بحرانی برای انبه میناب

صبح ساحل،شهرستانها -تولید انحصاری این محصول در این استان آنرا برای ما خاص تر کرده است. این میوه خوش طعم و بو از 500-600 سال پیش که به این دیار آمد جایی خوشتر از میناب برای ثمر آمدن به خود ندیده است منطقه ای که با نام انبه و انبه بومی با نام این شهر به هم گره خورده اند به قدمت تاریخ. نام این میوه اگر ما را به یاد طعم ترشی های سر سفره مادر نیندازد باخودسرسبزی میناب را در خاطرمی نشاند و سایه های خوش این شهررا. این میوه که با توسعه کم شتابش خیال تبدیل شدن به سفیری برای شناساندن قطب کشاورزی استان در شهرهای دیگر کشور در سرداشت با بی مهری های طبیعت و انسان، نغمه های غم انگیز را در گوش باد نجوا می کند. مدتی است که از باغهای سرخوش گذشته میناب نوای سوگ به گوش می رسد و منطقه ای مثال زدنی در پرآبی در اقلیم خشک هرمزگان ، رنج بی آبی مرکز استان را بیش از پیش به دوش می کشد.حفر چاه های متعدد و برداشت بی رویه آب از منابع زیرزمینی بعد از گذشت یک دهه ، میناب را با شیبی ملایم به همرنگی با باقی این سرزمین خشک می کشاند.اگر در طول سالهایی که از شروع خشکسالی می گذرد مقاطعی اندک آسمان شرق استان با زمینش مهربانی کرده است ، بهره برداری بی وقفه هیچ گاه فرصتی به تغذیه سفره های زیرزمینی نداد و اکنون علاوه بر مشکل تامین آب شرب بندرعباس و میناب، نیاز آبی کشاورزی رو به افزایش گذاشته است. در این سالهایی که مدام تنها برتعداد چاه های دشت میناب افزوده شد تنها گذر امروز به امید ابرهای بی باران گذشت و اکنون باغداران و مدیریت منابع آب یکدیگر را متهم می کنند که دیگری باید در اندیشه تامین آّب شرب از منبعی غیر از رودخانه میناب می بود و  آن دیگری باید هرچه زودتر شیوه آبیاریش را تغییر دهد.بندرعباس شهری که دست کم از سه دهه پیش مداوما با سرعتی درخورتوجه جمعیت زیادی را به خود جذب کرده ،گسترده بر ساحل خلیج نیلگون فارس همواره تشنه آبهای گوارا بود. این شهر به ویژه به دلیل  موقعیت استراتژیکش اهمیتی حیاتی در گذشته و اکنون برای دولتمردانش یافت. از این رو مطالعات انتقال آّب رودخانه میناب به شهر بندرعباس از سالهای 45-1344 آغاز و عملیات اجرایی احداث سد استقلال نیز در سال 1353 شروع و تا سال 1364 رسما به بهره برداری رسید. ساکنان میناب در سالهای اولیه فعالیت این سد همواره انعکاس صدای آبهایی که از سد به سوی جوی های شهرو کانالهای انتقال آب و باغها روان بود در خاطرها به یاد دارند.تلألؤ نورخورشید در آب های همیشه روان نویدبخش توسعه بخش کشاورزی و صنایع و خدمات جانبی برای ساکنان و باغداران شد. اینگونه بود که با تلاش مردم منطقه و برنامه های حمایتی دولت سطح زیرکشت انبه سال به سال افزایش یافت به طوری که تا سال 1379 ،سطح زیرکشت این میوه به800  هکتارو تا 1390 به 1653هکتار رسید.این رشد افتخار آمیز می رفت که با سیاستهای حمایتی بخش کشاورزی دولت رونقی بی سابقه را برای قطب کشاورزی استان به ارمغان آورد که روزهای خشکسالی فرا رسید.گرچه تا چند سال اول این قهر طبیعت چندان اثری بر کشاورزی منطقه نگذاشت اما با بحرانی شدن وضع آب شرب و کاهش سهم کشاورزی کم کم و به تدریج عوارض این پدیده روی خود را به باغداران مینابی نشان داد.مشکلات از هنگامی داشت آغاز می شد که به منظور تامین آب موردنیاز باغها و نیز تامین آب شرب موردنیاز مردم حفر چاه به عنوان« ساده ترین و دم دست ترین» را ه حل از سوی مقامات انتخاب شد.چنانکه مهندس بازرگان مدیرامور منابع آب شهرستان میناب می گوید«تاقبل از سال 1380 آب کشاورزی میناب از سد استقلال تأمین می شد،اما از سال 1380 به بعد بهره برداری از آب چاه ها به کمک آبیاری بخش کشاورزی آمد و از سال 1382 هم چاه های تأمین آب شرب در این منطقه حفر شد».