کارآفرینی با دستهای خالی

صبح ساحل ، اجتماعی - هاجر میانسال و صاحب پنج فرزند، چند سالی است که در خانه کارهای هنری میکند و حالا مشتریان ویژه خود را دارد کیف های دست دوز چرمیش توسط بانک ها و شرکت های معتبر بازرگانی پیش خرید می شود. در کنار کار چرم تراش سنگ های قیمتی، پخت مربا و ترشی هم انجام می دهد او میگوید کار در خانه اگر چه زحمت زیادی دارد اما درآمد و مزایای آن خوب و امیدوار کننده است. هاجر شهداد نژاد یکی از هزاران موردی است که کسب و کارشان را در خانه راه اندازی کرده اند.مشاغل خانگی از دیرباز در ایران و به خصوص میان زنان خانه دار رواج داشته هر چند که امروز جایگاه چندان قابل قبولی در اقتصاد ایران ندارد اما  در بسیاری از اقتصادهای بزرگ و نوظهور جهان بخش بزرگی از درآمدهای ملی به واسطه مشاغل خانگی به دست می آید کشورهایی مانند چین ، تایوان، استرالیا و... بسیاری از بخش های صنعتی و خدماتی خود را از طریق رونق مشاغل خانگی گسترش داده اند این مساله ضمن کاهش نرخ بیکاری موجب تحرک بیشتر صنعت و ورود افراد به چرخه تولید ثروت ملی شده است.  مشاغل خانگی چیست؟مشاغل خانگی آن دسته از فعالیت‎هایی است که توسط عضو یا اعضای خانواده در فضای مسکونی به صورت یک طرح کسب و کار، بدون مزاحمت و ایجاد اختلال در آرامش سایر واحدهای مسکونی شکل می‎گیرد و منجر به تولید خدمت یا کالای قابل عرضه به بازار خارج از محیط خانگی می‎شود. قانون حمایت از مشاغل خانگی در سال 1389 به تصویب مجلس رسید و پس از آن دولت موظف شد تا با توجه به سند چشم‌انداز بیست ساله، مشاغل خانگی را ساماندهی و حمایت نماید. طیف مشاغل خانگی انواع گسترده ای از فعالیت در زمینه پرورش مرغ و ادرک خانگی، گرگور بافی، پرورش برخی انواع سوسک  و مورچه ، بلغور سازی، تولید ژل رویال از زنبور عسل، تولید و بسته بندی کودهای ارگانیک، مونتاژ اسباب بازی و لوازم پرورش فکری کودکان، طراح صفحات وب تا انواع دوخت های سنتی و صنایع دستی را شامل می شود. همین گستردگی حیطه مشاغل خانگی می تواند زمینه ساز خلاقیت و نوآوری افراد در زمینه کاری مورد علاقه آنها شود به همین دلیل بسیاری از کسب و کارهایی خانگی قابلیت تبدیل شدن به حرکت های کارآفرینی و فعالیت های اقتصادی سود آور را دارا هستند.  چگونه یک کسب و کار خانگی شکل میگیرد؟بسیاری از مشاغل خانگی مبتنی بر توانایی ها و استعدادهای خاص افراد و یا مزیت های محیطی شکل میگیرد سکینه ابوالپور ساکن یکی از روستاهای سیاهو به وسیله کاشت و برداشت گیاهان دارویی محلی و عرق گیری از آنها توانسته است برای  بیش از صد نفر از زنان روستا فرصت یک شغل خانگی را ایجاد نماید به گفته او اگر چه درآمد کار کردن در خانه برای زنان رضایت بخش است اما هنوز مردم رغبت چندانی به محصولات ارگانیک نشان نمی دهند و فروش محصولات تولیدی به دلیل رقابت در بازار گاهی با دشواری مواجه می شود. بی شک نمی توان از یک کسب و کار کوچک توقع درآمدهای آنچنانی داشت اما اغلب کسانی که در این بخش فعال هستند مشتریان خاص خود و بازارهای عرضه ثابتی دارند. نرگس هاشمی تحصیل کرده رشته مهندسی برق حالا یکی از زنان موفق در زمینه پخت کیک و شیرینی های خانگی است به گفته او آرامش و آزادی ساعت کاری بهترین مزیت یک شغل خانگی است اما مشتریان همیشه انتظار دارند یک محصول خانگی خاص و بسیار با کیفیت باشد بنابر این باید برای جذب مشتریها همیشه بهترین کار را با سود کم ارایه داد.  