در مذاکرات قطر دولت افغانستان عمدا به حاشیه رانده شده بود

به گزارش صبح ساحل،پس از چندین ماه مذاکره ایالات متحده با طالبان گفتگوها به نتیجه نرسید و گفته می‌شود قرار است توافقنامه‌ای جدید تنظیم و امضا شود. در این قرارداد حکومت افغانستان نقش اساسی خواهد داشت و تصمیم گیرنده اصلی خواهد بود.
در این راستا میزگردی با حضور «محمد هدایت» مشاور مطبوعاتی معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان استاد دانش و مدیر مسئول روزنامه افغانستان ما و دکتر «مجتبی نوروزی» معاون سابق رایزنی فرهنگی سفارت ایران در کابل برگزار کرد.

    «

«محمد هدایت» در این میزگرد درمورد آخرین وضعیت پروسه صلح افغانستان گفت: تقریبا یکسالی می‌شود که پروسه صلح شتاب بیشتری به خود گرفته و دلیل آن اراده‌ای است که ظاهرا در ایالت متحده به‌وجود آمده است.

 ۹ ماه مذاکره مداوم بین ایالات متحده و طالبان در قطر، منجر به یک توافقنامه شد. قرار بود این توافقنامه با حضور رئیس جمهوری افغانستان و رییس جمهوری ایالات متحده در کمپ دیوید امضا شود. در متن توافقنامه چند موضوع اساسی گنجانده شده بود که مهم‌ترین آن موضوعات پیش شرط این توافقنامه بود که مذاکرات صلح باید بین طالبان و حکومت افغانستان برگزار شود.

مسئله دیگر توافقاتی بود که بین طالبان و ایالات متحده به وجود آمده بود که انتخابات به تعویق بیفتد و به نحوی زمینه حضور طالبان در انتخابات فراهم شود. اما به دلایل تنش‌هایی که در آن زمان بین ایالات متحده و دولت افغانستان به‌خصوص برای انتخابات به وجود آمد، به نتیجه‌ای نرسید.
هدایت گفت: به‌دلیل توافقاتی که بین آمریکا و طالبان صورت گرفته بود، دولت افغانستان اصرار داشت که اولویت اصلی و اساسی ما انتخابات است و حتی اگر صلح هم بکنیم باید انتخابات برگزار شود پس چه بهتر پیش از آنکه پروسه صلح انجام شود انتخابات برگزار شود.

وی افزود: دولت افغانستان در آن زمان تاکید داشت که ما در موقعیتی نیستیم که یک صلح پایدار و یک توافقنامه پایدار درخصوص صلح امضا کنیم. چرا که دولت وحدت ملی در آخرین روزهای عمر خود قرار داشت. دولتی که در آخرین روزهای عمر خود قرار دارد اجماعی کلی در مورد صلح هم وجود ندارد. به همین خاطر کش و قوس‌هایی میان ایالات متحده و دولت افغانستان وجود داشت که ناگهان همان زمان حمله‌ای انتحاری در کابل صورت گرفت. در آن حمله ۷ نفر از خارجی‌ها از جمله سربازی آمریکایی کشته شدند. مسئولیت حمله را طالبان بر عهده گرفت. پس از آن توییت‌های معروف ترامپ صورت گرفت که تمام گفتگوها میان طالبان و ایالات متحده را لغو کرد. ترامپ معتقد بود گروهی که حاضر نیست در یک مدت مقطعی تن به آتش بس بدهد نمی تواند صلح هم بکند.

پس از آن اتفاق در گفتگوی تلفنی رییس جمهوری افغانستان با دونالد ترامپ پس از آزادی دو استاد دانشگاه آمریکایی از اسارت طالبان، دونالد ترامپ گفته بود آنچه ما پس از حمله انتحاری طالبان اعلام کردیم صرفا بهانه ای بود که در آن زمان آوردیم. اگر آن توافقنامه صورت می‌گرفت برای افغانستان فاجعه‌ای بزرگ و برای ایالات متحده شکست بزرگی دربرابر تروریزم میشد. دونالد ترامپ اعلام کرده بود من با متن آن توافقنامه موافق نبودم و اگر صورت می گرفت بدترین توافقنامه در طول تاریخ ایالت متحده می‌توانست باشد.

