تالاب‌های بین المللی هرمزگان تشنه توجه

صبح ساحل ، اجتماعی - هرمزگان با ۶ تالاب بین المللی کانون اصلی این زیست بوم در ایران است.این تالاب‌ها با بیش از ۱۸۷ هزار هکتار، علاوه بر زیبایی منحصر به فرد دارای جذابیت‌های مناسب برای طبیعت گردان و گردشگران و زمستان گذرانی پرندگان است.

به گزارش مرکز خلیج فارس؛ جز و مد که پایان می‌رسد صیادان در حال جمع آوری ماهیان صید شده در خوربست هستند، پرندگان نیز از باقی مانده آبزیان تغذیه می‌کنند. کمی دورتر نیز حیات در جنگل‌های وسیع حرا و آبسنگ‌های مرجانی دیده می‌شود.

این‌ها نشانه‌ای از یک زیست بوم زنده و فعال به نام تالاب است.خوربست به معنای بسته شدن دهانه خور‌ها پس از جزر و مد است.

روزانه مسافران زیادی از ایران و گردشگران خارجی برای دیدن زیبایی‌های تالاب‌ها به هرمزگان سفر می‌کنند. سالانه بیش از ۵۰۰ هزار نفر فقط از جنگل‌های تالاب آذینی دیدن می‌کنند.قایق‌های محلی نیز در کنار خور‌ها برای گردش و تردد مسافران آماده است.

رسول که از یزد برای دیدن تالاب خور آذینی به شهرستان سیریک سفر کرده است، می‌گوید: گردش با قایق در آبراه‌های تالاب و تماشای جنگل‌های حرا خستگی راه را از بدن به در می‌کند.

در دل این تالاب‌ها گیاهانی رشد می‌کند که یکی از شگفت انگیزترین پدیده‌های طبیعی جهان است؛ گیاهی که در داخل آب‌های شور جنوب ایران، بی نیاز به آب شیرین می‌روید. مانگرو.

جنگل‌های بکر و دست نخورده، پرندگان کمیاب و زیبا، قابلیت تصفیه آب شور و برگرداندن نمک دریا از طریق برگ‌ها به طبیعت از ویژگی‌های این جنگل‌های زیباست.

۹۱ درصد از جنگل‌های مانگروی ایران در ۳ تالاب بین المللی خورخوران، رود شور شیرین و دلتای رود گز در هرمزگان وجود دارد.۲۱ هزار هکتار از مساحت جنگل‌های استان رویشگاه جنگلی مانگرو است که از این نظر رتبه نخست را در کشور دارد.

جنگل‌های مانگرو در خلیج فارس شامل دو گونه منحصر به فرد حرا و چندل است که گونه چندل فقط در سواحل هرمزگان و در خور آذینی شهرستان سیریک می‌روید و تنها گونه درختی زنده زای کشور است.

تالاب‌ها عرصه‌های ارزشمندی هستند که معیشت بیش از یک میلیارد نفر در دنیا به آن‌ها وابسته است و مقصد گردشگری بیش از نیمی از توریست‌های دنیا را تشکیل می‌دهد.

این جنگل‌ها در سواحل جنوبی ایران، مهد و زیستگاه انواع گوناگون آبزیان، پرندگان و دوزیستان است. در میان ریشه‌ها و شاخه‌های این درختان بیش از ۱۸۲ گونه ماهی و ۱۵۰ گونه پرنده زندگی می‌کنند.

مهم‌ترین دلیل اهمیت این جنگل‌ها مربوط به آبزیان است. ۸۰ درصد آبزیان خلیج‌فارس، دوره تخم‌ریزی خود را در این منطقه می‌گذرانند.

تالاب‌های استان مکانی مطمئن برای آسایش زیستی پرندگان مهاجر و زادآوری آبزیان دریایی است.دهدار فعال محیط زیستی می‌گوید: مهم‌ترین مشخصه تالاب‌های استان تنوع زیستی حیات وحش است که در سایر نقاط کشور وجود ندارد.

