حضور کمرنگ دستگاه‌های دولتی در باز آفرینی محله چاهستانی‌ها

برخی از بافت‌های فرسوده در حاشیه شهرها ایجاد می‌شوند که به آن‌ها حاشیه‌نشینی یا سکونتگاه غیررسمی میگویند.
به‌تدریج پس از ساکن شدن این افراد بناهایی از کپر، زاغه و چادر شکل گرفتند که به‌مرورزمان خانه‌ها به بناهای محکم‌تری تبدیل شدند اما ازآنجایی‌که از اصول شهرسازی و مهندسی و قواعد معمول خارج است به آن‌ها مناطق خطرپذیر یا فرسوده با ویژگی سکونتگاه‌های غیررسمی گفته می‌شود. این یک نوع پدیده شهرسازی است که در گوشه شهرها شکل می‌گیرد و ممکن است نه‌تنها برای این ساکنان بلکه برای دیگر ساکنان شهر عواقب یا عوارضی داشته باشد.

عبدالله محترم پناه مدیر دفتر تسهیلگری محله چاهستانی ها با بیان این مطلب گفت: محله چاهستانی ها یکی از بافت‌های فرسوده شهر بندرعباس است. محله‌ای که از حدود 50 سال پیش و با مهاجرت افراد گوناگون از شهرهای مختلف به آن شکل گرفت. این محله دارای چهار زیر محله مینابی‌ها، چاهستانی ها، کوی گلستان و نخل پیرمرد است. حدود 15907 نفر جمعیت و تعداد 4352 خانوار در 3925 خانه زندگی می‌کنند. مساحت این محدوده 110 هکتار است و دارای فرهنگسرایی بنام گلستان 4 مدرسه است.

مدیر دفتر تسهیلگری محله چاهستانی ها بیان کرد: معاونت سیاسی و امنیتی و معاونت اجتماعی استانداری به‌عنوان کارفرمای دفاتر تسهیلگری هستند که با مؤسسات توانمند در این زمینه تفاهم‌نامه‌ای منعقد کردند تا به‌صورت بخش خصوصی کار کنند. در محله چاهستانیها موسسه محله زیبای من طرف قرارداد کارفرمای استانداری است و با رویکرد مشارکت مردم و توانمندسازی زمینه‌های کاربری، اجتماعی و اقتصادی فعالیت می‌کند. هدف این موسسه نوسازی مردمی بافت‌ها است و بعد از سه سال فعالیت دارای سه گروه مجزای فنی مهندسی و فرهنگی اجتماعی و هنری است.

وی درباره علت واگذاری این وظایف به دفاتر تسهیلگری گفت: در جوامع جمهوری بر مشارکت مردم در امور مربوط به خود توجه بیشتری می‌شود. در این جوامع دولت‌ها بیشتر به وظایف حاکمیتی می‌پردازند؛ بنابراین برای واگذاری امورات به مردم یک گروه تخصصی لازم است. دفاتر تسهیلگری می‌توانند به‌عنوان رابط بین مردم و دولت عمل کرده و نقش تسهیلگری مردم و حضور در اجتماع، شهر و محله را پررنگ‌تر کنند.مطالعات محله چاهستانی ها درگذشته آغازشده بود اما دفتر تسهیلگری با مدیریت موسسه «محله زیبای من» به‌روزرسانی آن را ازلحاظ جمعیتی، آسیب‌های اجتماعی، حمل‌ونقل و اقتصادی انجام داده است. محترم پناه افزود: در حال حاضر در مراحل پایانی مطالعات شناخت هستیم و پس‌ازآن سندی برای محله بنام سند راهبردی محله چاهستانی ها تهیه می‌شود که اگر به مراحل تصویب برسد ملاک عمل برای همه دستگاه‌ها خواهد بود و این سند طبق برآورد ما تا پایان سال 98 آماده خواهد شد.

وی تصریح کرد: برای اعتمادسازی همراه با مطالعات، در حال انجام فاز اول اجرا هستیم تا از فاز صفر مطالعات نیز خارج شویم. ازجمله اقدامات این دفتر در محله چاهستانی ها بازگشایی معبر اصلی این محله است که این پروژه نزدیک به دو سال است که کلید خورده است. نقش تسهیلگری ایجاد هماهنگی و جریان سازی بوده است. این دفتر با ویرایش طرح مطالعات قبلی و پیشنهاد به شهرداری و راه و شهرسازی در فرایند کاری قرار گرفت و دکتر ایزدی معاون وقت راه و شهرسازی آن را به‌عنوان یک طرح ملی مصوب کرد و در دستور کار دستگاه‌های اجرایی استان قرار گرفت. جریان سازی و تصمیم سازی از دفتر تسهیلگری و عملیات اجرایی آن از حدود 2 سال پیش شروع‌شده است.

