هیولای سرخ دوباره به آب های خلیج فارس و دریای عمان بازگشت

صبح ساحل ، اجتماع _ آبهای هرمزگان پس از سه سال درگیری با کشند قرمز و تلفات 34 تنی آبزیان در این منطقه سرانجام به وضعیت قبلی بازگشته است.کشند قرمز یا شکوفایی جلبکی بر اثر رشد و تکثیر زیاد نوعی  پلانکتون به وجود می آید و بر اثر آن رنگ آب دریا قرمز و یا قهوه ای می شود. از مرگ این جلبک ها توده های ژله ای تشکیل شده که با رسوب در آبشش آبزیان باعث مرگ آنها می شود.همچنین از تجزیه این توده های ژله ای نیز گاز متان و آمونیاک بوجود می آید که موجب بوی نامطبوع و آزاردهنده ای می شود.پدیده کشند قرمز نخستین بار مرداد سال 87 در خلیج فارس و دریای عمان مشاهده شد عامل آن نوعی جلبک به نام ککلودینیوم بود و باعث مرگ و میر بیش از34 تن آبزی شد.چندی بعد این هیولای قرمز به قهوه ای تغییر رنگ داد و نفس کشیدن در شهر را دشوار کرد. بار دیگر پدیده کشند قرمز 11 و 16 خرداد امسال با شکوفایی دو گونه بومی متفاوت دیده شد.و هم اکنون در70 هزار کیلومترمربع از تنگه هرمز تا خلیج فارس در محدوده آبهای هرمزگان  دوباره شکوفا شده است. رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان می گوید: تراکم سلولهای عامل بروز پدیده کشند قرمز در هر لیتر در مناطق مختلف اکنون بین 300 تا 500 هزار سلول است. معیار شناسایی پدیده کشند قرمز رسیدن سلولهای عامل این پدیده به 300 هزار در لیتر است. مرتضوی می افزاید: تا کنون 20 گونه شکوفایی جلبکی در خلیج فارس و دریای عمان دیده شده که مهمترین شکوفایی کشند قرمز با عامل ککلودینیوم است.وی می گوید: در این دوره گونه شکوفا شده نوب تیلا از گونه های بومی خلیج فارس  است که  وسعت شکوفایی آن بیشتر از گونه های شکوفا شده قبلی است.گونه نوب تیلا سمی نیست ولی به علت ترشح آمونیاک خطر خفگی آبزیان وجود دارد. رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان تصریح می کند: اگرچه در شکوفایی جلبکی تا کنون مرگ و میر ماهیان مشاهده نشده اما چرخه اکولوژی خلیج فارس را دچار اختلال کرده و درصورت پایداری کشند مرگ و میر آبزیان رخ می دهد. درباره علت تکثیر زیاد کوکلودینیوم پلی کریکوئیدس (نام علمی پلانکتون عامل کشند قرمز) در آبهای هرمزگان اظهار نظرهای فراوانی شده است. کارشناسان زلزله، گرم شدن کف دریا،آلودگی نفتی، سرازیر شدن آلاینده های صنعتی و فاضلاب های شهری به خلیج فارس را از مهمترین علتهای رشد ناگهانی پلانکتون عامل کشند قرمز در آبهای هرمزگان بیان کرده اند حتی برخی انتقال این گونه را از دیگر دریاها بوسیله آب توازن کشتی به خلیج فارس مطرح کردند ولی این نظر را گروهی دیگر از کار شناسان رد می کنند.مسئول مرکزسنجش آلودگی و امور آزمایشگاهی اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان می گوید: سرازیر شدن فاضلابهای شهری و صنعتی به خلیج فارس می تواند یکی ازعوامل ایجاد کشند قرمز باشد.مسیحی می افزاید: ورود فاضلاب به دریا و در نتیجه اشباع مواد مغذی(فسفات دار) مورد نیاز پلانکتون عامل کشند قرمز در آب دریا در افزایش تراکم سلولهای عامل کشند قرمزموثر است. مطلبی رئیس مرکز تحقیقات شیلات ایران هم  علت شکوفایی جلبکی را ورود فاضلاب های شهری و صنعتی به دریا اعلام می کند. رئیس مرکز ملی اقیانوس شناسی هم می گوید: پدیده کشند قرمز به دلیل ورود پساب ها و مواد زاید به دریا اتفاق می افتد. چگینی می افزاید: کشندقرمز بخشی از مرجانهای جزایر لارک، قشم و فارور را سفید کرده است. وفادار مدیر کل حفاظت محیط زیست هرمزگان هم همین عقیده دارد. وی می گوید:اگرچه شوری آب و درجه حرارت بالا در رشد این پدیده موثر است اما مهمترین عامل، ورود فاضلاب شهری به دریاست.دمای 25 تا 32 درجه سانتی گراد مناسبترین دما برای رشد پلانکتون عامل کشند قرمز است. به گزارش اداره کل هواشناسی هرمزگان حداکثردمای هوای هرمزگان به 50 درجه سانتی گراد می رسد.