خلیلزاد حکومت افغانستان را به حاشیه راند

هدایت گفت: در توافقنامه اولیه آقای خلیلزاد حکومت افغانستان را به حاشیه راند. در طول ۹ ماه مذاکره مداوم بین ایالات متحده و طالبان دولت افغانستان در حاشیه قرار داشت و به اپوزیسیون داخلی، رهبران جهادی و جناح های مختلف میدان داده میشد و می‌توان گفت در آن توافقنامه طالبان می‌توانست برنده باشد. هرچند اکنون هم طالبان پس از مذاکرات قطر شده است. طالبان از یک گروه تحت تعقیب و تروریستی که اکثریت اعضای آن در لیست سیاه شورای امنیت ملل متحد قرار داشت، به عنوان یک گروه چانه زن و سیاسی و دارای یک دیپلماسی مشخص بیرون آمد که حتی آزادانه در کشورهای دیگر رفت و آمد می‌کنند و اسامی نزدیک به ده تن از رهبران این گروه از لیست سیاه ملل متحده خارج شدند. پیش از این هرچند رفت و آمدها وجود داشت ولی آزادانه نبود و از نظر دولت افغانستان محکوم بود ولی پس از مذاکرات تا به‌حال طالبان آزادنه در کشورهای مختلف رفت و آمد می‌کنند و در عرصه سیاسی هم به باور دولت افغانستان طالبان برد کردند.

حکومت افغانستان درخواست چین برای نشست بین الافغانی را نپذیرفت

مشاور مطبوعاتی معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان گفت: چین تلاش کرد کنفرانس بین الافغانی را برگزار کند و تلاش داشت نقشی در پروسه صلح داشته باشد. پس از ملاقات‌های متعدد سفیر و نمایندگان سیاسی این کشور در کابل با استاد دانش و تلاش‌های چین برای رهبری این هیات توسط معاون دوم ریاست جمهوری، استاد دانش این درخواست ها را نپذیرفت. چرا که به باور ایشان ما هنوز به مرحله‌‌ای نرسیده‌ایم که در سطح معاون رئیس جمهوری با طالبان گفتگو کنیم و یا با آنها سر یک میز بنشینیم. چین پس از آن با حامد کرزی وارد گفتگو شد و لیستی نامتوازن از هیات اشتراک کننده در کنفرانس چین به دولت افغانستان ارایه کرد که مورد توافق دولت افغانستان قرار نگرفت. به همین خاطر این نشست به‌طور کلی لغو شد.

توافقنامه قبلی دیگر معتبر نیست

مدیر مسئول روزنامه افغانستان ما گفت: آن چیزی که هنوز درمورد صلح مسلم است این است که توافقنامه قبلی دیگر معتبر نیست و به گفته ترامپ مرده است. بنابراین ما شاهد یک توافقنامه جدید خواهیم بود که هم اکنون گفتگوها در باره آن جریان دارد. در گفتگویی که بین رییس جمهوری آمریکا و رییس جمهوری افغانستان وجود داشته تاکید گردیده است که تمام نظرات دولت افغانستان و در تمام مراحل مذاکرات از این پس به طور جدی مد نظر قرار گیرد.
وی افزود: طالبان بعد از توییت‌های ترامپ و لجاجت‌هایی که داشت تا با دولت افغانستان گفتگو نکند حالا مقداری در سطح ضعیف‌تر قرار گرفته است. طالبان با سفر به کشورهای منطقه می‌خواهد حامیان منطقه‌ای خود را تقویت کند چون مناسباتش با ایالات متحده به هم خورده است.
از طرفی دونالد ترامپ هم در آستانه برگزاری انتخابات آمریکا است و می‌خواهد برای خود دستاوردی داشته باشد. یکی از این دستاوردها می‌تواند توافقنامه صلح با طالبان و دیگری کاهش نیروهای نظامی آمریکا در افغانستان باشد.