محترم پناه درباره دیگر اقدامات این دفتر گفت: با توجه به وضعیت معیشت محله برگزاری دوره‌های آموزشی متعددی در زمینه اشتغال صورت گرفته است. همچنین برگزاری کلاس‌های آموزشی و ارتقای سطح آموزش محله، بازگشایی خیابان، ایجاد آگاهی و رشد اجتماعی، برگزاری کلاسهای متعدد فرهنگی و اجتماعی، تشکیل شورای رفع مشکلات حقوقی مثل سند و پروانه ساختمانی و تشکیل شورای اجتماعی محله و انتخاب شهردار افتخاری ازجمله دیگر برنامه‌ها بوده است.وی اعتبار تخصیص داده‌شده برای بازآفرینی این محله را 7 میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: این اعتبار از شرکت عمران و بهسازی با همکاری اداره بافت فرسوده راه و شهرسازی هرمزگان برای این محله اختصاص داده‌شده است که حدود یک میلیارد برای آسفالت خیابان و 3 میلیارد برای بازگشایی خیابان، یک میلیارد برای احداث خانه بهداشت محله و یک میلیارد برای احداث ایستگاه آتش‌نشانی هزینه شده است. این اعتبارات نقدی بوده است و حدود 15 الی 20 میلیارد نیز اعتبار ملکی برای املاکی که در مسیر بازگشایی خیابان هستند و باید در عوض به آن‌ها ملک داده شود، تخصیص داده‌شده است.

مدیر تسهیلگری چاهستانی ها افزود: معادل ارزش ریالی ملک و به قیمت روز ملک این افراد معوض شده است که تاکنون در فاز اول حدود 147 ملک و در فاز دوم حدود 30 ملک مورد تملک قرار گرفته است. رویکرد دولت و راه و شهرسازی بر مبنای جلب رضایت مالکان بوده است بطوریکه اکنون املاک در خیابان 24 متری تقریباً به‌طور کامل تملک شده است.وی درباره برنامه زمان‌بندی محله چاهستانی ها گفت: سه برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای این محله در نظر گرفته‌شده است و در هر دوره زمانی بخشی از کار انجام خواهد شد.

در برنامه بلندمدت 5 الی 10 ساله باید تغییر کاربری و تغییرات اساسی در این محله ایجاد شود. بعد از گذشت برنامه بلندمدت منطقه توسعه قابل‌توجهی خواهد یافت.محترم پناه به پیشرفت 50 درصدی سند راهبردی اشاره کرد و گفت: طبق مصوبه ستاد باز‌آفرینی استان هرمزگان هر دستگاهی باید بخشی از اعتباراتش را برای نوسازی بافت فرسوده اختصاص دهد یعنی اداره برق باید برای نوسازی تیرهای برق یا اداره فاضلاب باید برای بهبود شبکه‌های آب و فاضلاب بخشی از اعتباراتش را تخصیص دهد که تا الآن هیچ شبکه فاضلابی نداشته است. به‌این‌ترتیب همه دستگاه‌ها موظف‌اند بخشی از اعتبارات خود را در این سکونتگاه‌ها هزینه کنند.

انتظار داریم بعضی از ادارات مانند اداره آب و فاضلاب و اداره برق همکاری بیشتری داشته باشند. همچنین انتظار می‌رود همه دستگاه‌ها حضور پررنگ‌تری داشته باشند تا توسعه یک‌جانبه اتفاق بیفتد.
وی افزود: دفتر تسهیلگری رویکرد جدیدی است که در دنیا شروع‌شده است. تسهیلگری به معنای آسان کردن فرایند توسعه است که این فرایند به کمک این دفاتر و با کمک 6 کارشناس حقوقی، اجتماعی، شهرسازی، مددکاری، مدیر و اقتصادی صورت می‌گیرد. این کارشناسان ابعاد مختلف این منطقه را رونق و توسعه می‌دهند.

وی درباره بی‌اعتمادی مردم به برخی پروژه‌ها گفت: دولت معمولا بخش‌های کلان مملکت را اداره می‌کند و وقتی می‌خواهد به‌صورت مستقیم به بخش‌هایی ورود پیدا کند که به مردم ارتباط دارد برخی آسیب‌ها مانند بی‌اعتمادی به وجود می‌آید. این بی‌اعتمادی به دولت ازآنجا ناشی می‌شود که گاها دولت نتوانسته است به‌خوبی با مردم ارتباط برقرار کند یا نتوانسته است پروژه‌های موردنیاز مردم را به‌خوبی شناسایی و اولویت‌بندی کند. دفتر تسهیلگری با تشکیل شورای اجتماعی می‌تواند به‌صورت بهتر اعتماد مردم را جلب کند و از مردم درباره نیازهای آن‌ها تحقیق می‌کند.
محترم پناه افزود: دولت‌ها به‌عنوان سیستم حاکمیتی موظف‌اند از جهت پیدایش منبع آن و رفع وضعیت موجود به این پدیده‌ها رسیدگی کنند. ازلحاظ پیدایش باید تولید، رونق و اشتغال در مبدأ مهاجرت صورت گیرد. از طرفی باید وضع موجود موردبررسی قرار گیرد تا وضع موجود گسترش پیدا نکند چراکه برحسب موقعیت اجتماعی و شهری آن‌ها ممکن است پدیده‌های دیگری مانند بیکاری، مواد مخدر، محل تجمع افراد سودجو و غیره را به دنبال داشته باشد.