تحقق برنامه‌های دولت با وجود کسری 771 همتی و استقراض 440 همتی در بودجه 1404 سخت است/جبران ناترازی بودجه به چه قیمت؟

 لایحه بودجه سال 1404، با بیش از 6400 هزار میلیارد تومان برای منابع و مصارف بودجه عمومی دولت تصویب شد و مهمترین اقدام دولت در آن، افزودن سه رقم اصلی منابع و مصارف هدفمندسازی یارانه‌ها، نفت تحویلی به نیروهای مسلح با موضوع تقویت بنیه دفاعی و بازپرداخت بدهی سازمان تامین اجتماعی از طریق تهاتر و بدهی به بانک‌ها از طریق اوراق بهادارسازی بدهی آنها بود. لازم به توضیح است که بودجه 1404 چند نقطه ضعف حائز اهمیت را دل خود جای داده است که مهمترین آن، پیش‌بینی درآمد 35 میلیارد دلاری از محل صادرات نقدی نفت خام، میعانات گازی و خالص صادرات گاز طبیعی و پیش‌بینی افزایش 40 درصدی قیمت بنزین است و این اتکای بالای منابع بودجه به فروش محصولات نفتی، معادلات مالی دولت را بهم خواهد ریخت و طبق برآوردی که مرکز پژوهش‌های مجلس داشته است؛ دولت بیش از 1.1 میلیون بشکه در روز امکان فروش نخواهد داشت و بعید است قیمت نفت از 60 دلار فراتر رود. این درحالی‌است که در لایحه بودجه، 1.3 میلیون بشکه در روز و نفت 63 دلاری برآورد شده است. همین اختلاف در برآورد و تحقق، حدود 119 هزار میلیارد تومان اختلاف خواهد داشت که احتمالا در نهایت منجر به استقراض دولت از بانک مرکزی خواهد شد. حاصل این اتفاق چیزی جز تورم و فشار بر دوش مردم نخواهد بود. لازم به توضیح است که دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۴ از ورودی منابع صندوق توسعه استقراض می‌کند؛ به طوری که از سهم ۴۸ درصدی صندوق توسعه، ۲۸ واحد درصد استقراض دولت در بودجه است و ۲۰ واحد درصد باقیمانده به صندوق توسعه واریز می‌شود. و همین درج رقم استقراض از صندوق توسعه ملی در لایحه بودجه ۱۴۰۴ نقطه مثبت بودجه سال آینده است.

مقایسه کلان بودجه 1404 با بودجه 1403
در سمت منابع، درآمد‌ها در سال 1403 معادل 1498 همت و برای سال 1404 معادل 2270 همت پیش‌بینی شده است. همچنین منابع حاصل از صادرات نفت و گاز در سال 582 هزار میلیارد تومان و برای سال آینده 510 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. لازم به توضیح است که در بودجه سال 1403، ارز ترجیحی 28 هزار 500 تومان، نفت 71 دلار و حجم صادرات 1.3 میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده بود که برای سال آینده دلار 37 هزار تومان، نفت 63 دلار و حجم صادرات بدون تغییر در نظر گرفته شده است. با این حال بعید است که همین میزان نیز محقق شود. لازم به توضیح است که در سمت مصارف نیز، اعتبارات هزینه‌ای نسبت به بودجه سال ۱۴۰۳ حدود ۵۵ درصد رشد داشته و ۶۸ درصد از کل مصارف را تشکیل می‌دهد و می‌تواند دولت را دچار چالش کند.

کسری 771 همتی و استقراض 440 همتی دولت برای بودجه سال بعد
کسری بودجه صرفا کسری تراز عملیاتی نیست و در واقع به آن دسته از منابع که در بودجه عمومی از محل استقراض تأمین می‌شود و بر انبار بدهی دولت می‌افزاید کسری بودجه پنهان می‌گویند. یعنی اگر خالص انتشار اوراق بدهی و استقراض از صندوق توسعه ملی را کسری بودجه آشکار بدانیم؛ لایحه بودجه 1404 معادل 771 هزار میلیارد تومان کسری دارد و چالش اصلی بودجه دولت، آن بخشی از اختلاف درآمدها و هزینه‌هاست که پس از لحاظ تمام منابع تجهیزشده از جمله انتشار اوراق بدهی، امکان تحقق ندارند و موجب می‌شود دولت تا انتهای سال آینده قادر به پرداخت قسمتی از مصارف نباشد و پیش‌بینی می‌شود استقراض دولت از صندوق توسعه در سال آینده معادل 440 هزار میلیارد تومان باشد. لازم به ذکر است که خالص تأمین مالی دولت از طریق انتشار اوراق تنها 230 هزار میلیارد تومان خواهد بود چراکه سال آینده حدود 270 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی سررسیده می‌شود و دولت تنها مجاز به انتشار 500 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی جدید است. این موضوع ممکن است بر بازار سرمایه کشور اندکی فشار وارد کند و فرصت رشد بازار را در عین ارزندگی، از آن بگیرد.

