دو کتاب از ریچارد پل برای ارتقا تفکر و مهارت‌های ذهنی

 تفکر نقادانه درباره مسائل اخلاقی

لیندا الدر و ریچارد پل، نویسندگان کتاب  "تفکر نقادانه درباره مسائل اخلاقی" و فعال در حوزه علوم تربیتی هستند که در این کتاب تلاش کرده‌اند مسائل اخلاقی که مدت‌هاست تفکر و رفتار افراد جامعه را تحت شعاع قرار داده، به نقد بکشند. این کتاب به مخاطب خود کمک می‌کند تا از کلیشه‌های اخلاقی که مدت‌هاست به عنوان اصل‌های غیرقابل تغییر پذیرفته شده‌اند، رها شود و توانایی نقد تلقین‌های جامعه را در خود بازیابی کند. به نظر می‌رسد پرهیز از داوری اخلاقی، اگر هم مطلوب باشد، عملاً بسیار دشوار و کمیاب است. بنابراین، تنها گزینه‌ی واقع‌بینانه‌ای که برایمان باقی می‌ماند این است که دست‌کم در داوری اخلاقی به خودمان سخت بگیریم و سعی کنیم دیدگاه‌ها و قضاوت‌های اخلاقی‌مان، به جای آنکه تحت تأثیر شعارها و مدهای اجتماعی و موعظه‌های اخلاقی و جوهای گه‌گاهی باشد، بر سنجشگرانه‌اندیشی (تفکر نقادانه) استوار باشد. مثال عرفی که در کتاب با آن مواجه می‌شویم به توصیه‌ی معروف "منع قضاوت کردن" بازمی‌گردد. این‌روزها اکثر افراد از دیگران دعوت می‌کنند که قضاوت را کنار بگذارند و به هیچ روی دست به پیش‌داوری نزنند. اما نویسندگان کتاب برای مخاطب خود توضیح می‌دهند که پیش‌داوری و قضاوت گام اول در تحلیل مسائل است. آن‌ها مخاطبان خود را دعوت می‌کنند که به جای تلاش برای عدم قضاوت، قضاوت خود را معطوف به کسب اطلاعات کافی کرده و با صرف زمان و تحلیل‌گری به پیش‌داوری مناسبی برسند. 
او به ما گوشزد می‌کند که در بسیاری از موقعیت‌های اخلاقی، عدم قضاوت تقریبا غیر ممکن است و تمرکز بر عبارت "نباید قضاوت کنم" تنها مسائل را بغرنج‌تر خواهد کرد. در این کتاب می‌خوانیم: « برخی پرسش‌های اخلاقی ساده‌اند و برخی پیچیده. پرسش‌های اخلاقی ساده خود به دو نوع تقسیم می‌شوند: پرسش‌هایی که از جنس تعریف‌اند (به عبارت دیگر، «تعریف‌گونه» اند) و پرسش‌هایی که با به‌کارگیری یک (یا چند) اصل اخلاقی در مورد مجموعه‌ی مشخصی از واقعیت‌ها می‌توان به آن‌ها پاسخ گفت. اما پرسش‌های اخلاقی پیچیده چنین نیستند. 
برای پاسخ‌دادن به آن‌ها باید از چند منظر درباره‌شان استدلال کرد و به داوری اخلاقی سنجیده رسید. پرسش‌های اخلاقی زمانی پیچیده می‌شوند که شیوه‌های متعددی برای نگریستن به اطلاعات مربوط به آن‌ها وجود داشته باشد. بنابراین، پرسش‌های پیچیده در برابر بحث و گفت‌وگوی سنجیده گشوده‌اند. البته، درست همان طور که استدلال اخلاق‌شناسانه را باید در مورد پرسش‌های پیچیده به کار بگیریم، درباره‌ی پرسش‌های ساده نیز باید به استدلال اخلاق‌شناسانه مبادرت کنیم». به طور کلی این کتاب امکان مواجهه با بدیهیات را به شیوه‌ای جدید  و انتقادی در اختیار خوانندگان خود قرار داده و به آن‌ها کمک می‌کند تا مسائل اخلاقی را به شکلی انتقادی زیر نظر گرفته و پاسخ‌هایی بدیع برا آن‌ها داشته باشند.