اما مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان هیچ یک از این عقاید را قبول ندارد و می گوید: فاضلاب نه تنها هیچ گونه ضرری برای آبزیان ندارد بلکه می توان در این فاضلاب آبزی هم پرورش داد. خادمی می افزاید: کشورهای هند، مالزی، اندونزی، ویتنام و چین در فاضلاب ماهی پرورش می دهند. رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان در این مورد می گوید: در این کشورها فاضلاب را مدیریت می کنند. طوری فاضلاب خانگی و صنعتی را تصفیه می کنند که امکان استفاده مجدد برای شرب دارد. مرتضوی ادامه می دهد: درهرمزگان مدیریت فاضلاب وجود ندارد. وی می افزاید: بجای اینکه فاضلاب حتی تصفیه شده آنرا به دریا بریزیم بهتر است برای  آبیاری زمینهای کشاورزی استفاده کنیم چون فاضلاب تصفیه شده شور است.عملیات اجرایی طرح تصفیه فاضلاب بندرعباس از سال 73 آغاز شده است. منصوری مجری طرح تصفیه فاضلاب بندرعباس می گوید: از مجموع هزار و 399 کیلومتر شبکه جمع آوری فاضلاب شهر بندرعباس 650 کیلومتر آن اجرایی شده است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان هم می گوید: اتمام این طرح نیازمند تکمیل چهار ایستگاه بالابر و احداث تصفیه خانه شماره دو است. البته روند اجرایی این طرح بدلیل کمبود اعتبار کند است. خادمی می افزاید: تا پایان برنامه پنجم 350 میلیارد ریال به طرح فاضلاب بندرعباس اختصاص می یابد.شبکه تصفیه فاضلاب بندرعباس از جنوب فرودگاه این شهر تا منطقه سورو را در بر می گیرد و بسیاری از منطقه های شهر بندرعباس شامل این طرح نمی شود که فاضلاب آنها بصورت خام  از طریق خور" گور سوزان"  وارد خلیج فارس می شود. با ایجاد سیستم تصفیه فاضلاب بستر رشد و تکثیر بلوم جلبکی سمی فراهم نمی شود و این معضل زیست محیطی را دیگر شاهد نخواهیم بود. به گفته وفادارمدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان از مجموع 70 هزار متر مکعب فاضلاب تولیدی شهر بندرعباس روزانه فقط 60 درصد از آن تصفیه می شود. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب هرمزگان می گوید: تکمیل طرح تصفیه فاضلاب بندرعباس 274 میلیارد تومان اعتبار می خواهد  که 100 میلیارد تومان آن تا کنون اختصاص یافته است. خادمی می افزاید:برای تکمیل 40 درصد باقی مانده این طرح به 174 میلیارد تومان دیگر نیاز است. مرتضوی رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان می گوید: اختصاص 10 میلیارد ریال اعتبار برای مبارزه با پدیده کشند قرمز از مصوبات دور دوم سفر هیات دولت به هرمزگان بود که در حال پیگیری است. مطلبی رئیس موسسه تحقیقات شیلات کشور می گوید: از سال 87 تا کنون اعتباراتی که برای مبارزه فیزیکی و تهیه و تدارک تجهیزات و خاک رس در چهار استان ساحلی تخصیص داده شده است سه میلیارد و 200 میلیون تومان از اعتبارات استانی بوده است که از این مقداربیش از 800 میلیون تومان در اختیار شرکت آب و فاضلاب هرمزگان برای کنترل ورود فاضلاب به دریا اختصاص یافته است. گفتنی است سابقه بلوم جلبکی (شکوفایی جلبکی) در آبهای هرمزگان به سالهای 75 تا 1385  و توفان گونو بر می گردد ، در این سالها بیش از 35 بلوم جلبکی اتفاق افتاد ، اما آخرین شکوفایی جلبکی (کشند قرمز) در آبهای خلیج فارس و دریای عمان وسعت و گستردگی بیشتری داشت. اهمیت این موضوع زمانی بیشتر می شود که بدانیم شکوفایی جلبکی علاوه بر مرگ و میر ماهیها می تواند باعث مسمومیت مستقیم برای انسان با علایم احساس سوزش و داغ شدن لبها، زبان و انگشتان ، سرگیجه ، تهوع و سردرد  و بصورت غیر مستقیم اسهال، فلج شدن ، علایم عصبی و فراموشی شود. البته کارشناسان محیط زیست بر این باورند که کشند قرمز در خلیج فارس و دریای عمان سمی نیست و به جز آبزیان برای انسان خطری ندارد.