چه کتاب‌هایی برای جلوگیری از سوءاستفاده از کودکان، مفید است؟

راهنمای والدین برای حفاظت از کودکان

جنین ساندرز نویسنده و معلمی است که در مورد آموزش خودمحافظتی به کودکان و آموزش اصول محافظت از کودک دربرابر آزارگری‌ها به والدین فعالیت می‌کند و مولف ده‌ها کتاب آموزشی موفق دراین حوزه‌ها است. او در کتاب "راهنمای والدین برای حفاظت از کودکان در برابر سوءاستفاده جنسی" مستقیما با والدین در این مورد گفتگو کرده و نکات آموزشی طلایی در اختیار آنان قرار می‌دهد. مترجم کتاب در توصیف اهمیت این اثر می‌نویسد: «مادران و پدران درمانده و مضطرب را بسیار دیده‌ایم، زمانی که با سوالات کودکان خود روبه‌رو می‌شوند. سوالاتی که در ابتدا برخاسته از ذهن کنجکاو آن‌هاست و نه نیازهای جنسی. پرسش‌هایی که اغلب یا بی‌جواب می‌مانند و یا والدین از پاسخ به آن‌ها طفره می‌روند، یا پاسخ‌هایی نه چندان واقعی و در خور توجه دریافت می‌کنند و در شرایط فاجعه‌آمیزتر با برخورد خشونت‌آمیز و "این غلط‌ها به تون نیامده" و " این حرف‌ها را از چه کسی یاد گرفته‌ای" رو به رو می‌شوند. این کودکان زمانی که به سن نوجوانی و بلوغ می‌رسند، اطلاعات درست و مناسبی ندارند. چون تا پیش از این پاسخ درستی از خانواده دریافت نکرده‌اند، پاسخی که قانع و مطلعشان کند. به همین دلیل و برای یافتن پاسخ پرسش‌هایی که ذهنشان را درگیر و مشغول کرده، به سوی منابع دیگر کشیده می‌شوند و پاسخشان را از دوستان، اینترنت، ماهواره و غیره دریافت می‌کنند و هیچ تضمینی نیست که پاسخ‌های دریافت شده مطابق با نوع تربیت خانواده و در مسیر سلامت او باشد». ساندرز در این کتاب به نکاتی چون نام‌گذاری درست و منطقی اعضای خصوصی و آموزش نه گفتن اشاره می‌کند و معتقد است که والدین هنگامی که اصل رازداری را به فرزندان خود آموزش می‌دهند، حتما به یاد داشته باشند که به کودک بفهمانند تا رازی که موجب ناراحتی، اضطراب و ناامنی او می‌شود، راز نیست و به هیچ عنوان نباید آن را مخفی کند. ساندرز اشاره می‌کند که هدف از آموزش خود مراقبتی ( آموزش جلوگیری از سوءاستفاده جنسی)، آموزش انواع مهارت‌ها به کودکان و بالا بردن سطح آگاهی آن‌ها در این خصوص می‌باشد که باعث می‌شود کودکان در این دوران کمتر مورد سوءاستفاده قرار گیرند و قربانی شوند.

