خلأهای فراغتی افراد را به سمت آسیب‌های اجتماعی سوق می‌دهد

صبح ساحل ، اجتماعی - در پی حادثه مسمومیت  الکی که چندین فوتی، بدحال و بستری در بیمارستان را به دنبال داشت در خصوص آسیب‌شناسی مصرف مشروبات الکی در استان هرمزگان، یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه با بیان اینکه هیچ جامعه سالمی نمی‌توان یافت که هیچ آسیب اجتماعی در آن وجود نداشته باشد، اظهار کرد: هرچقدر هم با این آسیب‌ها مبارزه کنیم و آن‌ها را تقلیل دهیم نه‌تنها این مورد خاص بلکه آسیب‌های اجتماعی دیگر هم در حد ضعیف خود وجود خواهند داشت.

مصطفی عبدی اظهار کرد: هر جامعه‌ای نظم خاصی دارد که منطبق با منطق درونی آن جامعه است و با بخش‌ها و عناصر و اجزای مختلف آن جامعه عجین شده است.

وی با بیان اینکه این نظم باعث می‌شود جامعه حیات و استمرار داشته باشد، افزود: با نگاهی جامعه‌شناختی می‌بینیم که حتی بحران‌زده‌ترین جوامع نظم خاص خود را دارند، برای مثال جامعه افغانستان کنونی یا عراق کنونی در نهایت بحران‌ها و بی‌نظمی‌هایی که در آن‌ها مشاهده می‌شود نظم خاص خود را دارند که اجازه می‌دهد این جوامع دوام داشته باشند.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم با اشاره به اینکه  در دوره هشت سال جنگ تحمیلی بحران‌ها و مسائل مختلفی جامعه ایران را تهدید می‌کرد ولی بااین‌وجود قواعد نانوشته‌ای وجود داشت که مردم خود را معتقد و متعهد به آن می‌دانستند و از درون خود را دوام می‌بخشیدند، اضافه کرد: جامعه ایران فعلی نیز باوجود همه بحران‌ها، تحریم‌ها و جنگ‌های اقتصادی که در آن جریان دارد نظم و نظام خاصی در تمام سطوحش جاری است.

عبدی ادامه داد: هر لایه‌ای از جامعه ضمن نظم عمومی که در آن جاری است نظم مختص به خود را دارد، در بندرعباس اگر فردی از محلات مرفه نشین به محلاتی پایین‌دست برود احساس می‌کند بی‌نظمی وجود دارد و قاعده‌ای را در آنجا نمی‌بیند اما اگر از درون به آن منطقه نگاه کنیم آنجا نیز نظم خاص خود را دارد.

 در جامعه قوانین مختلفی وجود دارد

در لایه‌های آشکار جامعه شاهد آن هستیم

وی با بیان اینکه در جامعه قوانین مختلفی وجود دارد که در لایه‌های آشکار جامعه شاهد آن هستیم، تصریح کرد: لایه‌های پنهانی نیز در جامعه وجود دارند که آن‌ها نیز نظم خاص خود را دارند و همان‌قدر که در بخش‌های قانونی، آشکار و متعارف جامعه به شکلی دارد خود را ادامه می‌دهد بخش‌های زیرینی که به شکل غیرقانونی، گروه‌های خلاف‌کار و گروه‌هایی که منطبق با قواعد و ارزش‌های جامعه رفتار نمی‌کنند وجود دارند نیز قاعده‌های خود را دارند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در این وضعیت سطوحی از جامعه راداریم که نسبتاً زیبا دیده‌شده و کمتر تخلفاتی را در درونش می‌بینیم، عنوان کرد: بخشی از جامعه نیز در پس این لایه زیباارزش‌ها، رفتارها و هنجارهایی در آن‌ها جاری است که شاید به تعریف نظم عمومی جامعه، جرم یا بی‌بندوباری تلقی شود اما همین لایه‌ها نیز حیات خود را بانظمی که دارند ادامه می‌دهند.

عبدی با بیان اینکه فشارهای اقتصادی نظم و تعادل جاری در عموم جامعه را بر هم زده و فشارهایی را به آن وارد کرده است، خاطرنشان کرد: تبادلات اقتصادی و اجتماعی که بین مردم جامعه وجود دارد دچار اختلالاتی شده و این اختلالات نه‌تنها در پهنه آشکار و رسمی جامعه رخ‌داده بلکه پهنه پنهان، غیرقانونی و مجرمانه جامعه که نظم و تعادل خاص خود را داشته نیز در این جنگ اقتصادی تعادل و نظم خود را ازدست‌داده است.

