گردشگری بدون زیرساخت آسیب‌زاست

بزرگ‌ترین غافل‌گیری خمیر برای من جاذبه‌های گردشگری آن بود. قبل از آن‌که به خمیر سفر کنم، آن‌قدر درباره همه جوانب شهر از این‌ و آن پرس‌وجو کرده بودم که تقریباً هیچ‌چیز برایم تازگی نداشت. نشستن پای صحبت‌های «معصومه ملایی» اما همه‌چیز را تغییر داد. او و همسرش از اکوتورلیدرهای فعال و موفق خمیر هستند. حرف‌های‌ آن‌ها روی تازه‌ای از خمیر را به من نشان داد و هر لحظه بیشتر شگفت‌زده‌ام کرد. برایم عجیب بود که چطور چنین قابلیت پررنگی در خمیر از چشمم دورمانده است. وقتی کمی بیشتر از وضعیت گردشگری خمیر مطلع شدم، دلیلش برایم روشن شد. فعالان حوزه گردشگری خمیر از دوستداران واقعی طبیعت هستند. همه هم‌وغم و تلاش آنان این است که اول زیرساخت‌هایی فراهم کنند تا حضور گردشگران در شهرشان، آسیبی را متوجه جاذبه‌های بکر خمیر نکند. متأسفانه سفر فشرده من به خمیر فرصت بازدید از تک‌تک این جاذبه‌ها را فراهم نکرد. شما اما اگر گذرتان به خمیر افتاد یا قصد طبیعت‌گردی داشتید، وجوه طبیعی خمیر را از دست ندهید. گردشگری شهر خمیر چند بخش دارد. بخشی از آن مربوط به تالاب خور خوران است. این تالاب بزرگ‌ترین تالاب دریایی خاورمیانه و سیزدهمین تالاب مهم جهان است. تالاب خور خوران هفت برند رسمی دارد. این تالاب در کنوانسیون رامسر ثبت‌ شده‌است. هم‌چنین جزئی از ژئو پارک جهانی قشم و یکی از نقاط مهم پرنده‌نگری است. در این تالاب بیش از سی جزیره وجود دارد که در حال حاضر فقط راه رسیدن به سه جزیره آن هموار و برایش مسیر گردشگری تعریف‌ شده‌است.«جزیره مردو» نزدیک‌ترین این جزیره‌هاست. این جزیره یکی از جزایر پوشیده از درخت‌های مانگرو (حرا) بندر خمیر است. جزیره مردو به دلیل نزدیکی به نوار ساحلی، مسیر دسترسی آسان‌تری دارد.«جزیره وارمی» زیست‌بومی استثنایی دارد. وارمی در گویش محلی به معنای نهنگ است. این جزیره در روز دیده نمی‌شود و فقط گاهی بخشی از آن مانند نهنگ از زیر آب بیرون می‌آید و نمایان می‌شود. بستر این جزیره مانند بیشتر جزیره‌هایی که زیر آب قرار دارند، گلی است. سطح آن ولی پوشیده از شن‌های تمیز و بدون گل‌ولای است. راه دسترسی به جزیره قلبی امسال هموار ‌می‌شود. علت نام‌گذاری آن، شکل قلب‌مانند جزیره است. این فقط بخشی از دَه‌ها جزیره استثنایی تالاب خور خوران است. لنج‌های متنوعی که در سمت دیگر تالاب وجود دارد، یکی دیگر از جاذبه‌های خمیر است که گردشگران می‌توانند از آن‌ها دیدن کنند. به‌طور مثال لنج‌های قدیمی بادبانی و اقیانوس‌پیما که در حال حاضر کارایی ندارند. بخشی از جاذبه‌های خمیر معطوف روستای باقی‌آباد است که درواقع یک موزه صنعتی به شمار می‌آید. این روستا در پنج کیلومتری شهر خمیر واقع‌شده و تنها روستایی است که در نوار ساحلی نیست. حاکم آن «سیدعبدالباقی» فردی دموکراتیک بوده است. طراحی، مهندسی، جواهرسازی و طب سنتی فقط بخشی از مهارت‌های اوست. سید بنیان‌گذار طب سنتی و کشاورزی صنعتی این منطقه بوده‌است. در زمانی که خمیر آب و برق نداشت این روستا به اراده و مدیریت سید پیش‌روتر از مناطق اطراف بوده‌است. اولین کارخانه یخ‌سازی استان در باقی آباد شکل‌گرفته است. وقتی مردم خمیر برای اولین بار یخ را دیدند از آن می‌ترسیدند و به آن «جگرخوار» می‌گفتند چون تابه‌حال چیزی به این خنکی ندیده بودند. خاک این روستا از گچ است و برای کشاورزی مناسب نیست اما سید عبد الباقی ابزار صنعتی کشاورزی را قطعه‌قطعه می‌کرد و آن را روی کوه می‌برد تا بتواند در آنجا کشاورزی کند. هم‌چنین از بین کوه‌های صعب‌العبور آن منطقه، هشت کیلومتر لوله‌کشی آب انجام داده است و آب را تصفیه می‌کرد. او تااندازه‌ای مدیر بوده است که حتی درباره سایه هم‌فکر داشته است و معماری خانه‌ها را طوری طراحی کرده است که درزمانی که آنجا می‌نشینند، سایه باشد. برای فهمیدن عظمت کارهایی که سیدعبدالباقی در این روستا انجام داده است فقط باید آن را از نزدیک دید. این روستا هنوز بسیاری از شیوه‌های سنتی خود نظیر آشپزخانه مرکزی را حفظ کرده است. سید عبد الباقی در سال 82 فوت کرد اما این روستا هنوز با قواعد سنتی او اداره می‌شود و شورا و شهرداری ندارد. ورود به این روستا قانون خاصی دارد و فقط از بخش موزه آن باراهنما می‌شود دیدن کرد. در هر 10 کیلومتر از شهر خمیر یک آب‌گرم وجود دارد که از لحاظ درمانی اهمیت دارند؛ مثل آب‌گرم سیاهکش و انگوران. جاذبه‌های تاریخی خمیر شامل دیوار صدا، قلعه تاریخی و چند بازار و قلعه خانی است. شهرداری قبلی این جاذبه‌ها را تخریب کرده‌بود که خوشبختانه در حال احیا هستند. بازارچه خانی هم در حال تعمیر است.