از پرندگان می‌توان به مرغ ماهیخوار، حواصیل، لک‌لک، مرغ سقا، مرغابی و مرغ دریایی و از ماهی‌ها و آبزیان به خرچنگ، مار دریایی، شیلو، کالنگ (نوعی از صدف) و انواع مختلف قورباغه اشاره کرد.

فرشته اسد نیا فعال زیست محیطی می‌افزاید: همه تالاب‌های هرمزگان در محدوده سواحل قرار دارند و محیطی برای زیست انواع گونه‌های در خطر انقراض پرندگان و جانوران نادر مانند لاکپشت سبز، عقاب ماهیگیر، کرکس مصری، دارکوب بلوچی، پرستو‌های دریایی و انواع حواصیل و پلیکان هاست.

مجید وفادار مدیر کل حفاظت محیط زیست هرمزگان نیز می‌گوید: تالاب‌های استان زیستگاه ۱۶ گونه آبزی در خطر انقراض جهانی مانند لاکپشت‌های دریایی و پرندگان آبزی و کنار آبزی، انواع پستانداران دریایی، دلفین‌های گوژپشت و پوزه پهن است. زمستان گذرانی پرندگان مهاجر از مناطق شمالی سیبری از دیگر ظرفیت‌های موجود در تالاب‌های استان است که باعث توسعه گردشگری بوم شناختی شده است.

مهدی شیری فعال حوزه پرنده نگری می‌گوید: از یکسال گذشته تور‌های پرنده نگری با همکاری سازمان‌های مردم نهاد در استان فعال شده است و مسافران و گردشگران با همراهی پرنده شناسان در بازدید از بوستان‌ها و تالاب‌ها با گونه‌های پرندگان آشنا می‌شوند.

تالاب‌ها جدا از زیبایی‌های شگفت انگیز از حساس‌ترین و آسیب پذیرترین زیست بوم‌ها در دنیا هستند.

برداشت بی رویه از آبزیان، توسعه ساخت و ساز‌ها و نبود برنامه مشخص برای حفاظت از این تالاب‌ها این زیست بوم را تهدید می‌کند.

دهدار می‌گوید: فعالیت‌های اقتصادی سازمان منطقه آزاد قشم، احداث کارخانه سیمان بندرخمیر، ساخت اسکله تجاری در محدوده خور خوران باعث شده تا این تالاب با دارا بودن بیشترین مساحت جنگل حرا در کشور در معرض نابودی قرار گیرد.ساخت آبشیرین کن‌ها و سدسازی‌ها نیز یکی از عوامل تهدید این تالاب‌ها در بلند مدت است.

اکنون ۴ آبشیرین کن بزرگ در تالاب‌های استان در دست ساخت است. سد سازی‌ها نیز جلوی ورود حق آبه به این زیست بوم‌ها را گرفته است.ساخت سد جگین و دیگر سازه‌های آبخیزداری میزان ورودی سیلاب‌ها را به این تالاب‌ها ۳۰ درصد کاهش داده است.

قطع شاخه درختان حرا، صید‌های غیرمجاز مانند شکار لاکپشت‌ها برای مصرف گوشت آن‌ها و استفاده غذایی از تخم پرستو‌های دریایی از دیگر تهدید‌ها در این زمینه است. نبود مدیریت واحد در این تالاب‌ها نیز بر مشکلات افزوده است.

هیچ قاعده و قانونی در ورود و استفاده از تالاب‌های استان وجود ندارد و هر کسی به راحتی می‌تواند از این تالاب‌ها دیدن کند.هم برای ورود گردشگران و طبیعت گردان و هم استفاده جوامع محلی از این تالاب‌ها تدوین برنامه آموزشی مناسبی ضروری است.مدیر انجمن طرح سرزمین کشور نیز می‌گوید: مهم‌ترین اقدام برای جلوگیری از دست اندازی به تالاب‌ها، ایجاد منطقه بندی (zoon) تالاب‌های استان و طرح‌های مطالعاتی در این زمینه است.