نرخ ارز ترجیحی در سال آینده و وضعیت کالاهای اساسی
نرخ ارز ترجیحی مشمول واردات کالاهای اساسی، نهاده‌های دامی، دارو و ملزومات مصرفی پزشکی می‌شود و حداکثر میزان تخصیص ارز به این کالاها مجموعاً حدود ۱۲ میلیارد دلار پیش بینی شده است. در سال جاری، این ارز با نرخ ۲۸ هزار و پانصد تومان به وارد کننده فروخته می‌شد و براساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۴ قرار است این نرخ به صورت تدریجی و متناسب با تورم افزایش یابد. پیش‌بینی می‌شود در انتهای سال ۱۴۰۴ این نرخ به ۳۷ هزار تومان برسد. همچنین نرخ ارز سایر کالاهای مازاد بر ۱۲ میلیارد دلار مربوط به کالاهای اساسی، در لایحه بودجه ۱۴۰۴ با نرخی معادل ۵۵ هزار تومان به ازای هر دلار در نظر گرفته شده است.  بر همین اساس تنها بخشی از واردات گوشت قرمز در سال آینده با دلار 37 هزار تومانی خواهد بود و مابقی آن ارز نیمایی ۵۵ هزار تومان انجام می‌شود و همین امر می‌تواند قیمت گوشت وارداتی را تا دو برابر افزایش دهد و گوشت وارداتی در حدود قیمت ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تومان به دست مردم برسد. در مورد قیمت مرغ نیز همین قاعده وجود خواهد داشت و اگر مشابه امسال 70 درصد نهاده‌های مرغ با ارز نیمایی وارد شود؛ هزینه تولید مرغ به طور متوسط به ۵۰ هزار تومان افزایش خواهد و افزایش ۳۹ درصدی نسبت به سال جاری را تجربه خواهد کرد و اگر تورم عمومی کشور که روی سایر هزینه‌های جانبی تولید مرغ تاثیرگذار است نیز به آن اضافه شود؛ هر کیلو مرغ در حدود 140 تا 150 هزار تومان برآورد می‌شود. همین وضعیت در قیمت تخم‌مرغ نیز رخ خواهد داد و قیمت تخم‌مرغ که در حال حاضر حدود 70 هزار تومان است؛ به بالای ۹۵هزار تومان خواهد رسید.

جمع بندی بودجه 1404
بودجه از لحاظ کاهش کسری تراز عملیاتی، کاهش وابستگی به فروش نفت، کنترل قیمت کالاهای اساسی، کاهش تصدی‌گری دولت  و سایر موارد، چندان موفق به نظر نمی‌رسد. همچنین عدم پیش‌بینی واقعی منابع دولت، برآورد میزان دقیق استقراض از صندوق توسعه ملی و ناترازی یارانه‌ها نیز از دیگر معایب بودجه سال آینده است. لازم به ذکر است که درآمدهای دولت در سال بعد، شامل درآمدهای مالیاتی، ۴۴درصد افزایش یافته است. همچنین واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، به‌دلیل کاهش سالانه سهم دولت از نفت (و افزایش سهم صندوق توسعه ملی) و کاهش برآوردها از فروش اموال دولتی، ۱۷درصد کاهش یافته است. واگذاری دارایی‌های مالی برای تامین کسری بودجه از محل انتشار اوراق مالی اسلامی (و گنجاندن اوراق منتشرشده خارج از سقف بودجه جداول بودجه) دوبرابر شده است. افزایش منابع هدفمندی یارانه‌ها ۳۸درصد (در صورت افزایش نرخ تورم) بوده و مشخص نیست دولت برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی چه برنامه‌ای دارد. واگذاری اوراق یا اموال به طلبکاران کلان دولت (بانک‌های تامین اجتماعی و پیمانکاران)، به موجب تکالیف قانون برنامه هفتم توسعه بیش از ۳برابر شده است. استقراض از صندوق توسعه ملی با هدف جبران کسری بودجه، ۴۹درصد افزایش یافته است. همچنین جمع منابع بودجه دولت حدود ۴۷درصد رشد داشته است.
 

روزنامه صبح ساحل