نگاه خرمای هرمزگان به بازارهاي جهاني

صبح ساحل، اقتصادی _ با شروع شدن فصل گرما و به اصطلاح جنوبی ها خرماپزان در جنوب کشور، برداشت خرما از نخلستان های هرمزگان آغاز می شود.

نخلداران هرمزگانی پنج ماه از سال را به برداشت انواع خرما سپری می کنند.

هرمزگان به لحاظ سطح زیرکشت نخیلات رتبه دوم و تولید محصول رتبه سوم کشوری پس از استان های کرمان و بوشهر دارد. صالحی رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید : سطح زیرکشت نخلستان های استان 38 هزار هکتار است که سالانه حدود 142هزار تن خرما از این نخلستانها برداشت می شود. اما مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید: پیش بینی می شود امسال بیش از 150 هزار تن محصول از نخلستانهای استان برداشت شود که هفت درصد بیشتر از مدت مشابه پارسال است. بهاری می افزاید: توسعه، اصلاح و نوسازی باغ ها ، هرس کردن، حذف علفهای هرز و مبارزه با آفات از مهمترین دلایل این افزایش است. بیش از 100رقم خرما در کشور وجود دارد که 80 رقم آن در هرمزگان یافت می شود. از این ارقام 10 نوع آن قابلیت صادرات دارد. سه درصد صادرات خرمای کشور به هرمزگان اختصاص دارد. رئیس انجمن خرمای هرمزگان می گوید : 30 هزار تن از خرمای تولیدی استان صرف مصرف سرانه ، 20 هزار تن صرف خوراک دام ، 60 هزار تن صرف فرآوری و معادل 30 هزار تن به داخل کشور و 8 تا 10 هزار تن به خارج از کشور فرستاده می شود. پورحیدری با اشاره به صادرات خرما به کشورهای مالزی ، آسیای مرکزی ، روسیه ، امارات عربی متحده و برخی کشورهای اروپایی می افزاید : بیش از هزار تن خرما در سال تولید ملی ازهرمزگان بطور مستقیم به خارج از کشور صادر می شود که 2 برابر پارسال است. وی پیش بینی کرد صادرات این میزان خرما 2 میلیون دلار ارز آوری داشته باشد. پارسال 450 تن خرما بطور مستقیم از هرمزگان صادر شد که یک میلیون و 30 هزار دلار ارزآوری داشت. رئیس انجمن خرمای هرمزگان می گوید : بقیه صادرات را واسطه ها از استان خریداری و صادر می کنند. خرمای هرمزگان در خود استان هم طرفداران زیادی دارد. بیشتر هرمزگانی ها همراه هر غذایی بعنوان چاشنی ، خرما مصرف می کنند. این امر باعث شده است که سرانه مصرف خرما در هرمزگان 14 کیلوگرم در سال باشد یعنی هرمزگانی ها چهار کیلوگرم بیشتر از متوسط سرانه کشور خرما می خورند. ازسوی دیگرخرما از جمله محصولاتی است که در صورت تولید ، فرآوری و بسته بندی اصولی و علمی اقتصاد ، اشتغالزایی و دیگر شاخص های اجتماعی، مناطق خرما خیز را متحول می کند. اما این میوه پرطرفدار گرمسیری علاوه بر مشکلات طبیعی مانند آفت زنجیره با مشکلاتی غیر طبیعی مواجه است که آنرا تب دارتر کرده است. نخلداران به یاد پارسال نگرانِ فروش نرفتن خرماهایشان هستند. پارسال 78 هزار تن خرما روی دست نخلداران هرمزگانی ماند. شنیده ها حاکیست که دولت با قیمت پایین برای کمک به قحطی زدگان سومالی از آنها خریداری کرد.

احمد نخلدار مینابی که این روزها مشغول برداشت خرماست می گوید : بخاطر گرمای هوا محصول را باید سریع به بازار انتقال دهیم تا قبل از ترش شدن به فروش برسد. وی می افزاید : اگر در برداشت محصول رسیده کوتاهی کنیم ضرر می کنیم. رضا نخلدار دیگر می گوید : هر سال شاهد افزایش هزینه های داشت ، برداشت ، بسته بندی و سردخانه هستیم و قیمت محصول نه تنها افزایشی نیافته بلکه کمتر نیز شده ، راهی جز رها کردن نخلستانها و یا ریشه کنی آنها برایمان باقی نمانده است. رئیس انجمن خرمای هرمزگان با قبول این مشکلات می گوید : نبود بازاریابی مناسب ، کمبود کارخانه های فرآوری و بسته بندی ، نبود کارخانه کارتن سازی مدرن ، نبود کانتینر سردخانه دار برای حمل و نقل به موقع خرما ، نبود سردخانه کافی و افت کیفیت در برداشت سنتی از مهمترین مشکلات خرما در هرمزگان است. جوادی رئیس خانه کشاورز هرمزگان نیز نبود بازار فروش داخلی و خارجی مناسب برای خرما را مهمترین مشکل نخلداران و بی رغبتی در توسعه نخلستان ها می داند و می گوید:نبود بسته بندی مناسب خرما سبب شده تا این محصول با قیمت پایین به کشورهای حاشیه خلیج فارس ارسال و با بسته بندی خوب و به نام کشورهای دیگر دوباره برایمان فرستاده شود. مدیر صنایع کشاورزی جهاد کشاورزی هرمزگان هم می گوید : بسته بندی خرما بصورت سنتی مهمترین مشکل در زمینه صادرات خرمای هرمزگان است. دیرباز می افزاید : هزینه بالا و به صرفه نبودن بسته بندی پیشرفته ، وجود ارقام صنعتی و ترشیدگی سریع برخی ارقام و تقاضای زیاد خرید خرما در کشور از موانع پیش روی صادرات خرما است. وی می گوید : در هرمزگان سه واحد فرآوری خرما با ظرفیت فرآوری 13 هزار و 200 تن و 13 واحد بسته بندی خرما با ظرفیت 24 هزار و 500 تن وجود دارد ، اما کافی نیست. مدیر صنایع کشاورزی جهاد کشاورزی هرمزگان تصریح می کند : به 15 واحد بسته بندی خرما با ظرفیت 20 هزار تن و 4 واحد فرآوری با ظرفیت 22 هزار تن دیگر نیاز است.