شاید نحوه زندگی بخشی از جامعه منطبق با سبک زندگی جاری و رسمی نباشد

وی بیان کرد: از زوایای مختلفی می‌توان این موضوع را بررسی کرد که چرا مردم به مصرف مشروبات الکلی روی می‌آورند اما من از این بعد به آن می‌پردازم که بخشی از جامعه ذائقه‌هایی فرهنگی، غذایی، مصرفی و تفریحی خاص خود را دارند که شاید منطبق با سبک زندگی جاری و رسمی جامعه نباشد.

این جامعه‌شناس ادامه داد: وقتی جامعه‌ای دچار تلاطمانی چون فشارهای اقتصادی و سیاسی می‌شود در لایه‌های زیرین هم بی‌تعادلی ایجاد می‌شود که یکی از ذائقه‌های این بخش مصرف مشروبات الکلی است، باید پذیرفت که این لایه‌های زیرین وجود دارند و روابط اجتماعی و مبادلات اقتصادی و اجتماعی آن‌ها نیز از این تلاطم‌ها در امان نمانده و با مشکلاتی مواجه می‌شود.

عبدی ابراز کرد: "امیل دورکیم" که از بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی و از پدران آسیب‌شناسی اجتماعی است می‌گوید وقتی در یک جامعه آسیب‌های اجتماعی افزایش میابد آن جامعه بحران‌زده است، پس جامعه‌شناسان متخصصین و مسئولین باید تدابیری بیندیشند تا این آسیب‌ها را تنزل دهند اما از آن‌طرف هم اگر در جامعه‌ای آسیب‌های اجتماعی صفر باشد باید به‌سلامت آن شک کرد.

 هیچ جامعه سالمی نمی‌توان یافت که هیچ آسیب اجتماعی در آن وجود نداشته باشد

وی با بیان اینکه هیچ جامعه سالمی نمی‌توان یافت که هیچ آسیب اجتماعی در آن وجود نداشته باشد، اظهار کرد: هرچقدر هم با این آسیب‌ها مبارزه کنیم و آن‌ها را تقلیل دهیم نه‌تنها این مورد خاص بلکه آسیب‌های اجتماعی دیگر هم در حد ضعیف خود وجود خواهند داشت.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم ادامه داد: بنده آمار دقیقی از سن مصرف مشروبات الکلی ندارم و منبع خوبی برای آمار دقیق نیستم و باید به مراکز معتبر مراجعه شود اما آنچه به‌عنوان یک جامعه‌شناس از روند عمومی جامعه می‌بینم این است که با توجه به این روند بومی جاری بر جامعه  سن مواجهه با این نوع رفتارها، مصرف‌ها و هنجارهای خاص پایین آمده است؛ چندین سال پیش موضوعی تیتر روزنامه‌ها شده بود با این عنوان که مواد مخدر به پشت در مدارس رسیده است که امروز می‌بینیم از پشت در هم گذشته و به داخل مدارس راه‌یافته است.

عبدی با اشاره به اینکه علت پایین آمدن سن مصرف این است که سبک زندگی به طرق مختلف در حال تغییر است و یکی از مسائل عمده این است که شیوه، محتوا ارتباطات اجتماعی بین افراد به‌شدت دگرگون‌شده و با سرعت فزاینده‌ای هم بیشتر می‌شود، افزود: این موضوع می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که یکی از این دلایل همین تکنولوژی‌های برآمده از حیات مدرن است.

 کنترل اجتماعی اتوماتیک در محیط‌های سنتی شکسته شده است

وی با بیان اینکه خانواده‌ها به شکل سنتی گذشته نیستند، کنترل اجتماعی اتوماتیک در محیط‌های سنتی شکسته شده است، اضافه کرد: یک رهاشدگی در سطح جامعه ایجادشده که متأسفانه ظرفیت آن و تربیت‌های فرهنگی لازم از طریق سازوکارهای فرهنگی در خصوص آن ایجاد نشده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در حال حاضر شرایط مادی و عینی به‌گونه‌ای است که نوجوانان در کوچه و خیابان چیزهایی را می‌توانند ببینند که درگذشته افراد در این سن نمی‌دیدند یا اگر می‌دیدند در سنینی این اتفاق می‌افتاد که از لحاظ روحی و درونی آمادگی مواجهه با آن را داشتند، تصریح کرد: متأسفانه آگاهی و تربیت اجتماعی لازم در برخورد با این مسائل وجود ندارد و این در حالی است که بستر فیزیکی آن وجود دارد، خلاهایی هم دراین‌بین وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به خلأ اوقات فراغت اشاره کرد.

