نگاهی به روند مذاکرات هسته‌ای ایران با تروئیکای اروپایی/دیپلماسی در سایه بی‌اعتمادی

 آنچه در این دور از مذاکرات قابل توجه است  تصویب قطعنامه ای ضد ایرانی است که در 1 آذر ماه توسط تروئیکای اروپایی و آمریکا در شورای حکام آزانس بین‌المللی انرژی اتمی با هدف فشار بر ایران به تصویب رسید. این اولین‌بار نیست که ایران با تروئیکای اروپایی پیرامون موضوع هسته‌ای به گفتگو می‌پردازد. تا پیش از این نیز ایران بارها با این سه کشور که به نمایندگی از کشورهای خود یا در قالب اتحادیه اروپا در میز مذاکره حضور داشته‌اند به گفتگو پرداخته است تا اینکه سرانجام مذاکرات به تصویب برنامه راهبردی جامع اقدام مشترک موسوم به برجام در سال 2015 انجامید.
با توجه به روند مذاکراتی که از ابتدای شکل‌گیری پرونده هسته‌ای تاکنون میان این سه کشور اروپایی و ایران طی شده است  و ناعهدی‌هایی که از آغاز شکل‌گیری موضوع هسته‌ای از سوی این سه کشور اروپایی و خروج یک طرفه و عدم تعهد آمریکا به برجام صورت گرفت، آنچه حائز اهمیت می‌باشد نتیجه‌بخش بودن این مذاکرات با توجه به سبقه رفتاری و اقدامات غربی‌ها است. اینکه تا چه اندازه می توان به شروع این مذاکرات جهت حل و فصل مساله هسته‌ای ایران خوش‌بین بود و آیا با وجود تصویب  قطعنامه ای ضد ایرانی توسط چهار قدرت غربی، مذاکرات نتیجه ای مثبت در بر خواهد داشت و به فرض مثبت بودن نتیجه این مذاکرات، روی کار آمدن ترامپ تا چه اندازه مذاکرات را تحت تاثیر قرار خواهد داد موضوعاتی است که پیرامون مذاکرات هسته ای از اهمیت برخوردار می‌باشد. اما آنچه شکل‌گیری این مذاکرات را پر اهمیت جلوه می‌دهد باز بودن مسیر دیپلماسی و رویکرد تعامل‌گرایانه و مبتنی بر گفتگو و مذاکره ایران به جای تقابل است که از ابتدای شکل‌گیری موضوع هسته ای تا کنون بر آن تاکید داشته است. با توجه به نشست پیش‌رو که در سطح معاونان وزارت خارجه در ژنو برگزار خواهد شد به اجمال به بررسی روند مذاکرات و رویکرد این سه کشور اروپایی از آغاز شکل‌گیری پرونده هسته ای ایران تا کنون پرداخته ایم.

روند مذاکرات
برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران از سال 2003  در پی گزارش «محمد البرادعی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر اینکه ایران در برخی از فعالیت‌های هسته‌ای خود کوتاهی نموده است و فشار بین‌المللی به عنوان بحران هسته‌ای تلقی گردید. از آن زمان تا کنون سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس به نمایندگی از کشورهای خود و یا در قالب اتحادیه اروپا مذاکرات متعددی با ایران پیرامون این موضوع داشته اند و تلاش نمودند تا با نقش مدیریتی این موضوع را حل و فصل نمایند. اگر چه در این سال ها بارها شاهد رویکرد دوگانه این سه کشور مبنی بر گفتگو و مذاکره در یکسو و دیپلماسی تحریم و فشار از سوی دیگر بوده ایم.

آغاز مذاکرات؛ بیانیه سعدآباد 
بیانیه سعدآباد ماحصل اولین دور مذاکرات میان ایران و سه کشور اروپایی بود که به دعوت مقامات ایرانی در29 مهر 1382 در تهران انجام گرفت. از جمله تعهدات سه کشور اروپایی که در بیانیه سعدآباد می توان به آن اشاره داشت شناسایی حق ایران جهت استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است. در پی این بیانیه ایران تعلیق غنی‌سازی اورانیوم را آغاز نمود و در سوی دیگر با  شکل گیری اختلاف میان اتحادیه اروپا با آمریکا در ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت در نهایت اتحادیه این کشور را در این تصمیم همراهی ننمود.