واقعیت قدرت طالبان چیست؟

در ادامه دکتر «مجتبی نوروزی» معاون سابق رایزنی فرهنگی سفارت ایران در کابل در این میزگرد با اشاره به اینکه از آغاز گفتگوهای صلح معتقد بر بی‌نتیجه بودن مذاکرات صلح بوده است گفت: نکته‌ای اساسی که در این سالها به آن توجه نشده است این است که بین ادعایی که طالبان از قدرت خود دارد و آن را در رسانه‌ها بیان می‌کند و واقعیت قدرت طالبان چقدر فاصله وجود دارد؟
این نکته کلیدی و اساسی است که معمولا رسانه‌ها به آن توجه نمی‌کنند، نوعی بزرگنمایی از میزان و حجم قدرت طالبان طی سالهای گذشته با یک نوع بازسازی تجربه داعش در استفاده از ابزار رسانه توسط طالبان اتفاق افتاد.
متاسفانه امروز اینگونه تصویر می‌شود که طالبان یک قدرت بلامنازع و شکست‌ناپذیر است و بخش عمده‌ای از جغرافیای افغانستان در اختیار طالبان است که اینها همگی دروغ‌های رسانه‌ای است.

رسانه‌ها طالبان را بزرگ کردند

وی تاکید کرد: اینکه طالبان یک واقعیت اجتماعی غیرقابل انکار است و در برخی مناطق روستایی و سنتی در جنوب و شرق افغانستان نفوذ دارند را قبول دارم. اما متاسفانه آنقدر که رسانه‌ها در بزرگ نمایی طالبان کار کردند روی وجوه سلبی قدرت طالبان کار نکردند. طالبان در تمام این سالها تمام قدرت خودش را به کار گرفته اما هیچوقت نتوانسته است مرکز یک ولایت را تصرف کند یعنی هیچ شهر مهمی را نتوانسته به‌طور کامل در اختیار بگیرد.
دکتر نوروزی گفت: یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در مشارکت پایین مردم در انتخابات، تهدیدات طالبان بود. طالبان پیش از انتخابات اعلام کردند ما با قدرت وارد می شویم و اجازه برگزاری انتخابات را نمی دهیم. با توجه به فضاسازی رسانه‌ای و بزرگنمایی طالبان در رسانه‌ها خیلی‌ها باور کردند و عده بسیاری بدلیل ترسی که طالبان ایجاد کرد پای صندوق‌های رای نیامدند. اما شما دیدید که طالبان کمترین آسیب را توانستند به انتخابات بزنند و این نکته‌ای بود که رسانه‌ها از آن غفلت کردند و درواقع در حق نیروهای امنیتی افغانستان ظلم کردند.
وی افزود: در جایی که غربی‌ها هم خودشان را کنار کشیدند و کمترین سهم را در امنیت انتخابات گرفتند. انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با گستره قابل توجهی برگزار شد و با کمترین آسیب و بیشترین امنیت ممکن برگزار شد. این نشان می دهد که واقعیت قدرت طالبان با آنچه در این چند سال اخیر در رسانه‌ها از آنها ساخته شده کاملا متفاوت است.

