گرما با هرمزگانی ها چه میکند

 از شبه قاره هند تا اروپا جریان گرمای شدید صدها میلیون نفر را دربرگرفته است. سخنگوی مرکز ملی مدیریت بحران هند اعلام کرد: در تابستان سال جاری این کشور یکی از طولانی‌ترین موارد موج گرما را در سال‌های اخیر تجربه کرده که تاکنون به کشته شدن دست‌کم ۳۶ نفر منجر شده است.

به گفته مقامات هندی، موج شدید گرما برای بیش از ۳۰ روز متوالی در این کشور گزارش شده که بیشتر در مناطق شمالی و مرکزی این کشور بوده است. دهم ژوئن دمای هوا در شهر دهلی به ۴۸ درجه سانتی‌گراد رسید که بالاترین رقم ثبت شده در پایتخت هند در این ماه بوده است.

شمار کشتگان گرما در کل هند از شش هزار نفر بیشتر شده است. در مناطقی از شمال اروپا نیز این روزها گرمترین دمای ثبت شده در تاریخ تجربه شده است. حتی در کشورهای مرفهی چون فرانسه و اسپانیا و پرتغال، موج گرما موجب مرگ چندین نفر شده است. در دو روز گذشته پایتخت انگلیس، گرم ترین روز خود را در قرن گذشته تجربه کرده است.

تقریباً همانند کشور هند و اروپا یک ماه است که این موج گرما جنوب و جنوب غرب ایران را نیز فرا گرفته است. اوایل خرداد سال جاری اعلام شد که دمای 49 درجه در آن مقطع گرمترین دمای ثبت شده برای هفته اول خرداد ماه در خوزستان در تمام سی سال گذشته بوده است. این گرما همچنان ادامه دارد و در روزهایی به بیش از 50 درجه هم رسیده است حتی در اواخر تیر ماه نیز شاهد گرمای بی سابقه در استان تهران بودیم.

کارشناسان گفته‌اند که گرمای اروپا ناشی از هجوم یک جریان استثنایی هوای گرم از سمت آفریقا است. گرمای شدید هند را هم یک رخداد اتفاقی دانسته‌اند که ناشی از یک وادادگی استثنایی آل نینیو و در نتیجه بروز تأخیر در بازگشت باران‌های موسمی بوده است. اما آنچه که هم اکنون جنوب غرب ایران،هرمزگان، خوزستان، ایلام، بوشهر و سیستان و بلوچستان  و شماری استان‌های همجوار شاهد هستند کمابیش یک سرنوشت محتوم جغرافیایی است. به ویژه خوزستانیها، بوشهری‌ها و هرمزگانی‌ها عادت دارند به دمای بالاتر از 40 درجه در حدفاصل خرداد تا شهریور و حتی بالاتر از 50 درجه در تیر ماه.

اینجا یک سؤال مطرح می‌شود که چرا هند و اروپا دچار گرما زدگی شدید می‌شوند آن هم دمایی نه به اندازه جنوب ایران اما تعداد مصدومین و کشته‌ها بالاست ولی از هرمزگان تا خوزستان در برابر این گرما تاب می‌آورند؟

چگونه است که دمای 40 درجه مردم را در هند و اروپا قتل عام می‌کند اما خوزستانیها، بوشهری‌ها و هرمزگانی‌ها انگار در برابر آن تاب آورده‌اند؟ اساساً حد دمای مطلوب برای بدن انسان تا چه حد است؟ و افزایش دما با بدن ما انسان‌ها می‌کند؟

کارشناسان می گویند دمای مطلوب برای انسان تقریباً 20 درجه است. در این دما هر سه مؤلفه حیاتی، یعنی قدرت فیزیکی و توان ذهنی و شرایط عاطفی در بالاترین کارکرد خود قرار دارند. در محیط‌های بسته البته با سیستم‌های تهویه می‌توان دما را در همین حد نگه داشت. در فضای باز نیز با لباس گرم می‌توان سرمای شدید را بعضاً تحمل کرد. 

در میان مردم اسکاندیناوی که بخش عمده سال متوسط دما زیر صفر درجه است مثلی وجود دارد با این مضمون که هوای بد وجود ندارد، لباس بد وجود دارد. اما در هوای گرم لباس چندان کمکی نمی‌تواند بکند. از پس چند ده هزار سال تلاش انسان برای انطباق با دشواری‌های اقلیمی کماکان بهترین چاره برای در امان ماندن از گرمای شدید ممانعت از مواجهه با آن و گریز به جایی خنکتر است. اما بسیاری به هر حال ناچارند گرمای شدید را تحمل کنند. مثلً همه اهالی جنوب ایران که هم اکنون به ناچار باید در فضای باز کار یا تردد کنند. یا ساکنان مناطقی که ناگهان با هجوم جریان شدید هوای گرم مواجه شده‌اند. گرما با این مردم چه می‌کند؟

بدن در دمای 50 درجه چگونه کار می‌کند؟

 داده‌های علمی می‌گوید که به ازای هر یک درجه افزایش دما نسبت به بیست درجه مطلوب، دو درصد از توان جسمی انسان صرف انطباق با گرمای اضافی می‌شود. این یعنی کسی که در گرمای چهل درجه دارد قدم می زند به واقع نسبت به شرایط معمولش چهل درصد توان جسمی و ذهنی و حتی عاطفی کمتری دارد.