چطور از یک شغل خانگی درآمد داشته باشیم؟کیفیت و ویژگی های خاص بیشترین چیزی است که از یک محصول خانگی انتظار می رود ضمن اینکه مهمترین مزیت یک شغل خانگی آغاز کار با سرمایه اندک و البته قابلیت گسترش یافتن و درآمد زایی است این ویژگی موجب شده تا افرادی که روزی کسب و کارشان را از اتاق کوچک خانه آغاز کرده اند حالا یک کارآفرین باشند. رقیه ذاکری کارآفرین نمونه هرمزگانی کار خود را با پخت مربا و ترشی به صورت خانگی آغاز کرد و حالا یکی از برندهای معتبر در این زمینه را اداره می کند او که محصولاتش را به حوزه کشورهای عربی صادر می کند  اگر چه به شدت از عدم حمایت دولت از کسب و کارهای خرد گلایه دارد اما معتقد است می توان با پشتکار و سرمایه کم در مشاغل خانگی به درآمدهای بالایی دست یافت. در کسب و کار خانوادگی هسته اصلی فردی است که حرفه و کار را به خوبی می داند و همین مهارت می تواند حتی برای سایر افراد خانواده نیز درآمد زا باشد احمد عقایدی پس از هشت سال فعالیت در زمینه تولید صنایع دستی دریایی در خانه اش حالا می خواهد با گرفتن وام خود اشتغالی کارگاهی تاسیس کند تا برای پسر و سایر برادرزادگانش شغل ایجاد کند عقایدی معتقد است کار در خانه موجب شده تا مهارت آموزی توسط فرزندانم به راحتی انجام بگیرد و آنها حالا دغدغه اشتغال نداشته باشند.    آیا در ایران از مشاغل خانگی حمایت می شود؟نیازهای مالی و عدم دسترسی به بازارهای کار به هر دلیلی علت اصلی روی آوری افراد به یک شغل خانگی است این مساله به خصوص در میان اقشار کم درآمد بسیار دیده می شود به همین دلیل سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی اصلی ترین نهادها در حمایت و رونق دهی به مشاغل خانگی هستند. رییس کمیته امداد ناحیه سه بندر عباس معتقد است راه اندازی و گسترش مشاغل خانگی می تواند کمک بزرگی در خودکفایی و مرتفع ساختن مشکلات اقتصادی مددجویان این کمیته باشد چرا که روستاییان اغلب بخش بزرگی از مراجعان به این نهاد را تشکیل می دهند.دولت به منظور حمایت از مشاغل خانگی از سال 89 تا کنون به متقاضیان تسهیلاتی را پرداخت می نماید که به نظر برخی از منتقدان این منابع در راه درست هزینه نمی شود و تنها باری بر دوش اقتصاد خانوار های کم درآمد می گذارد. عبدالرضا خسروانی معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد در این زمینه معتقد است این نهاد بر اساس توان سنجی به منظور گسترش کسب و کارهای خانگی وام ها و طرح های حمایتی را اجرا کرده است به گفته وی با توجه به اینکه بیش از 70 درصد مددجویان کمیته امداد را روستاییان و ساکنان شهرهای کوچک تشکیل می دهند طیف مشاغل خانگی گسترده ای را می توان در میان آنها اجرا کرد خسروانی با بیان اینکه تسهیلات ارایه شده به مدد جویان بر اساس آمار تنها 30 درصد دارای تخلف بوده معتقد است این وام ها به دلیل مشکلات مالی پیچیده مدد جویان گاها برای درمان و سایر موارد ضروری هزینه می شود اما این نهاد تلاش کرده تا با حمایت بیشتر از طرح های خود اشتغالی و کسب و کارهای خرد از هدر رفت منابع بکاهد.  کجا تولیدات خانگی را معرفی کنیم؟