عنکبوت بیوه سیاه را بیشتر بشناسیم

تاکنون در حدود 7500 نوع عنکبوت شناسایی شده است.  در بین بند پایان این رده فقط عقرب ها وعنکبوت ها دارای غدد زهری بوده و با استفاده از آن شکار خود را از پا در می آورند. اکثرعنکبوت ها بی خطر بوده و به عنوان عوامل کنترل کننده بیولوژیک در طبیعت نقش مهمی را در کنترل آفات به عهده دارند. تعداد معدودی از عنکبوت ها برای انسان خطرناک می باشند. تقریبا تمام عنکبوت ها دارای غدد زهری هستند ولی توانایی تزریق زهر را به مهره دارانی مثل انسان ندارند. اما برخی نیز می توانند با تزریق زهر به بدن انسان، سلامتی اش را به خطر بیاندازند.

از جمله عنکبوت های خطرناک شناسایی شده  دراستان هرمزگان می توان بیوه پشت قرمز، بیوه قهوه ای وعنکبوت گوشه گیرقهوه ای (ویولونی) را نام برد. عنکبوت پشت قرمزمتعلق به گروه عنکبوت های بیوه می باشد.

پشت قرمزازخانواده متعلق به گروه عنکبوت های بیوه بوده که در حدود 30 گونه از آنها تا کنون در دنیا شناسایی و توصیف شده است. این عنکبوت بومی استرالیا است و در تمام دنیا انتشار یافته است که یکی از خطرناک ترین اعضاء عنکبوتهای بیوه می باشد. اندازه بدن پشت قرمز ماده، بین 5/0 تا 3/1 سانتی متر و در جنس نر، بین 3/0 تا 4/0 سانتی متر که بسیار کوچکتر از ماده است. عنکبوت مادر با رنگ سیاه براق ، پاهای بلند و باریک شکم گرد و سرسینه کوچک دارای نوار قرمز روشن بر روی قسمت پشت شکم می باشد .

بیوه سیاه، به دلیل اینکه جنس ماده، پس از جفت‌گیری شریک مذکر خود را می‌کشد به این نام گذاشته شده‌است. بعد از تخم گذاری به دو دلیل گرسنگی پس از جفت گیری و انتقال ژن یا DNA از جنس مذکر به فرزندان خود، جفتش را به عنوان طعمه برای خود می‌پندارد.
به تازگی در برخی از مناطق استان هرمزگان عنکبوت بیوه سیاه مشاهده شده است.  با توجه به اینکه هرمزگان از جمله مناطقی است که امروزه بعنوان منطقه بومی بیوه سیاه شناخته می شود، اطلاعات بیشتر درمورد این نوع عنکبوت ضروری است.

منصوررحیمی، کارشناس ارشد حشره شناسی و مسئول واحد مبارزه با بیماری های واگیر و غیر واگیر شبکه بهداشت و درمان شهرستان بستک  در این خصوص بیشتر توضیح می هد:

«این عنکبوت در همه جا وجود میتواند داشته باشد اما در ایران اولین بار در آبادان و سرخس(خراسان شمالی) گزارش شده است. بعد در استانهای جنوب ایران مانند بوشهرو هرمزگان نیز مشاهده شد. در حال حاضر در استان های هرمزگان و خوزستان و بوشهر که در نوار ساحلی قرار دارند بیشتر مشاهده می شود.  قبلا بومی ایران نبوده است و احتمال میرود از طریق تجارت ها بویژه دریایی بوسیله کشتی و لنج ها وارد ایران شده باشد. میزان گزش سالانه کشوری اش اندک و درحدود 70 تا 80 مورد است. این عنکبوت اولین بار در سال 1385 در استان هرمزگان در شهر بندرعباس گزارش شده است. به غیر از شهرستانهای بندرعباس و بستک در شهرستان های بندرلنگه، پارسیان از استان هرمزگان نیز گزارش شده است.

در شهرستان بستک برای اولین بار در حدود 4 ماه پیش در شهر هنگویه مشاهده شد. درگذشته درشهرستان بستک شاید هم وجود داشته است اما کسی توجهی نمی کرده است. بعد از هنگویه، در شهرهای کمشک و هرنگ نیز دیده شد که احتمال می دهیم در بیشتر مناطق شهرستان وجود داشته باشد. شناسایی درشهرستان از طریق گزش نبوده است.

