تقسیم استان هرمزگان؛ از پارسیان تا جزایر

حجت‌الاسلام ذوالقدر نماینده شرق هرمزگان در اظهارنظر اخیر خود پیشنهاد تشکیل استان هرمزگان شرقی را مطرح کرده است. دلایل وی وسعت جغرافیایی، محرومیت‌های تاریخی و عدم توازن خدمات، تعداد زیاد شهرستان‌‌‌های استان هرمزگان و مسافت بین شهرستان‌ها با مرکز استان و طولانی شدن فرآیند تصمیم‌گیری، توسعه منطقه و کاغذبازی‌های خسته‌کننده اداری در استان و عدم رضایت مردمی در پیگیری کارها و هزینه زیاد تردد شهرستان‌های شرق استان برای مراجعه به مرکز استان و محرومیت‌های مختلف است. هم‌چنین ذوالقدر در نامه خود به وزیر کشور گفته است با توجه به موقعیت و شرایط حاکم بر اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و طبیعی منطقه‌ی شرق استان هرمزگان، تشکیل استان مرکب از شهرستان‌های میناب، رودان، جاسک، سیریک و بشاگرد به مرکزیت میناب پیشنهاد می‌شود.

احمد مرادی نماینده مردم هرمزگان در مجلس ضمن مخالفت با اظهارات ذوالقدر برای ایجاد هرمزگان شرقی گفت: ایشان بنا به تشخیص خود این مطالب را مطرح و مکاتبه‌ای را با رئیس مجلس کرده است و این موضوع ربطی به نمایندگان ندارد. تشکیل استان جدید حتماً باید همراه با مصوبه مجلس باشد و خود دولت هم نمی‌تواند این کار را بکند و باید روند قانونی آن طی شود؛ بنابراین اظهارات حجت‌الاسلام ذوالقدر یک اظهارنظر شخصی بوده است و باید فرهنگ، آداب‌ورسوم مردم و مشکلات آن‌ها مدنظر قرار گیرد. برای توسعه شرق استان همه باید به کمک این حوزه بیایند و برای رفع محرومیت آن تلاش کنند.

وی تأکید کرد: هرمزگان تنها یک استان است و تفکیک آن به شرقی و غربی و مرکزی هرگز به صلاح نیست. استان باید یکپارچه باشد و این یکپارچگی خود را حفظ کند. هرمزگان نه تفکیک‌پذیر است که از استانی دیگر برای دسترسی به دریا از خاک هرمزگان استفاده کنند و نه در درون استان چنین موضوعاتی مطرح شود.

مرادی درباره شائبه تشکیل استان خلیج‌فارس گفت: در 4 سال اخیر نیز این موضوع مطرح نشده است اما در چندین سال پیش موضوعی در دولت و مجلس مبنی بر ایجاد استان خلیج‌فارس (شامل جزایر هرمزگان، بوشهر و مناطقی که دسترسی به سواحل جزیره‌ای وجود دارد) مطرح شد که این طرح در همان زمان رأی لازم را کسب نکرده و بی‌اثر ماند زیرا کارشناسان سیاسی حوزه‌های توپوگرافی و تقسیمات کشوری معتقد بودند تشکیل یک استان جدید به صلاح نیست و تفکیک استان‌ها تنش‌های اجتماعی بالایی را به همراه خواهد داشت.

وی با اعلام غیرممکن بودن ایجاد استان خلیج‌فارس گفت: در صورت ایجاد استان خلیج‌فارس، هر یک استان‌های هرمزگان، بوشهر و خوزستان تمایل خواهند داشت که خود را به‌عنوان مرکز استان معرفی کنند و این کار نشدنی است. در شرایطی که کشور نیاز به اشتغال، اقتصاد پویا و رفع مشکلات معیشتی دارد پرداختن به چنین موضوعاتی اهمیت چندانی ندارد بنابراین طرح این موضوعات به صلاح کشور نیست و می‌تواند حاشیه‌های سنگینی را ایجاد کند.

هرمزگان استانی است که ازلحاظ وسعت و جمعیت جزء استان‌های کوچک کشور محسوب می‌شود و به لحاظ ظرفیت‌های قابل‌اعتنای استان، در حوزه منابع و قرار گرفتن در موقعیت ژئوپلیتیک معمولاً از شمال، غرب و شرق هرمزگان مورد تهدید استان‌های همسایه خود برای دسترسی به منابع استان مواجه بوده است. از نظر ژئوپولتیک هرمزگان یک استان ویژه و غیرقابل قیاس با تمام استان‌های کشور است موقعیت استراتژیک هرمزگان به‌عنوان لبه جلویی منطقه نبرد (لجمن) اقتضا می‌کند نسبت به تثبیت، تقویت و پایداری عمق استراتژیک آن بسیار وسواس و کوشا بود، طرح مباحثی مانند تفکیک یقیناً موجب تقویت این ابعاد نخواهد بود.