آیا کشند قرمز از بین می رود؟مرتضوی رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان می گوید:کشند قرمز هرگز رفع شدنی نیست و باید بطور منظم از طریق ماهواره پایش شود تا اگر دوباره رشد کرد بتوان با آنها مبارزه کرد. با استفاده از ماهواره شاخص های فیزیکی و شیمیایی آب قابل بررسی است.راه حل مبارزه با پدیده کشند قرمز چیست؟ مرتضوی رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان در این مورد می گوید : بر اساس تجربیات کارشناسان کره جنوبی که بیش از 25 سال با پدیده کشند قرمز در آبهای ساحلی خود دست به گریبان هستند پاشیدن محلول آب و خاک رس  برروی لکه های کشند قرمز در کاهش تکثیر سلولهای پلانکتون عامل کشند قرمز موثر است. مسیحی مسئول مرکزسنجش آلودگی و امور آزمایشگاهی اداره کل حفاظت محیط زیست هرمزگان گفت: چندسال پیش با پاشیدن محلول آب و خاک رس سلولهای پلانکتون عامل کشند قرمز  در کف دریا ته نشین و به دلیل نرسیدن  نورخورشید از تکثیر بیش از حدآن جلوگیری شد. اما پاشیدن گل رس بر توده های جلبکی گرچه نابودی هیولا را در پی داشت اما تهدیدی جدی برای مرجان ها و آب سنگ ها محسوب شد. مرتضوی رئیس پژوهشکده اکولوژی خلیج فارس و دریای عمان در این مورد می گوید: امسال بیشتر از باکتری و موجودات بومی که از عامل های شکوفایی جلبکی تغذیه می کنند برای مبارزه بیولوژیک با این پدیده استفاده می شود. درمبارزه بیولوژیک برعکس مبارزه فیزیکی ( پاشیدن گل رس) عبارت است از مبارزه ای طبیعی که از باکتریهای خود دریا برای جلوگیری از رشد و تکثیر پلانکتونهای عامل کشند قرمز استفاده می شود. گسترش کشند قرمز در سه سال گذشته سبب شده بود مصرف ماهی و میگو در استان کم شود. حاج عباس 50 ساله که شغلش ماهی فروشی در بازار ماهی فروشان پشت شهر بندرعباس است با چهره ای گشاده از کار و کاسبی این روزها می گوید : سه سال پیش که کشند قرمز به سراغ خلیج فارس آمده بود به ندرت مردم از ما ماهی می خریدند. می گفتند ماهی مریضی می آورد. خانم حسینی که ساکن بندرعباس  است می گوید: در هفته سه بار ماهی مصرف می کردیم  که از زمان بروز کشند قرمز دیگر جرات مصرف زیاد ماهی را نداشتیم چرا که می ترسیدیم دچار مسمومیت شویم. احمدرضا صیاد 60  ساله قشمی هم می گوید: سه سال پیش میزان صید به یکباره کاهش یافت و بسیاری از صیادان بیکار شدند. او یادآور شد: آن زمان در صیدگاههای لارک ، تیاب، کلاهی ، کوهستک و هنگام کشند قرمز بیداد می کرد. شنیدن خبر بازگشت هیولای سرخ حالا باز هم دل آنها را لرزانده است. احمدرضا می گوید: می ترسم امسال همان مشکل دوباره رخ دهد  و بیکار شوم. محمد که خانه اش در کنار ساحل است ، می گوید: از ترس ابتلا به بیماری پوستی در آب دریا شنا نمی کردیم و به فرزندانم هم اجازه این کار را نمی دادم. این شهروند بندرعباسی می افزاید : دریا به رنگ قهوه ای وقرمز بود کنار ساحل لاشه انواع آبزیان دیده می شد.بوی تعفن دریا را از داخل خانه هم حس می کردم. بنا بر نظر کارشناسان کشند قرمز؛ کاهش صید، بیکاری مقطعی  صیادان ، خسارت به محیط زیست ساحلی و دریائی ، مرگ آبزیان بویژه آبزیان کف زی و بوی بد و تعفن در هوا را به همراه می آورد. استان هرمزگان با برخورداری از 900 کیلومتر مرز آبی و وجود14 جزیره بزرگ و کوچک و بهره گیری توأم از خلیج فارس و دریای عمان مستعدترین استان جنوبی کشور در زمینه های مختلف دریایی و فعالیت های شیلاتی محسوب می شود و اقتصاد ساحل نشینان هم به دریا و آبزیان آن گره خورده است. با این وجود آنچه در داستان آلودگی دریا مسلم است  و همچنان بعنوان مهمترین عامل بروز کشند قرمز شناخته می شود ورود فاضلاب های شهری و صنعتی به دریاست که چاره آن جز پیگیری مجدانه مسئولان نیست. در کنار حفظ و پاسداشت نام خلیج همیشه فارس  توجه به  اکوسیستم و سلامتی ذخایر و آبزیان این منطقه نیز ضروری است.