دستاورد صلح باید امنیت مردم باشد

دکتر نوروزی گفت: نکته بعدی که وجود دارد این است آیا طالبان یک جریان یک دست با فرماندهی واحد است یا نه؟ جواب این سوال منجر به این می‌شود که آیا صلح منجر به امنیت می‌شود یا خیر؟ نتیجه صلح چه باید باشد؟

دستاورد صلح باید امنیت باشد. آنچه مردم می‌خواهند و آنچه اهمیت دارد این است که اگر این صلح منجر به امنیت پایدار درون جامعه شود همه از آن استقبال خواهند کرد. ولی آیا این طرفی که الان پای میز مذاکره با آمریکایی‌ها نشسته است می‌تواند این تضمین را بدهد که ما اگر به توافق رسیدیم امنیت پایدار در افغانستان اتفاق بیفتد؟

نکته‌ای که در این چند ماه گذشته و بعد از به هم خوردن توافقنامه اولیه صلح، به صورت هوشمندانه از طرف دولت افغانستان مطرح شد و باید به آن تکیه کرد بحث شرط آتش بس است. یعنی اگر با طالبان توافق صلح امضا شد باید منجر به امنیت شود.
این مسئله باید در یک بازه زمانی مشخص شود. اینکه طالبان شرط آتش بس را قبول نمی‌کنند خودش نشان می‌دهد که طالبان تسلط لازم بر بدنه اجتماعی خود را ندارند و نمی توانند امنیت را تضمین کنند و خودشان هم می‌دانند.

طالبان هم شاخه‌های مختلفی دارند

نوروزی با اشاره بر اینکه طالبان هم شاخه‌های مختلفی دارند گفت: این مجموعه ای که حالا پای میز مذاکره با آمریکایی ها نشسته‌اند گروه‌های ضربه زننده امنیت افغانستان نیستند. در خود طالبان هم شاخه‌های مختلفی وجود دارند. برخی از آنها به جریانی که اسم خود را داعش گذاشته اند پیوسته اند جریانی که بخاطر جدایی از بدنه طالبان پرچم سیاهی را بلند کردند و به نام داعش امنیت مردم را به خطر می اندازند .
برخی از آنها نیروهای محلی هستند که بخاطر ناامنی که دارند منافع اقتصادی و مالی برای آنها تامین می‌شود. از جمله جریانات مافیای مواد مخدر که به شدت قدرتمند است نه تنها در افغانستان در کل منطقه و در کل دنیا. این مافیا در وضعیت ناامنی هست که می‌تواند بیشترین سود را با کمترین هزینه تامین کند. لذا چنین جریاناتی اساسا ذیل پرچم طالبان تعریف نمی‌شود. در خود همین جریان هم یک دستی وجود ندارد. یعنی آقای استانکزی که در مراحل اول پای میز مذاکره می‌نشست، در رهبری طالبان نسبت به او سوءظن وجود داشت. اینکه تاکید می‌شود و تلاش می‌شود «ملابرادر» را اضافه کنند و رهبری مذاکرات به ملابرادر منتقل شود برای این است که بتوانند بین جریانات داخلی طالبان توازن ایجاد کنند. اما با این وجود ملابرادر هم نمی‌تواند تضمین دهد که پس از صلح امنیت مردم تامین شود.