همایون امیرزاده رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان مطلب بالا گفت: استان ایلام یکی از کوچک‌ترین استان‌های کشور با 20 هزار کیلومتر وسعت و 580 هزار نفر جمعیت و 10 شهرستان دارد. اگر استان هرمزگان شرقی شکل بگیرد جمعیتی قریب به 547 هزار نفر متشکل از شهرستان‌های جاسک، رودان، میناب، بشاگرد و سیریک خواهد بود که از استان کوچکی مانند ایلام نیز کوچک‌تر می‌شود. از طرفی بسیاری از منابع اقتصادی استان عمدتاً در هرمزگان غربی قرار خواهد گرفت و جمعیت شرق هرمزگان عمدتاً از منافع این منابع عظیم منتفع نخواهند شد و در نتیجه با استانی مواجه خواهیم بود که هیچ توان و مزیتی نخواهد داشت.

وی افزود: تفکیک استان هرمزگان کل این اقلیم را با مشکل مواجه خواهد کرد و نتیجه مطلوبی برای مردم استان همراه نخواهد داشت. عدم توجه به برخی  مسائل باعث ایجاد چالش‌هایی چون رقابت‌های غیر ضرور ناحیه‌ای و محلی، شکل‌گیری حفره‌های دولتی، عدم وحدت ساختاری و کارکردی، رقابت‌های قومی و مذهبی و شکل نگرفتن حس تعلق‌خاطر نسبت به یک سرزمین واحد خواهد شد. امیرزاده گفت: بخشی از این بی‌توجهی‌ها به‌نظام بودجه‌ریزی نامناسب کشور به‌صورت سهم دادن به هر استان برمی‌گردد بطوریکه باعث ایجاد انگیزه قوی در رده‌های تقسیماتی کشور برای ارتقای خود شده است در نتیجه شاهد چندپارگی سرزمینی و ایجاد واحدهای ناکارآمد خواهیم بود بطوریکه بر کاهش قدرت چانه‌زنی نیز اثرگذار است.این مقام مسئول با تأکید بر حفظ یکپارچگی هرمزگان گفت: هرمزگان نیاز به یک انسجام درونی دارد تا مسیر توسعه‌ای را که شروع کرده است به نتیجه برساند. اگر تصور شود تقسیمات کشوری می‌تواند منجر به توسعه یک استان شود بنابراین امروز باید شاخص‌های توسعه استان کوچکی مانند ایلام، لرستان و خراسان جنوبی در صدر شاخص‌های کشور قرار می‌گرفت. تجربه این استان‌ها باید درسی برای ما باشد چراکه ساختارهای جدید پیشنهادی نه‌تنها منجر به‌به توسعه این استان‌ها نشد بلکه همواره در رقابت بودجه‌ای با سایر استان‌های بزرگ عقب ماندند.

امیرزاده راه برون‌رفت از مشکلات موجود را تقویت ساختارها و ایجاد واحدهای کارآمد دانسته و تصریح کرد: علت عقب‌ماندگی یک منطقه تقسیمات کشوری نیست بلکه ناکارآمدی واحدها و ساختارهای ایجادشده است. در حال حاضر بیش از 100 اختیار ازجمله تنظیم، تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه‌بخشی از مرکز به استان‌ها واگذارشده است یا اینکه می‌توان در یک استان از ظرفیت‌ها و منابعی که در اختیار همان استان است به نفع توسعه یک بخش استفاده شود. همچنین موضوعاتی مانند مدیریت آب، خاک و مدیریت منابع انسانی در اختیار واحدهای استانی قرار دارد بنابراین اجرایی کردن دقیق این اختیارات می‌تواند توسعه متوازن منطقه‌ای را ایجاد کند.

احمد حبیبی نماینده سابق مردم هرمزگان در مجلس معتقد است با توجه به شرایط کشور و بار مالی این تقسیم بعید است تفکیک استان در این دولت اتفاق بیفتد زیرا تفکیک هرمزگان و تشکیل استان‌های جدید به این سادگی نیست و قطعاً نیازمند بررسی و کارشناسی دقیق در همه ابعاد دارد و باید به تصویب هیئت‌وزیران و مجلس برسد.

