجموعه غرب و ایالات متحده نیست. مهمترین موضوعی که باید به آن پرداخت این است که اردوغان و تیم سیاست خارجی او قصد دارند از موضوع پیوستن به بریکس بهره‌برداری سیاسی و دیپلماتیک داشته باشند تا قدرت چانه زنی خود را در بازی‌های دوجانبه در پیوستن به اتحادیه اروپا بیشتر کنند.

روزنامه صبح ساحل

تگ ها:

# بازار ترکیه

#حوزه نظامی

دیدگاه ها (0)

نظرسنجی

سوال سوم

اخبار مرتبط

پایان جلسه کمیسیون مشترک برجام/ گفت‌وگوها جمعه ازسرگرفته می‌شود

با خروج نام اکثر افراد، اشخاص و نهادها از فهرست تحریم‌ها، موافقت شد

برقراری روابط با همسایگان، اولویت دیپلماسی فعال ایران

با تعطیل‌کنندگان کارخانه‌ها برخورد شود/ حمایت از کارگر حمایت از ثروت ملی است

احتمال کاندیداتوری رئیسی چقدر است؟

پربازدیدترین ها

استخدام اپراتور کامپیوتر مسلط به اینترنت در مجموعه سازه گستر گامبرون

مجموعه سازه گستر گامبرون

محرومیت 6 گروه از دریافت کارت اعتباری سهام عدالت

شرایط جدیدی برای دریافت کارت اعتباری سهام عدالت اعلام شده که براساس آن شش گروه از سهامداران نمی‌توانند کارت اعتباری بگیرند.

الکترونیکی شدن ثبت نام و تمدید کارت شهروندی قشم

مدیر فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان منطقه آزاد قشم از الکترونیکی شدن مراحل ثبت نام و تمدید کارت شهروندی قشم با هدف کاهش مراجعات حضوری برای کنترل بهتر و مقابله با شیوع ویروس کرونا در جزیره خبر داد.

جدیدترین اخبار

عکاس هرمزگانی در روسیه نمایشگاه برگزار می‌کند

عادل فردوسی پور: به صداوسیما برنمیگردم

واردات ۴۰۰ هزار تن برنج تنظیم بازاری کلید خورد

قیمت عجیب پراید کارکرده در بازار خودرو!

ثبت واضح‌ترین تصاویر از سطح خورشید

«ایلان ماسک» تصویر ماهواره‌بر ایرانی را منتشر کرد