وقتی پای درد دل کسانی که مشاغل خانگی را انتخاب کرده اند می نشینی، متوجه می شوی که مهم ترین دغدغه آنها محدود بودن ارتباط شان با بازار فروش است تولیداتی که به دلیل نداشتن برند و یا لیبل نمی تواند در فروشگاهها به فروش برسد و یا تبلیغات گسترده ای برای شناساندن آنها صورت نمی گیرد. بازارچه های فصلی و مناسبتی راه حلی است که در چند سال گذشته توسط نهادهایی مانند شهرداری ها و کمیته امداد در سراسر کشور برای عرضه و حمایت از تولیدات مشاغل خانگی انجام شده هر چند که بندرعباس هنوز از داشتن چنین مکان هایی محروم است اما در شهرستان هایی مانند میناب، بستک و پارسیان بازارچه های عرضه محصولات خانگی دایر است. به گفته مسول اشتغال و کارآفرینی کمیته امداد به دلیل عدم همکاری شهرداری و واگذاری زمین مناسب هنوز این امکان در بندر عباس فراهم نشده است. اقبال عمومی برای فروش محصولات خانگی در فضای مجازی بسیار زیاد است چند سالی است با رواج استفاده از برنامه هایی مانند اینستاگرام و صفحات فروش در تلگرام راه جدیدی برای عرضه محصولات خانگی به بازارها باز شده مسیری که مورد توجه و استقبال کاربران فضای مجازی قرار گرفته است زهرا جوان شیر که در بندر عباس از طریق پیج های مجازی محصولات خانگی خود مانند تندیس های گچی را به فروش می رساند معتقد است فروش محصولات در اینستاگرام موجب می شود تا تولید کننده ها مسایلی مانند دغدغه پرداخت اجاره مکان و مالیات را نداشته باشند. ف اسدی فارغ التحصیل ممتاز رشته کامپیوتر که پیج فروش صابون های حکاکی شده را در اینستاگرام دارد می گوید آنقدر بازار کار و درآمد خراب است که ترجیح دادم به جای ادامه تحصیل و یا گشتن به دنبال کار از هنری که دارم کار کوچکی برای خودم شروع کنم او می گوید فروش از طریق فضای مجازی به دلیل رقابت ها و انتظارات مشتریان چندان پر سود نیست و نمی توان انتظار درآمد بالایی از آن داشت.   چطور به محصولات خانگی اعتماد کنیم؟در کنار استفاده از دنیای مجازی همیشه دغدغه های امنیتی برای کاربران وجود دارد به خصوص در جایی که مبادله ای صورت میگیرد و در بسیاری از موارد خریدار و فروشنده همدیگر را نمی بینند اینکه چطور افراد باید به تبلیغات پیج های فروش اطمینان کنند و یا در صورت مشاهده تقلب و کلاه برداری چه باید بکنند مساله ای است که قبل از خریدهای اینترنتی و یا خانگی باید به آن توجه داشت. علی اصغر افتخاری رییس پلیس فتای هرمزگان می گوید افراد باید تا حد امکان از شهر محل سکونت خودشان خرید کنند این کار ریسک کلاه برداری را کاهش می دهد ضمن اینکه در صورت نارضایتی از خرید خود امکان طرح شکایت و پی گیری برایشان راحت تر خواهد بود به گفته وی افراد حتما قبل از خرید از کیفیت جنس اطمینان پیدا کنند سرهنگ افتخاری در مورد چگونگی نظارت بر پیج های فروش اینترنتی می گوید نظارت در این مقوله تنها کار پلیس فتا نیست و باید سایر نهادهای مرتبط مانند وزارت ارتباطات و قوه قضاییه نیز در این عرصه ورود پیدا کنند ولی در برخی از موارد مانند رصد فروش اموال مسروقه و غیر مجاز در هرمزگان طرح مقابله ای با این موارد تدوین شده و در حال اجرا است.مشاغل خانگی با توجه به تحولات گسترده به خصوص در بخش فناوری اطلاعات و گشودن درهای جدید برای معرفی محصولات و توانمندی های افراد به دنیای بیرون می تواند یک پتانسیل بالقوه برای جامعه ای باشد که به شدت درگیر کلاف سردرگمی به نام اشتغال هستند. دنیای خلاقیت و تلاش افراد محدودیتی ندارد و هنوز هم می توان با دستهای خالی و سرمایه ای بر اساس استعداد و توانمندی های فردی کارآفرین بود.