گردشگری آگاهانه

خمیر تا امروز به‌عنوان یک مقصد گردشگری شناخته‌نشده است. متولیان گردشگری خمیر درصدد هستند تا حجم ورودی مسافر با ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های شهر هم‌خوانی داشته‌باشد. آن‌ها نگران زباله‌های به جا مانده از مسافران و قایق‌های ناسازگار با تالاب هستند. قایق‌های معمولی موجی ایجاد می‌کنند که به درختان تالاب آسیب می‌زند. به همین دلیل شهرداری تصمیم گرفته‌است تا شناورهای خاصی را برای تالاب طراحی کند. لیدرهای گردشگری خمیر می‌گویند به‌منظور حفظ محیط‌ زیست از ورود گردشگران به جزیره مردو جلوگیری شده‌است. بیش از 200 گونه پرنده مهاجر در این تالاب وجود دارد. اگر گردشگران مثل جزیره هرمز به این تالاب سرازیر شوند، این تالاب خاصیت خود را از دست می‌دهد. به همین دلیل برای ورود گردشگران به شهر خمیر سخت‌گیری‌هایی وجود دارد. تا زمانی‌که زیرساخت‌های آن آمادگی لازم برای ورود گردشگران را پیدا کنند. گردشگران فقط درصورتی‌که راهنما همراه‌شان باشد، می‌توانند از قایق پیاده شوند. افراد راهنما دوره‌های خاصی را گذرانده‌اند تا مانع از آسیب رساندن گردشگران به محیط شوند. هدف فعالان گردشگری شهر خمیر ایجاد گردشگری کیفی است، نه کمی. تعداد گردشگران اهمیتی ندارد. برای فعالان گردشگری خمیر مهم این است که گردشگران درک کنند گشت‌وگذارشان نباید به محیط آسیب برساند. مردم شهر هم به این موضوع اهمیت می‌دهند؛ زیرا معتقدند که گردشگران با جوامع محلی ارتباط می‌گیرند و از آن‌ها خرید می‌کنند. به همین دلیل به نفع فرهنگ شهرشان نیست که به هر قیمتی گردشگر جذب کنند.