رویکرد متناقض کشورهای اروپایی؛ قطعنامه مارس 2024
پس از بیانیه سعدآباد و علی رغم موافقتنامه بروکسل، قطعنامه مارس 2004 ( اسفند 1382) در شورای حکام علیه ایران صادر گردید. 
این قطعنامه به وضوح گویای رفتار و رویکرد متناقض تروئیکای اروپایی بعد از موافقتنامه بروکسل است که در سال 1382 در مذاکرات هسته ای ایران مشاهده می شود. سرانجام در پی عهدشکنی کشورهای اروپایی از آنچه  این موافقتنامه مبنی بر عادی‌سازی موضوع هسته‌ای ایران بر آن تاکید داشت، تعلیق غنی سازی از سوی ایران لغو گردید. 
این رفتارهای ضد ایرانی و دوگانه و متناقض غربی‌ها در روند مذاکرات هسته‌ای به این مورد محدود نشد و در ادامه ما شاهد قطعنامه‌های متعددی از سوی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی بودیم.

موافقتنامه پاریس و عهد تعهد تروئیکا
موافقتنامه پاریس از دیگر نتایج روند حل و فصل پرونده هسته ای ایران در چارچوب دیپلماسی میان ایران و سه کشور اروپایی  بود که در آبان 1383 به تصویب رسید. از جمله تعهدات ایران و طرف های اروپایی در این موافقتنامه، می توان به  تعهد ایران مبنی بر همکاری کامل و شفاف با آژانس بین المللی انرژی اتمی و تعهد مبنی بر به رسمیت شناختن حقوق ایران بر اساس ان پی تی و بدون تبعیض از سوی کشورهای اروپایی اشاره داشت اما بار دیگر عهدشکنی های اروپایی ها و عدم پایبندی به تعهدات منجر شد تا ایران به سوی ازسرگیری فعالیت یو سی اف اصفهان متمایل 
شود. 
در این بازه زمانی ما نه تنها شاهد نقض تعهدات و انکار حق ایران جهت از سرگیری فعالیت غنی سازی از سوی  این کشورهای اروپایی بودیم بلکه همسو و هم گام شدن این کشورها با آمریکا جهت ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل و اعمال تحریم ها علیه ایران را نیز از رفتارهای دیگر این کشورها بود.

ارجاع پرونده هسته‌ای به شورای امنیت
با ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس این‌بار در چارچوب گروه 5+1 در میز مذاکراه با ایران حاضر شدند و این بار ما شاهد بکارگیری دیپلماسی تحریم از سوی این کشورها بر علیه ایران بودیم. تحریم و فشار در کنار گفتگو و مذاکره شیوه‌ای است که اتحادیه اروپا و سه کشور تروئیکا در موضوع هسته ای ایران از گذشته تاکنون آن را دنبال می کنند. از سوی دیگر  نقش این سه کشور در  صدور قطعنامه های متعدد بر علیه ایران قابل توجه است. در سال 2009 با صدور قطعنامه 1929 ما شاهد اعمال تحریم های سنگینی از سوی تروئیکا بودیم  و در سال 2012 تحریم هایی در بخش انرژی، حوزه مالی و همچنین اشخاص حقیقی و حقوقی بر علیه ایران اعمال شد.

مذاکرات ژنو
با روی کار آمدن دولت یازدهم فصل نوینی پیرامون پرونده هسته ای ایران گشوده شد. 
در 5 مهر 1392 اولین دور مذاکرات میان ایران و گروه 5+1 رقم خورد و در پی آن مذاکرات ژنو 2،1 و 3 صورت گرفت و در نهایت در 29آبان تا 3 آذر موافقتنامه موقت ژنو صادر گرید و سرانجام با سپری شدن بیش از ده سال  از روند مذاکرات، در 23 تیر 1394(2015) برنامه راهبردی جامع 
اقدام مشترک موسوم به برجام  به تصویب رسید.

سخن پایانی
آنچه با نگاه به روند مذاکرات از سال 2003 تا 2015  می توان مشاهده کرد، مواضع متفاوت و عدم پایبندی به تعهدات از سوی سه کشور اروپایی است که منجر شد تا علی رغم تلاش های ایران برای حل و فصل موضوع هسته ای تا سال 2015 غیرممکن شود. اگر چه رویکرد اتحادیه اروپا از بدو ورود به پرونده هسته ای ایران مبتنی بر دیپلماسی و گفتگو بود و از طریق مذاکره تلاش نمود تا این موضوع حل و فص شود اما نباید رویکردهای متناقض گونه و اتخاذ سیاست های همسو با آمریکا از جمله ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت، مشروط سازی روابط سیاسی و اقتصادی با ایران و اعمال فشار و تحریم ها را از سوی این کشورها بر علیه ایران را از نظر دور داشت.
انتظار می‌رود در این دور از مذاکرات، نمایندگان کشورمان از فرسایشی شدن روند مذاکرات جلوگیری کرده و از تجربه مذاکرات قبلی و بدعهدی سه کشور اروپایی و رویکرد غیرقابل اعتماد ترامپ استفاده ببرند. 

روزنامه صبح ساحل