مشیری می‌افزاید: برخی از نقاط تالاب‌ها بایستی ناحیه گردشگری و از بعضی دیگر نیز استفاده‌های شیلاتی و نظامی و ... شود.

این فعال محیط زیست می‌گوید: نیازمند است تا مشارکت و حساسیت جامعه محلی برای نگهداری و حفاظت از این میراث مشترک بشری افزایش یابد.مشیری می‌گوید: یکی از برنامه‌ها در این زمینه انتخاب تالاب خور خوران به عنوان زیست کره از سوی سازمان فرهنگی هنری سازمان ملل (یونسکو) بوده است.

مهدی شیرخانی نماینده سازمان‌های مردم نهاد زیست محیطی در جنوب شرق کشور می‌گوید: طرح مطالعاتی نخستین شهر تالابی کشور در بندرخمیر تهیه شده و بزودی برای ارسال و ثبت در کنوانسیون جهانی رامسر ارسال می‌شود.

مدیر کل حفاظت محیط زیست هرمزگان نیز می‌گوید: مشارکت سازمان‌های مردم نهاد و اهالی محلی، افزایش گشت‌های دریایی، افزایش محیط بانان محلی و طرح مطالعات منطقه بندی از مهم‌ترین برنامه‌های محیط زیست برای حفظ تالاب‌ها است.

مجید وفادار می‌افزاید: مهم‌ترین اقدام محیط زیست برای جلوگیری از دست اندازی‌ها به محدوده تالاب‌های استان، افزایش محیط بانان محلی در کنار آموزش جوامع محلی است.وی می‌گوید: طرح مطالعاتی خور شور شیرین در میناب انجام شده است و طرح مطالعاتی و منطقه بندی دیگر تالاب‌ها در صورت تامین بودجه آغاز خواهد شد.

برای حفظ محیط زیست بویژه تالاب‌ها در هرمزگان نگاه جامع و فرابخشی ضروری به نظر می‌رسد.

زیرا نگاه بخشی و جداگانه دستگاه‌های اجرایی در توسعه ساحل و ایجاد زیرساخت‌ها خود مشکلات فروانی را در این زیست بوم رقم زده است.

به باور کارشناسان، اداره کل محیط زیست هرمزگان باید برنامه جامع و منطقه بندی محیط زیست را در ساحل و مناطق دریایی استان ارائه کند. طرح‌هایی که بتواند موضوع سدسازی و سازه‌های آبخیزداری در محدوده تالاب و ایجاد آبشیرین کن‌ها در درون تالاب‌ها و مشکلات زیست محیطی این مناطق را رصد و برای حفاظت از تالاب‌ها راهکار ارائه کند.

فراموش نکنیم که تالاب‌ها تنها ارزش اقتصادی و گردشگری ندارند بلکه فراتر آن حفظ اکوسیستم منطقه زیست جانوری و گیاهی را بیش از میلیون‌ها سال فراهم کرده اند. استان هرمزگان با ۶ تالاب بین المللی حفاظت شده بیشترین تالاب ثبت شده کشوری در کنوانسیون رامسر دارد که مجموع ۱۴ درصد از تالاب‌های کشور را شامل می‌شود.

کنوانسیون رامسر، کنوانسیون مربوط به تالاب‌های مهم بین‌المللی، به ویژه تالاب‌های زیستگاه پرندگان آبزی است که در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر به تصویب رسید.

بر اساس کنوانسیون رامسر تالاب ناحیه‌ای از مظاهر طبیعی و خدادای است که در روند پیدایش، خاک آن توسط آب‌های سطحی زیرزمینی به صورت اشباع شده درآمده و در طی یک دوره کافی و شرایط عادی محیطی تشکیل شده است و دارای توالی زیستی می‌باشد.این مجموعه دارای جوامعی از گیاهان، جمعیت‌هایی از جانوران ویژه است که امکان سازگاری در چنین نقاطی را دارند. تالاب در هرمزگان به مناطقی از سواحل دریا گفته می‌شود که در هنگام جذر، ارتفاع آب در آن‌ها بیش از ۶ متر نباشد.