مجموعه مهارت های خودمراقبتی

در مجموعه مهارت‌های خودمراقبتی پنج جلد کتاب قرار دارد که مستقیما با کودک در مورد حد و مرزها و بدن او صحبت می‌کنند. این مجموعه به کودکان کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف راه‌حل و روش‌های برخورد در آن شرایط را بیابند. «من با هرکسی نمی‌روم- داستانی درباره روش برخورد با غریبه و آشنا» جلد اول از مجموعه مهارت های خودمراقبتی است. در این داستان می‌خوانیم: «لو منتظر است که دنبالش 
بیایند. او تنها جلوی مهدکودک ایستاده است. همان موقع خانم اشمیت به او نزدیک می‌شود و می‌گوید: سلام لو، بیا برویم، من می‌برمت خانه. خانم اشمیت در محله آن‌ها زندگی می‌کند. اما اسم کوچک او چیست؟ موهایش قرمز است یا آن‌ها را رنگ می‌کند؟ لو همه چیز را درباره او نمی‌داند. برای همین می‌گوید: من شما را نمی‌شناسم. نمی‌توانم با شما بیایم. تازه مامانم گفته باید منتظر بمانم ...». جلد دوم، من می‌توانم با صدای بلند بگویم نه، داستان‌هایی برای تمرین نه گفتن است که با روایت موقعیت‌های مختلف، کودک را با شرایط خطیر آشنا می‌کند و به او آموزش می‌دهد که چطور و چه موقع باید نه بگوید. والدین با الهام گرفتن از داستان‌های کتاب، می‌توانند موقعیت‌های تمرینی و خیالی متناسب با فرهنگ خود را بازنمایی کرده و به صورت داستان برای کودک تعریف کنند، تا در صورت مواجهه، فرزندشان توانایی برخورد مناسب با موقعیت را داشته باشد. کتاب بعدی، سومین کتاب با عنوان "من که گم نمی‌شوم- راهکارهای لازم هنگام گم شدن" توانسته برای کودکان راهکارهای لازم در صورت گم شدن را ارائه دهد. در این کتاب می‌خوانیم: «لو و مامان به شهر می‌روند. مامان می‌خواهد نان بخرد. لو هم می‌خواهد موز و جوراب راه‌راه قرمز و سفید بخرد. او جوراب را همین امروز لازم دارد.
امروز بازار خیلی شلوغ است. مامان می‌گوید: امیدوارم در این شلوغی مرا گم نکنی. لو می‌گوید: من که گم نمی‌شوم. راه خیلی باریک است. لو فقط پاهای آدم‌ها را می‌بیند. او شانس آورده که مامان پالتوی قرمزش را پوشیده آن‌قدر خوب دیده می‌شود که امکان ندارد او را گم کند. اما…» . کتاب بعدی از مجموعه مهارت‌های خودمراقبتی با نام «من می توانم قوی باشم – داستانی برای اعتماد به نفس و مقابله با قلدری»، به مساله قلدری در جامعه کودکان می‌پردازد. از نظر نویسنده‌ی این کتاب، اعتماد به نفس عاملی است که می‌تواند کودکان را قوی کرده و به آن‌ها بیاموزد شجاع باشند. کودکان در مواجهه با این داستان، می‌آموزند که منحصر به فرد هستند و توانایی‌هایشان در هر زمینه‌یی ارزشمند است، پس نباید در مقابل دیگران احساس کمبود یا حقارت داشته باشند. پنجمین و موثرترین کتاب در حوزه مراقبت‌ در برابر سوءاستفاده، با نام «به من دست نزن – داستانی برای شناخت حد و مرزها» منتشر شده است. 
در این کتاب کودکان یاد می‌گیرند مانند قهرمان داستان، اعتماد به نفس داشته باشند، در شرایط خطرناک از قدرت نه گفتن خود استفاده کنند و اگر لازم شد سریعا برای دریافت کمک اقدام کنند. هر چه کودکان اعتماد به نفس و آگاهی بیشتری داشته باشند کمتر امکان دارد که در جریان سوءاستفاده قرار گرفته یا چنانچه این مساله اتفاق افتاد در برابر آن سکوت کنند. در حال حاضر کتاب‌ها در حوزه‌ی خودمراقبتی کودکان وآموزش به والدین، بسیار زیادند و هر کدام می‌توانند نکات مهمی را در اختیار مخاطبان قرار دهند. این مساله بسیار  مهم است که والدین هنگام انتخاب کتاب برای کودکان به نکات اموزشی و موضوعیت کتاب توجه داشته باشند، تا علاوه بر سرگرم شدن کودکان، آموزش مناسب و در خور هم در جریان کار قرار بگیرد.

روزنامه صبح ساحل