و صداهایی که به عوارض سالهای بعد برداشت آبهای زیرزمینی اشاره می کردند انعکاسی نیافت. آنهایی که انتخاب دیگر یعنی تامین آب از آب شیرین کن ها را گران برآورد می کردند، آینده ای که به پایین رفتن سفره های زیرزمینی،خشک شدن درختان،شوری برخی زمینها در اثر برداشت منابع زیرزمینی و در نتیجه ازبین رفتن اشتغال هزاران نفر و نیز ظرفیت شکل گیری صنایع تبدیلی و صادراتی بخش کشاورزی میناب می انجامید را آینده ای شاید بسیار بعید می دانستند.یا شاید وظیفه خود را تنها مدیریت امروز و نه برنامه ریزی برای فردای این سرزمین بر می شمردند که بلافاصله به حفر چاه و انتقال آّب اقدام کردند. اما آن آینده خیلی زود فرارسید.ده سال از شروع حفر چاه های میناب می گذردو مشکلات بخش کشاورزی رخ نموده است.یکی از مدیران منابع آب بخش خصوصی وضعیت را این گونه شرح می دهد که «در طول دهه گذشته جز در چندمقطع کوتاه کاهش نزولات جوی تداوم داشته و همزمان رشد جمعیت و توسعه باغات انبه نیاز آب شرب و کشاورزی را افزایش  داده است. در نتیجه آنچه انجام گرفته برداشت بیشتر و بیشتر آب از چاه هاست که از هر دوسو ادامه یافته و همچنان در جریان است».بنا به گزارش شرکت آب منطقه ای استان تاکنون درمجموع3923 حلقه چاه در منطقه میناب حفرگردیده و 58 حلقه از این چاه ها از سال 82 به بعد برای تآمین آب شرب بندرعباس در حال استحصال است .این برداشت ها به جز چندصباحی که بحران را از سرمان می گذرانند غیراز منابع زیرزمینی از بین رفته و زمین های بی حاصل و شور عوایدی نخواهند داشت که بسیار جبران ناپذیراست.چنانکه مهندس بازرگان مدیرامورمنابع آب شهرستان میناب توضیح می دهد«هنگامی که بارندگی کم می شود طبیعتا نفوذآب در زمین صورت نمی گیرد و وقتی با برداشت مداوم همزمان می شود به پایین رفتن سفره های آب زیرزمینی می انجامد »به این ترتیب «اگر درگذشته درختان انبه تاحدودی از سفره های زیرزمینی تغذیه می کرده اند اکنون دیگر تنها منبع تغذیه شان همین آبی است که سهم باغداران می شود که آنهم درطول سالهای گذشته روز به روز کاهش داشته است» این سخن یکی از باغداران انبه میناب است. او از کاهش مدت آبیاری گله دارد و اینکه قبلا سهم آبیاری باغ وی هر 17روز یکبار بوده و اکنون به یکماه یکبار و گاه دوماه یکبار رسیده است.رسولی با اشاره به اینکه «انبه درختی آب دوست شناخته می شود و برای پایداری و ثمردهی در زمانهای موردنیازش همواره آب در پای آن باشد» از نگرانی اش برای درختان انبه اش می گوید و« اینکه اکنون که بیماری جاروی جادوگر درختهای لیمو را ازبین برده اگر درختان انبه بر اثر مشکل کم آبی ازبین بروند باغداران چه کاری از دستشان ساخته است».سفره های زیرزمینی به شدت خشک شده و پایین رفته اند و به همین دلیل نیازهای آبی باغهای انبه افزایش یافته است. این نکته ای ست که همه کارشناسان مدیریت آب استان نیز برآن صحه گذاشته اند. باغداران مهمترین علت را همین تامین نیاز آب شرب بندرعباس از چاه های میناب می دانند و مدیران آب نحوه آبیاری درختان انبه را شیوه ای غلط می دانند که مشکل کشاورزان را دوچندان کرده است.مهندس حسینی کارشناس منابع آب یک شرکت خصوصی بر لزوم اصلاح شیوه و سیستم آبیاری از غرقابی به قطره ای تاکید می کند و می گوید کشاورزان لازم است سیستم آبیاری خودشان را تغییر دهند.مدیرمنابع امورآب میناب نیز بر همین نکته اصرار دارد و معتقداست با شیوه آبیاری فعلی که غرقابی است حجم زیادی از آب هدر می رود.