 ابتدا صاحب خانه متوجه وجود عنکبوتی عجیب در خانه اش میشود و پزشک شهر را در جریان قرار می هد وبعد ما از طریق پزشک متوجه شدیم. بیوه ی سیاه عنکبوتی است که از محیط انسانی فراری است وتمایلی به زندگی در محیط های انسانی ندارد. صاحب خانه که حدود 6 ماه در خانه اش زندگی نمیکرده است با دیدن این عنکبوت عجیب با رنگهای مشکی و خطوط قرمز کنجکاو میشود و بعد از متوجه شدن نوع عنکبوت، آن را نزد پزشک شهر میبرد. بعد از تماس پزشک با بنده برای بررسی نوع عنکبوت به شهرهنگویه رفتم که حدود 20 عدد عنکبوت در حیاط خانه شان پیدا شد.

توجه داشته باشید که بیوه سیاه انواع مختلفی دارد. مثلا گونه ای از بیوه سیاه که در شهر کمشک گزارش شده بود دارای خطوط قرمز رنگ روی گردن بودند که قدرت گزش ندارد و خطرناک نیستند.عنکبوت بیوه سیاه تا در شرایط خاصی و تحت فشار قرار نگیرد اقدام به گزش نمیکند. با وجود اینکه زهر خطرناکی دارد اما بستگی دارد که زهرش را از چه طریقی وارد بدن انسان نماید.

مثلا ممکن است وارد لباس شما شده باشد و تکیه دهید و به آن فشار بیاورید گزش با دقت انجام دهد، گاهی فرصت کافی برای ورود زهر به بدن نیست که آسیب چندانی نمی رساند. هر حشره ای و جاندار زهر داری آن را برای شکارغذا استفاده می کند. زهر بیوه سیاه درصورتی کشنده است که از طریق گزش روی رگ وارد خون بدن شود، پیش از مقدار زهر شیوه ورود زهر به بدن مهم است.«هموکروپیوس لپتیوس» یا همان عقرب گادیم در هفته گذشته دو نفر ارمورد گزش قرار داد که یکی مشکل خاصی پیدا نکرد ودیگری به بیمارستانی در خارج از استان منتقل شد. دلیل تفاوت وضعیت جسمی این دو، تفاوت در محل گزش، زمان گزش و مقدار زهری بود که عقرب توانسته بود وارد بدن شان کند.

اگر بیوه سیاه بتواند مقدار زهر بالایی را وارد بدن انسان کند درصورت عدم دسترسی به پزشک احتمال مرگ بالاست. اولین نشانه گزش شکم درد است. محل گزش توسط این عنکبوت در نزدیکی تارهای این عنکبوت در محل تلنبار کردن وسایل چوبی یا خرت و پرت کنده های درختان در شکاف ها و درزهای انباری های طویله یا در داخل کفش اتفاق می افتد. این عنکبوت همانطور که گفتم مهاجم نیست اما در محیط زندگی اش اگر آشفتگی و مزاحمت بوجود آید یا ناخواسته و ناغافل به دام بیافتند و بر روی پوست فشار داده شود زهر خود را  میریزد.

واکنش اولیه به گزش ممکن است فقط مختصری دردناک باشد. از علایم جهت شناسایی می توان به درد شکم، هیپرتانسیون(فشار خون بالا)، شکلات عضلانی، نکروز(مجموعه‌ای از سلول‌ها و بافتهای مرده در یک نقطه از بدن)، تحریک یا بی قراری، اسپاسم عضلانی(انقباض و گرفتگی ممتد غیرارادی عضلانی)، سردرد، تهوع، استفراغ، ضعف، لرزو نهایتا فلج ممکن است رخ دهد. در کرامبی شکم(درد شکمی) شایع است که از علایم کلاسیک به شمار می رود. این درد به شکل درد شکم جراحی شبیه است و چند دقیقه تا چند ساعت بعد از گزش رخ می دهد.

شدت علایم ممکن است تا 24 ساعت افزایش پیدا کند پس از آن طی دو تا 7 روز به آهستگی تخفیف یابد. پادزهرعنکبوت سیاه در دنیا تنها در دو کشور آمریکا و استرالیا که موارد گزش شان زیاد است، وجود دارد. درایران تنها پادزهرمار وعفرب گزیدگی وجود دارد. چراکه از  نظر پزشکی ضرورتی وجود نداشته است، پادزهری برای عنکبوت سیاه در ایران وارد نشده است. دو کشوراسترالیا و آمریکا به دلیل سیستم دقیق آماری و اهمیتی که مطالعه عنکبوت ها و حشرات دارد، بیشترین آمار عنکبوت سیاه گزارش شده است.

عنکبوت سیاه در حال حاضر بومی ایران شده است. مانند سوسری آمریکایی که در حدود 200 سال قبل یا سوسری آلمانی که درهمان محدوده زمانی با کشتی و بار وارد ایران شدند و چون قابلیت زندگی در بیشتر محیط ها را داشتند، ماندگار شدند. این نوع عنکبوت مانند سایر عنکبوت ها به سموم حساس هستند وبراحتی حتی با اسپری های حشره کش معمولی هم از بین می روند»