در پنجاه درجه البته شرایط خیلی دشوارتر می‌شود. یک پلیس راهنمایی را در ظهر گرم شهر بندرعباس تصور کنید، در گرمای ظهر، در گرمای 45 درجه‌ای. ساعت‌ها در زیر آفتاب قدم میزند و انجام وظیفه می‌کند. و کمتر کسی متوجه است که این پلیس در این لحظه به واقع فقط چهل درصد از توانایی واقعی خودش را دارد. او چه از نظر جسمی، چه ذهنی و چه عاطفی شصت درصد ضعیفتر شده است. یعنی با ادامه دادن مستمر ممکن است گرما او را از پا در بیاورد. به همین دلیل احتمال خطا و پرخاشگری و اضطراب در او افزایش می‌یابد. و مشکلات جسمی او به مشکلات روحی نیز می‌انجامد.

در تأثیر اقلیم بر فرهنگ دلایل و استنادات بسیاری هست. نگاهی به نقشه جهان، که در آن کشورهایی با شرایط اقلیمی مشابه از چشم انداز فرهنگی مشابهی نیز برخوردارند به وضوح این دلایل را تأیید می‌کند.

جز آن شواهد پنجاه سال اخیر نشان می‌دهد که بین بروز خشکسالی های بلندمدت و برآمدن موج‌های انواع خشونت‌های منطقه‌ای، اعم از تنش‌های قومی، مذهبی و یا اقتصادی رابطه معنادار وجود دارد.

ماندن در معرض گرمای شدید می‌تواند دمای بدن انسان را به چهل درجه و حتی بالاتر برساند. حتی قبل از این دما، یعنی در 39 درجه هم افت هوشیاری آغاز می‌شود. پس از ان به واسطه گشاد شدن عروق آب بدن به تدریج از دست می‌رود.

در چهل درجه پرخاشگری و بی قراری اجتناب ناپذیر است. در این دما می‌تواند شوک گرمازدگی رخ دهد که در صورت عدم مراقبت فوری به مرگ می‌انجامد.در روزهای داغ آلودگی ازونی نیز مزید بر علت می‌شود. همچنین در آمریکا یک تحقیق نشان داده که به ازای هر یک درجه افزایش متوسط دما امکان اقدام به خودکشی هفت درصد بیشتر می‌شود. مجموعه این دلایل باعث شده که چنان مرگ و میر پرشماری را در یک ماه گذشته در هند و حتی در جنوب اروپا شاهد باشیم.

انسان از میان انواع فجایع طبیعی به موج گرمای شدید کم اعتناتر است. زلزله، سیل، خشکسالی، سونامی آتشسوزی و زمین لغزه بیشتر می‌ترسانند و بیشتر نحوه وقوع دراماتیکی دارند و به همین خاطر بیشتر مورد توجه قرار گرفته و می‌توان گفت بیشتر موضوع تمهیدات پیشگیرانه بوده‌اند.

اما موج کنونی گرما در هند و خاورمیانه و جنوب اروپا نشان داد که گرمای ناگهانی شدید هم می‌تواند گاه به اندازه دیگر فجایع طبیعی مرگبار و ویرانگر باشد. این موارد در حالی است که هشدار داده شده، بسامد وقوع گرمای شدید رو به افزایش است و تا 2050 می‌تواند حتی به دو برابر میزان کنونی برسد.

این نیست که شهروندان هرمزگانی عادت کرده باشند به دمای پنجاه درجه و با آن کنار آمده باشند. انطباق وقتی رخ می‌دهد که شما با وجود تحمل حادثه، رضایت مندی هم داشته باشید. اما به نظر نمی‌رسد هرمزگانی‌ها خوشحال باشند و با دیدن پخت شدن یک  تخم مرغ در دمای 45 درجه‌ای احساس شعف به آنها دست دهد.

هرمزگانی ها و دیگر هم وطنان ما که در جنوب زندگی میکنند بهتر است برای جلوگیری از گرمازدگی، کاهش هوشیاری، گیجی، پرخاشگری، سکته، بی تعادلی و  ... با انواع خنک کننده ها، خود مراقبتی کنند .