تا 2030 رشد صنعت نفت صفر می‌شود

شاید بر همگان عجیب و غیرمنتظره باشد که بگوییم افزایش سالانه در مصرف جهانی نفت در سال‌های آینده بسیار کند خواهد شد و تا ۲۰۲۴ رشد تقاضا نصف و تا ۲۰۳۰ صفر می‌شود. این بخشی از گزارش سالانه بانک آمریکایی مریل لینچ است که این پیش‌بینی را برای آینده نفت انجام داده است.

اصلی‌ترین دلیل کاهش تقاضای نفت چه خواهد بود؟
اصلی‌ترین دلیل کاهش تقاضا، ازدیاد خودروهای الکتریکی در جهان است.  بانک آمریکایی مریل لینچ هشدارها و توصیه‌هایی در این رابطه داده است. رشد خودروهای الکتریکی بستگی به چند فلز اصلی دارد. مثلاً لیتیوم که در چند کشور آمریکای لاتین استخراج و تولید می‌شود.
ولی فلز کبالت که در خودروهای الکتریکی استفاده می‌شود برای برخی خودروسازان باعث نگرانی است. تقریباً 62 درصد کبالت جهان در جمهوری دموکراتیک کنگو یافت می‌شود. یک مقام اجرایی در خودروسازی فورد به خبرنگاران گفته است که ممکن است خودروسازان مجبور شوند به خاطر ترس از عرضه ناکافی کبالت، خودشان مستقیماً در تولید این فلز سرمایه‌گذاری کنند.

همین امروز هم خودروسازان بسیاری تحت‌فشار تولید کبالت به‌صورت مستقیم هستند.  اما جالب است که بدانید تولید کبالت مستقیماً به وضعیت سیاسی حاکم بر جمهوری کنگو مربوط است. سال‌هاست که این کشور درگیر انواع کشمش‌های حکومتی است و بی‌ثباتی شدید در وضعیت این کشور، بر روی قیمت و نحوه تولید کبالت تأثیر می‌گذارد، نوسانات بر روی تولید کبالت هم بر روی خودروهای الکتریکی اثر می‌گذارد و از این‌سو سرمایه‌گذاری را به سمت سوخت‌های فسیلی مجدداً سوق می‌دهد. به همین دلیل پیش‌بینی‌های بانک‌ها آمریکایی هنوز هم با شک و تردیدهای روبه‌رو است؛ اما همین امروز نیز بازار خودروسازی الکتریکی پررونق‌تر از قبل شده‌اند.

درواقع انقلابی که خودروسازی تسلا (یکی از بزرگ‌ترین خودروسازهای الکتریکی جهان) به راه انداخت، اکنون همه را با خود همراه کرده و صنعت خودرو با سرعتی بالا در حال حرکت به سمت آینده‌ای برقی برده است. اگرچه این حرکت از ایالات‌متحده آغازشده، اما به نظر می‌رسد کشورهای بسیاری هستند که بخواهند درزمینهٔ خودروهای الکتریکی پرچم‌دار شوند. این کشور جایی نیست جز چین که عنوان بزرگ‌ترین بازار خودرویی جهان را در اختیار دارد. چین در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌های سوخت‌های فسیلی در جهان نیز هست.

درحالی‌که در کشورهای غربی مالکیت خودرو به حد اشباع رسیده، هنوز صدها میلیون خانواده چینی وجود دارند که فاقد اتومبیل هستند. بسیاری از این خانواده به خودروهای الکتریکی تمایل داشته و خرید چنین مدل‌هایی را در اولویت قرار داده‌اند درنتیجه شاهد رشد چشمگیر خودروهای الکتریکی در چین خواهیم بود. ماشین‌های هیبریدی که با سوخت‌های مایع گازی کار می‌کنند هم رشد زیادی داشته‌اند و از طرفی ارزان بودن گاز باعث افزایش تقاضای این ماده نسبت به نفت بوده است.