عبدی با تأکید بر اینکه مسئولین باید به مسئله شادی و اوقات فراغت جوانان و نوجوانان توجه کنند، عنوان کرد: وقتی خلائی وجود دارد یا باید با سازوکارهای مناسب پر شود که نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و صرف هزینه‌هایی است و یا آسیب‌هایی این خلأها را پر می‌کنند که مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی و گذران اوقات فراغت با راهکارهایی که منطبق باارزش‌ها و فرهنگ عمومی جامعه و خانواده‌ها نیست ازجمله این آسیب‌هاست.

وی با بیان اینکه اتفاقی که در هرمزگان افتاده و بخشی از آن را جوانان و نوجوانان تشکیل داده‌اند نشان‌دهنده وجود خلاهایی است که با این رفتارها پرشده است، خاطرنشان کرد: هر فردی بخشی از زندگی خود را به کار می‌گذراند و بخش دیگری را باید با اوقات فراغت و لحظات شاد پر کند تا خستگی لحظات کار جبران شود و شادابی و احساس تازگی در فرد ایجاد شود؛ امروزه که در منزل هرکس درگیر دغدغه‌های خاص خود بوده و سرش در تلفن همراه یا کامپیوتر و تلویزیون است و این انزوایی در خانه برای فرد ایجاد می‌کند و نیاز به پر کردن این خلأ را تشدید می‌کند.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه درگذشته لازم بود فرد حتماً به‌صورت فیزیکی در جایی قرار گیرد تا با گزینه‌های جایگزین ازجمله مواد مخدر یا مشروبات الکلی آشنا شود اما امروز دیگر نیازی به این جابجایی فیزیکی نیست و از طریق سفر مجازی می‌توان با خیلی از این تنوعات فرهنگی آشنا شد و در محیط واقعی تهیه و مصرف کرد، بیان کرد: نمی‌شود برای داشتن جامعه‌ای 100 درصد سالم برنامه‌ریزی کرد چراکه اصلاً امکان‌پذیر نیست اما آسیب‌ها باید به سطحی معقولی کاهش بیابد.

عبدی با بیان اینکه هرمزگان شرایط زندگی خاصی دارد و در برخی فصول به علت مساعد بودن شرایط آب‌وهوایی گردش فیزیکی برای افراد مانند قدم زدن در ساحل و خرید کردن از بازار وجود دارد، ابراز کرد: متأسفانه در فصول گرم به دلیل شرایط بد آب‌وهوایی، گرما و شرجی شدید، یکنواختی در سطح زندگی افراد ایجادشده و این یکنواختی خسته‌کننده می‌شود و از روزمرگی و یکنواختی که آب‌وهوا برایشان ایجاد کرده گریزان شده و به شهرهای دیگر سفر می‌کنند اما در فصول سردتر بیشتر میزبان هستند و شادابی و تازگی بیشتر حس می‌شود.

 تنوع کم آب‌وهوایی و خلأهای فراغتی در هرمزگان، افراد را به سمت آسیب‌های اجتماعی می‌کشد

وی با اشاره به اینکه با این تنوع کم آب‌وهوایی و خلأهای فراغتی که در هرمزگان وجود دارد افراد بیشتر به سمت آسیب‌های مختلف اجتماعی کشیده می‌شوند، اظهار کرد: به‌طور کل حتی در جوامعی که مصرف مشروبات الکلی در قوانینشان آزاد است اگر به‌افراط برسد تبدیل به یک معضل و مسئله می‌شود.

این عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم ادامه داد: در مسئله اخیر افرادی از قشرها و محلات به نسبت پایین‌تر اقتصادی مشروبات الکلی تهیه کردند که به دلیل عدم رعایت استانداردها در مقابل مشروبات الکلی مارک‌داری که درصدهای الکل مشخصی دارند و آزمایش و کنترل می‌شوند، قرار می گیرند و کنترلی روی آن‌ها نیست و در منزل و کارگاه‌های غیراستاندارد  به‌صورت دست‌ساز تهیه می‌شوند.

عبدی با بیان اینکه وقتی مصرف مشروبات الکلی در جامعه ما رفتاری جرم گونه محسوب می‌شود به لایه‌های زیرین جامعه می‌رود که ظاهراً از چشم‌های جامعه پنهان است و در زیرپوست شهر جریان دارد، افزود: مصرف‌کنندگان مشروبات الکلی چه از نوع برند، چه دست‌ساز نظم و تعریف‌های خاص خود را دارند، وقتی فشار اقتصادی نظم و تعادل عمومی جامعه را بر هم می‌زند نظم و تعادل این قشر از جامعه نیز برهم زده می‌شود.