آشنایی با هنر پرسشگری

پیام اصلی این کتاب به شدت با شهودی که ممکن است در مورد تفکر داشته باشیم در تضاد است. این کتاب توسط ریچارد پل، مدیر سابق تحقیق و توسعه حرفه‌ای در مرکز تفکر انتقادی، و لیندا الدر، روانشناس تربیتی نوشته شده است، این کتاب بخشی از مجموعه " راهنمای متفکر " آن‌ها است. برای چندین سال، آن‌ها بیشتر حوزه‌های رفتاری را تحت نظر گرفته و پی بردند که تفاوت‌های دانش‌آموزان یا افراد دیگر و واقعیت‌های مربوط به آن‌ها را می‌توان در گفت‌وگوی ذهن آن‌ها ردیابی کرد. مکالمات درونی و سوالاتی که شخص از خودش می‌پرسد از جهاتی کلیت زندگی فرد را تعیین می‌کند، افراد با پرسش‌های خود می‌توانند  به خود یا دیگری القا کنند که به جلو حرکت کرده یا عقب‌نشنینی کنند. تفکرات می‌تواند باعث شود که یک نفر به بند اضطراب تن دهد، غمگین باشد یا احساس موفقیت کند. سقراط فیلسوف یونانی و مشهورترین طرفدار «تفکر» مؤثر، محور اصلی این کتاب را شکل می‌دهد. همانطور که در قسمت 5 کتاب توضیح داده شد، سقراط برای شاگردانش تلاش کرد تا توانایی فرموله کردن یک خط منضبط از پرسشگری، اندیشیدن در دیدگاه‌های قدیمی و کشف دیدگاه‌های جدید، کشف سوگیری‌ها و تحریف‌ها را تقویت کند. نویسندگان در مقدمه کتاب می‌نویسند: «سخت است تصور کنیم کسی یک متفکر انتقادی خوب باشد در حالی که تمایل به پرسشگری عمیق را ندارد. همچنین تصور اینکه کسی تمایل به پرسشگری را به شیوه‌ای کامل‌تر از سقراط به دست آورده، دشوار است. نتیجه این است که کسانی که واقعاً به تفکر انتقادی علاقه دارند به هنر پرسشگری عمیق نیز علاقه‌مند خواهند شد و یادگیری هنر سقراطی نقطه‌ای بی‌نظیر برای شروع پرسشگری است». نویسندگان کتاب پرسش‌ها، تکنیک‌ها و مثال‌هایی را که می‌توان در گفت‌وگوی سقراطی به کار برد، گردآوری و دسته‌بندی کرده‌اند. مجموعه بزرگی از دانش و حکمت مربوط به تفکر انتقادی و هنر پرسیدن سؤالات خوب که می توانیم در زندگی روزمره یا در محل کار از آن استفاده کنیم در این کتاب قرار دارد. داستان‌ها و مثال‌های تاریخی از زندگی سقراط که در کتاب گنجانده شده است به اندازه‌ی مطالب تئوریک جالب است. ریچارد پل و لیندا الدر در این کتاب می‌نویسند: «خوانندگان ماهر می‌توانند موضوعی را تنها با خواندن کتاب و بدون بهره بردن از سخنرانی یا کلاس درس فراگیرند. می‌توان فقط با مطالعه در رشته‌ای تحصیل کرد. خوانندگان ماهر در حین خواندن فعالانه پرسش می‌کنند تا درک کنند، تا آنچه را می‌خوانند ارزیابی کنند و ایده‌های مهم را در تفکر خود وارد کنند. خواننده‌ی ماهر خواندن را گفت‌وگویی فعالانه در نظر می‌گیرد که دربردارنده‌ی پرسشگری دائم است. نمونه‌ی پرسش‌هایی که خواننده‌ی  انتقادی در حین خواندن می‌کند این‌هاست: برای چه این (متن) را می‌خوانم؟ هدفم چیست؟ برای رسیدن به چه چیزی تلاش می‌کنم؟ هدف نویسنده چیست؟ با مطالعه‌ی دقیق عنوان، فهرست، پیش‌گفتار و مقدمه چه چیزی در مورد دیدگاه او می‌توان فهمید؟ آیا می‌توانم آنچه را نویسنده در هر پاراگراف می‌گوید با کلمات خودم بیان کنم؟ چه پرسش‌هایی دارم؟». 

روزنامه صبح ساحل