طالبان تغییر نکرده‌اند

وی افزود: اینکه امروز در برخی رسانه‌ها می گویند طالبان تغییر کرده است، طالبان تغییر نکرده بلکه ما امروز وجهی را در طالبان می‌بینیم که در گذشته کمتر دیده بودیم. امروز جریانی در ویترین قرار گرفته که قبلا کمتر در ویترین بود. امروز در واقع آن وجه جناح امر به معروف و نهی از منکر، خودشان را بروز نمی‌دهند در حالی که وجود دارند و در طالبان هم قدرت جدی دارند.
نکته دیگری که وجود دارد تمامیت خواهی طالبان است. بحث سهیم شدن طالبان در قدرت از سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ مطرح بوده و پیشنهادات خوبی هم آمریکایی‌ها به آنها دادند ولی بحث این است که طالبان بخاطر ویژگی‌های ذاتی‌شان که اگر دست از تمامیت خواهی بکشند دیگر طالبان نیستند و مهم‌تر از همه می‌دانند اگر به جریانی به نام صلح با امریکایی که ۱۹ سال است می‌گویند اشغالگر است و می‌گفتند ما آنها را به رسمیت نمی‌شناسیم تن بدهند، از بدنه اجتماعی که خودشان به وجود آورده بودند فاصله خواهند گرفت. لذا طالبان اساسا در وضعیتی نیست که بتواند یک تفاهم‌نامه صلح با آمریکایی‌ها امضا کند. از طرفی آمریکایی‌ها هم با چنین پارادوکس‌هایی مواجه بودند. آمریکا ۱۹ سال است با عنوان ترویج ارزش‌های لیبرال در نقطه دیگری از دنیا هزینه کردند. مالیات شهروندان آمریکایی را به افغانستان آوردند و هزینه کردند اینکه این هزینه برگشته است یا نه موضوع دیگری است اما آمریکا تلاش کرد، دولتی در افغانستان به وجود بیاورد و از آن حمایت کند و به آن مشروعیت ببخشد و به آن مشروعیت دوام ببخشند. آمریکا خلیلزاد را وارد مذاکره کرد و او به عمد در تمام رفتارهایش دولت افغانستان را به حاشیه راند و حکومت را کنار گذاشت.

عدم یک‌دستی در امریکا هم وجود دارد

وی ادامه داد: عدم یک دستی که در طالبان وجود دارد در آمریکا هم وجود دارد. جریانات مختلفی در آمریکا دارند که در ساختار تصمیم گیری ایالات متحده نقش دارند.جریانات داخلی دولت آمریکا یک دست نیست. یعنی خلیلزاد نماینده تام و صاحب اختیار توافق از جانب آمریکایی‌ها نبوده و نیست. برای همین است که نمی‌تواند به توافق برسد. خلیلزاد که هم در جریان بازی‌های قدرت افغانستان است و هم در جریان بازی‌های قدرت امریکا، تلاش دارد به‌منظور دریافت امتیازهای بیشتر از جریانی که به خودش نزدیک‌تر است چه در داخل افغانستان و چه در آمریکا توافقنامه را به نتیجه برساند. چرا که اگر توافقنامه امضا شود منجر به دریافت امتیازهای بیشتری به او می‌شود. هرچند که توافقنامه هم به نتیجه نرسید و این موضوع قابل پیش بینی بود.

اصول اساسی دولت افغانستان در مذاکرات صلح

در ادامه «محمد هدایت» در این میزگرد گفت: دولت افغانستان از زمانی که مذاکرات صلح در قطر جدی تر شد متنی را تحت عنوان اصول اساسی دولت جمهوری اسلامی افغانستان در پروسه صلح تهیه کرد که این متن در دفتر استاد دانش آماده شد ولی این متن منتشر نشد. جلساتی که ارگ با رهبران جهادی و سیاسی داشت همه آنها با این متن موافق بودند. در این متن چند نکته مهم به عنوان اصول اساسی دولت جمهوری اسلامی افغانستان وجود داشت: اول حفاظت از قانون اساسی موجود. دوم حفظ دستاوردهای ۱۸ ساله دولت افغانستان، مسائلی مثل آزادی های مدنی، آزادی بیان، حقوق بشر، حقوق زنان و… این موارد به عنوان خطوط قرمز دولت افغانستان در تمام مراحل روند صلح خواهد بود و هیچ کسی نمی تواند در مورد آن ها معامله ای انجام دهد.
نکته سوم که مورد اجماع تمام رهبران جهادی بود، حفاظت از نهادهای امنیتی دولت افغانستان بود. دولت افغانستان حتی اگر صلح هم بکند نمی تواند بدون پلیس بدون وزارت دفاع، اردوی قوی و بدون استخبارات و دستگاه امنیت ملی قوی باشد. یعنی طالبان نمی‌تواند روی اینها انگشت بگذارد. نکته چهارم انتخابات و جمهوریت نظام بود. دولت افغانستان از همان زمان تاکید کرد که هیچ راهی به جز انتخابات در افغانستان وجود ندارد. دولت توافقی، دولت عبوری و یا چیزهای دیگر به هیچ وجه مورد قبول دولت افغانستان نبوده و نیست و نخواهد بود. رییس جمهوری افغانستان اعلام کرده بود اگر چنین توافقاتی بر سر دولت افغانستان تحمیل شود حاضرم به گوانتانامو بروم ولی به هیچ وجه چنین چیزی را امضا نکنم. از یکسال بدینسو تمام حرف دولت افغانستان، رعایت خط قرمزهای حکومت است.