شیره خرما ، قند خرما، عسل خرما و سرکه خرما محصولاتی است که از فرآوری خرما به دست می آید. دیرباز می گوید : در استان 10 سردخانه با ظرفیت 7 هزار و 500 تن وجود دارد و 2 سردخانه دیگر نیز با ظرفیت 2 هزار و 800 تن درحال ساخت است که تا 2 سال دیگر به بهره برداری می رسد. وی می افزاید: نبود نقدینگی به موقع در واحدهای بسته بندی برای خرید خرما ، ریسک سرمایه گذاری ، بالا بودن هزینه های تولید و کارگری ، نبود بازارهای هدف ، نبود ماشین آلات جدید در بسته بندی از مشکلات راه اندازی صنایع تبدیلی در این استان است. مدیر صنایع کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان می گوید: توسعه واحدهای فرآوری و نگهداری خرما باعث افزایش ارزش افزوده، اشتغالزایی، افزایش کیفیت محصول و حفظ ارزش غذایی آن می شود. دیرباز می افزاید: اعطای تسهیلات با سود و کارمزد کمتر به واحدهای صنایع تبدیلی خرما و تامین بخشی از هزینه‌های حضور در نمایشگاه‌ها به صورت یارانه از مواردی است که می‌تواند این صنعت را شکوفا کند. رئیس انجمن خرمای هرمزگان می گوید : خرمای هرمزگان از نظر کیفیت رتبه نخست را در کشور دارد که با بسته بندی مناسب می توان بازار جهانی خوبی برای این محصل پیدا کرد. پورحیدری نظارت بیشتر سازمان صنعت ، معدن و تجارت و جهادکشاورزی برای ایجاد بازار جهانی و افزایش کیفیت محصولات را خوستار شد. وی در زمینه افزایش کیفیت معتقد است که باید بسمتی برویم تا بتوانیم محصول سالم تولید کنیم. محصول سالم محصولی است که سموم استفاده شده آن در حد استاندارد باشد. رئیس انجمن خرمای هرمزگان می گوید : در این زمینه 600 نفر گواهی محصول سالم دریافت کرده اند. مشکل دیگر این نخلستان های سربرافراشته وجود نخل های فرسوده و نخل های نامرغوب است. به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان بیش از 30 درصد نخلستانهای هرمزگان فرسوده است.

صالحی می گوید : عملکرد ارقام نامرغوب و پیر و فرسوده در هر هکتار از نصف متوسط عملکرد کمتر است و یا هیچ بازدهی ندارند.

متوسط عملکرد در هر هکتار 4 و نیم تن است ، این درحالیست که حد متوسط جهانی تولید خرما 6 تن در هکتار است. رئیس انجمن خرمای هرمزگان با اشاره به حذف و جایگزینی بیش از 3 هزار هکتار از نخیلات می گوید : هر ساله این حذف و جایگزینی در زمین هایی که شرایط مناسب تولید ارقام مرغوب را داشته باشند صورت می گیرد که این نخیلات پس از 7 سال 10 درصد برتولیدات خرما می افزاید.

پورحیدری می گوید : با اجرای این حذف و جایگزینی ها می توان عملکرد تولید را تا 15 تن در هکتار ارتقا داد. وی درباره 2 هزار هکتار نخیلات نامرغوب استان هم می گوید : این نخیلات به دلیل نداشتن آب، خرمای نامرغوب تولید می کند و حذف و جایگزینی در آن صورت نمی گیرد. در طرح جایگزینی ارقام خرمای مرغوب که از سال 84 آغاز شد ، کشت بافت در نخلستانهای غیربازده هرمزگان با استفاده از سلولهای مریسمی گیاه و تکثیر انبوه آن در آزمایشگاه ارقام مرغوب و سالم خرما تولید می شود. در روش سنتی برای تکثیر از نهال پاجوش استفاده می شود که بیشتر نخل های تولیدی این روش غیر مرغوب اند. آن چیزی که توجه به آن در ابتدی فصل برداشت محصول خرما مهم است ، اینست که اقتصاد بسیاری از کشاورزان هرمزگانی به نخلستان ها گره خورده است. نخلداران این روزها یاد درد دل های پیازکاران و سیرکاران استان افتاده اند که تا ماه آخر برداشت محصولاتشان خبری از خرید تضمینی نبود و آنها بسیاری از محصولاتشان را از دست دادند یا با قیمت های پایین به دلالان فروختند. نخلداران نگرانند که نکند خرماهاشان در ماهای برداشت ترش شود و خریداری نداشته باشد.