وی اضافه کرد: همان‌طور که در لایه‌های آشکار جامعه عده‌ای از برهم خوردن تعادل سوءاستفاده می‌کنند و منافع مادی عظیمی برای خود دست‌وپا می‌کنند در لایه‌های پنهان جامعه نیز این مسئله به شکل جدی‌تری اتفاق می‌افتد چراکه امکان سوءاستفاده به علت عدم نظارت مستقیم بیشتر است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در این وضعیت اقتصادی جامعه دستگاه‌های مختلفی بر قیمت، کمیت و کیفیت کالای عرضه‌شده کنترل دارند اما در لایه‌های پنهان نظارتی وجود ندارد، تصریح کرد: هیچ سازوکار نظارتی رسمی و دقیقی بر کنترل کیفیت کالایی که در لایه‌های زیرین جامعه و به‌صورت غیرقانونی عرضه می‌شود و عده‌ای مصرف می‌کنند وجود ندارد.

عبدی با بیان اینکه مواجهه با این موارد به این‌گونه است که می‌خواهیم همه‌چیز را از ریشه قطع کنیم درصورتی‌که وقتی بخواهی صورت‌مسئله را پاک‌کنی، مسئله در جای دیگری نمود پیدا می‌کند و نظارتی هم بر آن وجود ندارد، عنوان کرد: در این جنگ اقتصادی سوءاستفاده‌ها در عرضه مشروبات الکلی هم ایجاد می‌شود و مصرف‌کننده وقتی می‌بینند قیمت ارز بالا رفته و به‌تبع آن قیمت مشروبات الکلی که به‌صورت قاچاق از خارج کشور وارد می‌شوند بالا رفته است، توانایی تهیه مواد مطلوب و استاندارد را ندارد و به مصرف مواد دست‌ساز بی‌کیفیت روی می‌آورد.

وی ادامه داد: فروشنده هم وقتی می‌بیند فروشش بالا رفته و مواد اولیه هم مورد ارزیابی و نظارت قرار نمی‌گیرد هر ماده‌ای را که به دستش برسد می‌سازد و توزیع می‌کند و در نهایت جایی این مسئله سرباز می‌کند.

بجای طرد مسائل باید آن‌ها را حل و کنترل کنیم

این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه ما باید بپذیریم برخی مسائل وجود دارد و بجای طرد مسائل باید آن‌ها را حل و کنترل کنیم، خاطرنشان کرد: موضوع مشابه این مسئله در کشور موسیقی است، مردم ذائقه‌های متفاوتی دارند و ما نمی‌توانیم به همه مردم بگوییم موسیقی سنتی گوش بدهند؛ زمانی موسیقی‌هایی که برآمده از فرهنگ ایرانی نبود مجوز فعالیت نداشتند و ذائقه برخی از افراد به موسیقی‌هایی که در خارج از مرزهای ایران با هر محتوایی ساخته می‌شد کشیده و به شکل قاچاقی وارد می‌شد.

عبدی ادامه داد: پس از مدتی این موسیقی در داخل به شکل زیرزمینی رواج پیدا کرد و امروز می‌بینیم که به‌صورت کنترل‌شده در شهرهای مختلف کنسرت‌های مختلفی اجرا می‌شود و افراد از سلایق مختلف استقبال می‌کنند؛ با این شرایط هم موسیقی کنترل‌شده و از شکل رهاشده برگشته، هم خلأ اوقات فراغت به‌اندازه‌ای پرشده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در مورد مصرف مشروبات الکلی نیز باید بپذیریم که برخی بیمارند و به این ماده اعتیاددارند و این‌گونه آسیب‌ها هیچ‌گاه صفر نمی‌شود، بیان کرد: به‌جای حذف مصرف مشروبات الکلی باید آن را بررسی، شناسایی و با برنامه‌ریزی دقیقی کنترل کنیم تا این فجایع رخ ندهد.این عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم ابراز کرد: در آرمانی‌ترین جوامع هم درصدی از آسیب‌های اجتماعی وجود دارد و چه‌بهتر که این مسائل را به‌صورت علمی تحت کنترل در آوریم و آن‌قدر آن را رها نکنیم که کل جامعه را فرابگیرد./ ایسنا