پرورش ماهی در قفس ؛ راهی برای بازسازی ذخایر آبزیان خلیج فارس

صبح ساحل ، گزارش - همهمه، بازار ماهی فروشان را فرا گرفته بود فروشندگان با صدای بلند صید خود را معرفی می کردند. اما هیچ کدام نامی از ماهی مورد علاقه من نبردند؛ ماهی حلوای سفید، ماهی که طلای سفید خلیج فارس نامیده می شود.

از یک فروشنده پرسیدم چرا؟ گفت: صیدش کم است چند مدت است در بازار نیست . از دیگری پرسیدم گفت ندارم دنبالش نباش. کم است و گران. هوور دارم.میخوای؟ در نزدیکی بازار به ساحل دریا رفتم تا  از نزدیک وضع صید را نظاره کنم که آیا در بین ماهی ها حلوای سفید هست یا نه؟!. صیادی که تور ماهیگیری خود را یک هفته ای در عمق آب انداخته بود به ساحل آورد اما در بین ماهی ها حلوای سفید نبود.

خالو حسن می گوید: مدتهاست که از 50 -40 ماهی که  صید کرده ام شاید یک ماهی، حلوای سفید باشد. امروزه استفاده از منابع دریایی به عنوان منبع تامین بخشی از نیازهای پروتئینی جوامع انسانی در بسیاری از کشورهای جهان محسوب می شود که با افزایش جمعیت و افزایش صیادی ذخایر آبزی موجود در منابع آبی رو به کاهش است.

 صید بی رویه ماهی در خلیج فارس باعث کاهش نسل بسیاری از ماهی ها شده است که در فهرست اداره کل شیلات هرمزگان مهمترین آنان شانک، حلواسفید، هامور،راشگو وسوکلا دیده می شود. شیلات هرمزگان در چند سال اخیر با اجرای برخی طرح ها مانند پرورش ماهی در قفس،پرورش در استخرهای خاکی و حوضچه های بتونی در صدد بازسازی و حفظ ذخایر آبزیان در حال انقراض است.که یکی از موثرترین این روشها پرورش ماهی در قفس و در آب شور دریاست. به همین منظور با همکاری بخش خصوصی طرح پرورش ماهی در قفس در اواخر فروردین امسال در استان آغاز شده است. پرورش ماهی در قفس یکی از روشهای رایج در پرورش ماهی است که در چند دهه اخیر با توجه به مزایا خاص خود مورد توجه اکثر کشورهای دنیا قرار گرفته است.

به گفته مدیرکل شیلات هرمزگان ظرفیت بالای تولید به علت وسعت دریا، نیازنداشتن به هوادهی ، هزینه سرمایه گذاری کمتر و تولید بیشتر ، شرایط مناسب پرورشی و آلوده نبودن محیط  و وجود امکانات و پتانسیل های مناسب تکثیر و پرورش ماهیان دریایی در کشور و گونه های بومی و با ارزش ، سهولت مدیریت پرورش، امکان پرورش در محیط طبیعی و طبیعی بودن طعم و مزه ماهیان، امکان برداشت اختیاری همزمان با نیاز ، وجود جریان آب و تعادل در شاخص های غیر زیستی محیط پرورش از جمله مزایای این طرح است.

میرزاده  می افزاید: پرورش ماهی در قفس به دلیل برخورداری از این مزایا بهترین طرح از سوی کارشناسان شیلات در استان معرفی شده است. طرح مطالعه توسعه پرورش ماهیان دریایی در استان هرمزگان با هدف بازسازی و حفظ ذخایر آبزی کشور از سال 79 آغاز شده است که تا سال 81 توسط شرکت نروژی و کارشناسان شیلات ایران انجام شد.

با توجه به این مطالعات وجود پتانسیل قابل توجه از جزیره قشم تا بندر مقام برای تولید 123 هزار تن ماهی در هرمزگان ثابت شده است.

 این در حالیست که به گفته رئیس موسسه تحقیقات شیلات کشور ظرفیت تولید 150 هزار تن ماهی در قفس در هرمزگان وجود دارد.

مطلبی می گوید:شرایط اجرای طرح پرورش ماهی در دریا رعایت اصول توسعه پایدار، بومی شدن دانش فنی تولید، نوع و جنس قفس، گونه پرورشی ، محاسبات اقتصادی ، تغذیه و مدیریت پرورش ماهی در قفس است. وی علت انتخاب استان هرمزگان را مناسب بودن پرورش ماهی در قفس، قابلیت ها و امکانات فیزیکی و شیمیایی خلیج فارس و عمق مناسب آن می داند. رئیس موسسه تحقیقات شیلات کشور می گوید: پرورش ماهی در قفس می تواند به توانمندسازی اقتصادی منطقه و کشور کمک نموده و در عین حال با تولید ماهی زمینه اشتغال پایدار را فراهم آورد. با بهره برداری از دو طرح پرورش و تکثیر ماهی در شهرستان بندرلنگه  پیش بینی می شود 200 تن به ظرفیت پرورش ماهی کشور افزوده شود.