پس دور از ذهن نیست که در سال‌های آینده قیمت خودروهای الکتریکی و هیبریدی به‌شدت کاهش یابد. به نظر بانک آمریکایی مریل لینچ، این خودروها تأثیری منفی بر تقاضای نفت از 2021 به بعد دارند.  تأثیر خودروهای الکتریکی بدین‌صورت است که تقاضای بنزین را کاهش می‌دهند و تقاضا برای مواد پتروشیمی‌بیشتر متوجه بشکه‌های سبک نفتی مثل گاز طبیعی مایع خواهد بود. پس ما در ابتدای دوره‌ای جدید از بی‌ثباتی برای تولیدکنندگان نفت، پالایشگاه‌ها و معدن کاران هستیم.
محرک اصلی تغییرات ساختاری در تقاضای نفت در پنج سال آینده و پس‌ازآن خودروهای الکتریکی هستند که 5 درصد فروش خودروهای جهان را تشکیل می‌دهند. این مقدار تا 2030 به 40 درصد افزایش می‌یابد و در 2050 به 95 درصد می‌رسد. البته دور از انتظار نیست که زودتر از سال 2050 به چنین رشدی برسیم.

به همین دلیل است که کشورهای همسایه ایران ازجمله عمان به دنبال افزایش میدان‌های گازی است. عمان درسالهای گذشته فاز اول میدان عظیم گازی «خزان» خود را ساخت تا هم سهم نفت را در تأمین بودجه کشورش کاهش یابد و هم نقش پررنگ منطقه‌ای برای تولید گاز داشته باشد.
عمان با ۱۲ میلیون تن ظرفیت سالانه تولید گاز مایع (معادل بیش از ۱۶٫۵ میلیارد مترمکعب)، یکی از بازیگران مطرح بازار گاز است، اما بنا به آمارهای رسمی عمان، این کشور طی سال گذشته تنها ۸٫۵ میلیون تن گاز مایع تولید و صادر کرده است.

همین امروز نیز امارات همسایه هرمزگان، تمام برق خودرو از سوخت گاز و نیروگاه‌های خورشیدی تأمین می‌کند و هم بخشی از گاز خود را از قطر وارد می‌کند. امارات و عربستان از سوی دیگر سرمایه‌گذاری هنگفتی بر روی ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای انجام داده‌اند. پس حتی کشورهای تولیدکننده نفت نیز به سمت سوخت‌های ارزان تجدید پذیر و یا نیروگاه‌های هسته‌ای و سوخت گاز مایع روی آورده‌اند و پیش‌بینی‌ها برای کشورهای خریدار نفت نیز به همین سو خواهد بود.

حتی مجله مطرح فوربز نیز پیش‌بینی کرده است که در دهه آینده گاز سریع‌ترین رشد را خواهد داشت و بازار نفت را با احتمال بسیار بالایی عقب خواهد زد. پیش‌بینی مجله فوربز برای رشد نفت در سال 2030 تقریباً نزدیک به‌پیش بینی بانک‌های آمریکایی است. این مجله مشهور اقتصادی جهان می‌گوید که مصرف نفت خام در سال 2030 به یک‌میلیون بشکه در روز می‌رسد. چهارصد هزارتا بیشتر از پیش‌بینی بانک آمریکایی مریل لینچ .
اما چهارصد هزارتا بالا یا پایین‌تر فرقی به حال تولیدکنندگان نفت خام نمی‌کند زیرا عملاً رشدش به صفر و هیجان بازارش قطعاً منفی شده است. حتی مجله فوربز پیش‌بینی می‌کند که کاهش رشد بازار نفت تنها به تقاضای آن نیست بلکه نفت در جهان کم و منابع نفت در جهان کم یاب نیز می‌شود.

فوربز پیش‌بینی می‌کند که بیشتر منابع جدید جهانی نفت طی یک دهه آینده از ایالات‌متحده، کانادا و برزیل تأمین شود. همچنین پیش‌بینی می‌شود که قیمت نفت تقریباً 100 دلار در هر بشکه باشد. صنعت نفت احتمالاً تا سال‌ها بعد از دهه 2030 پابرجا خواهد بود ولی آنچه مسلم است این صنعت به‌عنوان بخش کوچکی از سیستم انرژی جهانی به کارش ادامه خواهد داد. به نظر می‌رسد دهه پیش رو تنها دهه باقی‌مانده برای جولان و کشمکش‌های نفتی باشد ازآن‌پس باید شاهد فصل جدیدی برای بازیگران انرژی باشیم.