حکومت افغانستان امارت اسلامی را به‌رسمیت نمی‌شناسد

آقای هدایت گفت: به طول انجامیدن ۹ ماهه مذاکرات طالبان در قطر، سر این مسائل بود که طالبان از امارت اسلامی حتی یک وجب عقب ننشست. طالبان در متن توافقنامه‌ای که بنا بود امضا شود با عنوان امارت اسلامی نام برده شده بود. وقتی خلیلزاد در یکی از سفرهای خود به کابل از روند مذاکرات به رهبری دولت افغانستان گزارش می داد، مورد چندین پرسش اساسی قرار گرفت که مشخصا از سوی استاد دانش مطرح شده بود. از جمله آن پرسش های یکی همین بود که چرا طالبان در متن توافقنامه به عنوان امارت اسلامی یاد شده است و این به معنای به رسمیت شناخته شدن این گروه به عنوان یک نظام سیاسی است. امارت اسلامی درواقع نوعی نظام سیاسی و تداعی گر یک نظام سیاسی است ولو اینکه در خارج از کشور باشد و یا در تبعید باشد.
هرچند آقای خلیلزاد هم اعلام کرده بود ما هم چنین چیزی را قبول نداریم ولی چون یکی از موضوعاتی که باعث تاخیر در پروسه صلح شده بود این بود که به هیچ وجه طالبان که درکویته پاکستان بودند قبول نداشتند گروه طالبان در متن توافقنامه بیاید و اصرار داشتند باید امارت اسلامی بیاید.
وی افزود: طالبان هنوز از خواسته های خود یعنی امارت اسلامی عقب نشینی نکرده است. همه ما می دانیم امارت اسلامی چگونه نظامی است و چه نوع زندگی را برای مردم افغانستان می خواهد. من باورم این است که حتی اگر دولت افغانستان هم کنار برود و هیچکس هم در برابر طالبان مقاومت نکند، نظام طالبانی حتی یک ماه هم نمی تواند در افغانستان دوام بیاورد چون مردم افغانستان تغییر کرده اند. سالانه ۴ هزار نفر از ولایتی مثل دایکندی فارغ التحصیل می شوند.
ارزش هایی که جوانان افغانستان به آن خو گرفته اند و با آن مبارزه کرده اند چطور یک شبه تقدیم به طالبان کنند؟ دیگر هیچگاه آن شرایطی هم نمانده است که طالبان مثل سال ۱۹۹۶ بیاید و از قندهار شروع کند به صورت یک ماه خود را به کابل برساند. دیگر چنین چیزی اتفاق نمی افتد.
وی با تاکید بر اینکه صلح در افغانستان به‌شدت پیچیده است گفت: دنیای سیاست خیلی پیچیده است و اگر بازیگران دخیل در سیاست افغانستان را بخواهیم تحلیل کنیم عملکردها غیرقابل پیش بینی می‌شود. فاکتورهای مختلف و بازیگران مختلفی در مذاکرات صلح دخیل هستند که اگر یکی از آن بازیگران عملی انجام دهد بر کل پروسه تاثیر می گذارد. منتهی چیزی که وجود دارد خوشبختانه دولت افغانستان برخلاف زمانی که آقای کرزی رییس جمهور بود دارای یک پالیسی و استراتژی روشن در باره صلح است