وی موافقت با تفکیک استان هرمزگان را مشروط به این می‌داند که پس از تفکیک، مرکز استان از حوزه فعلی استان هرمزگان خارج نشود و به استان دیگری نرسد. حبیبی گفت: تفکیک هرمزگان می‌تواند منجر به سرازیر شدن امکانات بیشتری به منطقه و استان و درنهایت توسعه و رونق مناطق محروم مخصوصاً شرق استان و جزایر شود.حبیبی افزود: در دنیا آبادترین مناطق کشورها بنادر و جزایر هستند ولی متأسفانه در ایران جزایر و بنادر محروم‌ترین نقاط کشور هستند. در هرمزگان از نعمت خدادادی دریا به‌خوبی استفاده نشده است درحالی‌که همه بسترهای توسعه مانند راه‌آهن، فرودگاه، نیروگاه و آب وجود دارد. جزایر استان می‌توانند در گردشگری و توسعه حرف اول را در کشور بزنند بنابراین باید تمام توان بر توسعه دریامحور قرار گیرد.این فعال سیاسی هرمزگان با اشاره به محرومیت شرق استان گفت: متأسفانه شاهد بی‌عدالتی نسبت به مردم شرق استان هستیم شاید توان مسئولیتی استان بیش از این نباشد. امروز حتی شاهد بی‌عدالتی در تعداد نمایندگان استان در مجلس هستیم.وی به مقایسه تعداد نمایندگان هرمزگان و استان همدان پرداخت و گفت: شهرستان اسدآباد همدان کوچک‌تر از بشاگرد است ولی یک نماینده مستقل دارد. شهرستان ملایر اندازه میناب می‌باشد ولی دو نفر نماینده مخصوص به خود را دارد. تویسرکان نیز به‌اندازه رودان است اما یک نماینده مستقل خود را دارد. شهرستان‌های بهار و کبودرآهنگ به‌اندازه شهرستان جاسک و سیریک می‌باشد ولی یک نماینده مخصوص خود را دارد یعنی درمجموع 5 نماینده مجلس دارد اما متأسفانه شهرستان‌های میناب، رودان، بشاگرد، سیریک و جاسک در کل حوزه انتخابیه فقط یک نفر نماینده در مجلس شورای اسلامی دارد و این حوزه انتخابیه مشکل‌ترین محروم‌ترین و وسیع‌ترین حوزه انتخابیه کشور می‌باشد.حبیبی افزود: با این اوصاف مشخص است چه ظلمی بر مردم این منطقه روا داشته شده است و نمی‌دانیم باید چه کسی را مقصر دانست. هرچند بعد از انقلاب کارهای بزرگی انجام‌شده اما جوابگوی نیازها نیست و حق این مردم بیشتر از این است. امید است با تشکیل استان هرمزگان شرقی گوشه‌ای از این دردها برطرف شود.

عباس میرزاد معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری هرمزگان بیان کرد: در بحث تفکیک استان‌ها نگاه فنی با نگاه مفهومی تفاوت دارد. یک استان برای تفکیک شدن باید دارای برخی شاخص‌ها از جغرافیای سرزمینی، موقعیت در منطقه، جمعیت باشد و حتی بحث‌های قومی، ملی و مذهبی در تفکیک یک استان تأثیر دارد.تفکیک استان ازلحاظ مفهومی ممکن است دارای مزایا و معایبی باشد و نیازمند بررسی است. ایجاد استان هرمزگان شرقی یک پیشنهاد است و باید ابعاد مختلف آن باید بررسی شود. ازلحاظ مفهومی ممکن است جدایی سرزمینی پیش بیاید و این می‌تواند خوب و یا بد باشد. همچنین بعد از تفکیک یک استان همگرایی بیشتر و انجام امورات اداری سریع‌تر صورت می‌گیرد.میرزاد راه‌حل جایگزین برای بعد مسافت، بروکراسی اداری و هزینه‌ها را توسعه دولت الکترونیک دانسته و گفت: باید شرایطی فراهم شود که نیاز به حضور فیزیکی کاهش یابد. گاهی اوقات تفکیک استان باعث کاهش قدرت چانه‌زنی و لابی‌گری یک استان می‌شود.ممکن است تعداد نمایندگان پس از تفکیک هرمزگان بیشتر شود اما باعث تفرق و جدایی استان شده و آن‌ها را درگیر رقابت برای دریافت بودجه‌های بیشتر از مرکز خواهد کرد و این مسئله اجتناب‌ناپذیر بوده و ممکن است نگاه به استان هرمزگان نگاه کلانی نباشد بنابراین تفکیک استان هم می‌تواند به نفع یا ضرر استان باشد اما اینکه مردم بعد از جدایی تصور کنند همان هرمزگان هستند قطعا این‌طور نیست.