طرح پرورش ماهی در قفس نخستین طرحی است که توسط کارشناسان ایرانی اجرا می شود.پیش از این شرکت رفا نروژی مزرعه پرورش ماهی در قفس را در جزیره هنگام به راه انداخته بود. مزرعه پرورش ماهی در جزیره هنگام که از سال83 راه اندازی شده است یک مرکزدولتی  تحقیقات پرورش ماهی است. طرح پرورش ماهی در استان به مدت 6 سال و با سرمایه گذاری حدود یک و نیم میلیارد تومان توسط بخش خصوصی اجرا می شود. مجری طرح پرورش ماهی می گوید :ماهی ها در قفس دریایی که از جنس پلی اتلین نرم  با مقاومت در برابر امواج 6 متری است و قابلیت شناور ماندن بر روی آب را دارد در عمق های مختلفی از 8 تا 40 متری دریا پرورش می یابند.

جلیلی می افزاید: در این طرح 50 هزار لارو ماهی در 10 حوضچه به مدت یک ماه پرورش داده می شود و پس از آن به دو قفس دردریا منتقل و بعد از 6 ماه تا یک سال با توجه به نوع ماهی برای عرضه به بازار صید می شود. جلیلی ارزش صادراتی این ماهیان را 300 هزار دلار عنوان می کند و می گوید: با بهره برداری از این طرح برای 10 نفر شغل ایجاد شده است. وی هی می گوید:هزینه صیادی به روش سنتی سالانه بین 50 تا 100میلیون تومان است که هزینه سوخت لنج و خطر جانی و کاهش ذخایر آبزی در کنار آن هم وجود دارد. اما در روش پرورش ماهی در قفس  240 میلیون تومان در سال درآمد کسب می شود و ذخایر طبیعی دریا هم حفظ می گردد. رئیس شیلات ایران هم می گوید: با ایجاد زیر ساختهای لازم می توان سالانه 500 هزار تن ماهی در قفس تولید کرد. تقوی می افزاید: حمایت های لازم برای جذب سرمایه گذاری در این بخش و همچنین اعطای تسهیلات فنی و اعتباری صورت گرفته است. وی ادامه می دهد: امسال حدود 100 میلیارد تومان تسهیلات در اختیار سرمایه گذاران این بخش قرار می گیرد. اما در این مرکز ماهی ، پرورش می یابد و در بندر معلم شهرستان بندر لنگه ماهی تکثیر می شود. مدیر اجرای طرح تکثیر ماهیان در هرمزگان می گوید: این طرح برای نخستین بار در استان در زمینی به مساحت 4 هکتار اجرا شد. صداقت می افزاید: در این طرح 100 قطعه ماهی از نوع هامور- سو کلا- صبیتی و شانک در حوضچه های تکثیر ماهی رها و پس از تخم ریزی یک میلیون بچه ماهی تولید می شود.

وی می گوید: ماهی تولید شده به مزارع پرورش استان و مزارع استانهای خوزستان و بوشهر ارسال می شود. مدیر اجرای طرح تکثیر ماهیان در هرمزگان می گوید: بخش خصوصی برای اجرای این طرح که با هدف بازسازی ذخایر دریایی انجام شده 40 میلیون تومان هزینه کرده که برای 6 نفر شغل ایجاد شده است. پرورش ماهي در قفس يكي از راه هاي توليد و اشتغال زائی است كه شيلات به آن توجه خاصي دارد.اما اجرای  این طرح با تهدیداتی روبرو است. میرزاده مدیرکل شیلات هرمزگان این تهدیدات را تدوین و تصویب نشدن طرح جامع توسعه تکثیر و پرورش ماهیان، اختصاص نیافتن به موقع تسهیلات بانکی مورد نیاز طرح های توسعه، نا کافی بودن آموزشهای تخصصی ،کمبود کارشناس متخصص در زمینه بیماریهای تکثیر و پرورش ماهیان دریایی، تولید پایین بچه ماهیان دریایی در آبهای جنوبی کشور و نبود سیاست. آنچه مسلم است استان هرمزگان دارای ذخایر طبیعی عظیمی از گونه های مختلف ماهیان تجاری و اقتصادی پرورشی است که توجه و سرمایه گذاری در زمینه پرورش آنها می تواند تحول اقتصادی در این زمینه بوجود آورد.بدون شک مزارع پرورش ماهی در قفس می تواند نقش مهمی در ایجاد اشتغال و اقتصاد پایدار برای کشور و مردم ساحل نشین هرمزگان و حفظ ذخایر آبزیان دارد که حمایت و تشویق صیادان  را می طلبد.