زیر پوستِ طلای ترش

کرونا که آمد به همراه خودش امواجی از شایعات را هم آورد. از موضوع شیوعش گرفته تا راه‌های درمانش. هر روز هم یک واکسن یا برایش کشف شد و یا یک راه حل ساده پیدا شد. طب سنتی هم که فرصت موجود را از دست نداد و در زمینه شایعه کم کاری نکرد. اما کرونا چه ربطی به لیمو دارد؟ لیمو وعسل بخورید و یا هر روز مرکبات مصرف کنید. ویتامین سی حلال مشکل کرونا. از این دست مطالب که اوج شیوع کرونا، مادام بین مردم دست به دست می‌شد به یک باره تقاضا را برای مصرف لیمو افزایش داد و لیمو نایاب شد. شاید از توییت عزت الله ضرغامی، رئیس سابق صدا و سیما در خصوص «لیموها کجاست» متوجه شده باشید که تا چه اندازه بحث لیمو در بین مردم و مسئولین چه به طنز و چه به جد، جنجالی شده است. احتکار لیمو شاید بحران کرونا را برای عده‌ای‌ترش تر ویا عده‌ای شیرین‌تر کرد. به نقل از رئیس سازمان بسیج اصناف کشور، تنها در چند رصد و شکست درب انبارهایی در شهرستان جهرم، بیش از چند هزار تن لیمو شیرین و لیموترش کشف شد. اما پس از مطرح شدن این احتکارها، تعزیرات قیمت نهایی برای لیمو تعیین کرد که در کاهش قیمت‌ها و شوک بازار هیچ تاثیری نداشت. با ورود جدی تعزیرات به قیمت‌ها، صدای کشاورزان نیز در آمد. قیمت مصوبه برای لیمو یا انگشت اتهام به سوی کشاورزان، از جمله  دلایلی بود که باعث شد که در خصوص وضعیت لیموی میناب و رودان تحقیق و جست جوی بیشتری کنیم.

 کشت پر ریسک لیمو 

کشاورزان در ایران، محصولاتشان همواره تحت شعاع بی مدیریتی‌ها، دلال‌بازی بازار و صنعت کشاورزی است و همچنان از حمایت‌های درست دولت بی‌نصیب مانده‌اند. لیمو تنها یکی از صدها محصولاتی است که کرونا تولید و عرضه آن را بحرانی‌تر کرد. هنوز هم شیوه‌های سنتی بر بازار میوه و تره‌بار ایران حکم‌فرما است. در دنیا، دولت‌ها با آنکه سهم مستقیمی در بازار محصولات کشاورزی ندارند اما همواره برنامه حفاظتی چندجانبه برای نظام کشاورزی در نظر دارند. حمایت‌های گسترده دولت از کشت‌های پر ریسک راه دیگری است که می‌تواند به تولید و کاهش نوسان قیمت‌های یک محصول کمک کند.از طرفی  شیوه‌های بازاریابی برای محصولات کشاورزی دیگر از طریق واسط‌های بی‌شمار نیست. بلکه کوتاه کردن فرآیند تولید به مصرف و احداث کارخانه و یا تولیدی‌های مرتبط در جوار زمین‌های کشاورزی عامل دیگری است که  باعث کاهش احتکار و دپو و سودجویی‌های کلان شده است.

متاسفانه با کوچک‌ترین تلاطمی در بازار ایران، احتکار اولین کلمه‌ای است که به گوش می‌رسد. آنچه این روزها شاهدیم، بعد از سال‌ها هنوز کشت و برداشت محصولاتی چون لیمو آفت‌زده‌تر از قبل هستند. این محصول باآنکه سال گذشته 11 درصد رشد داشته است اما هنوز موانع بسیاری بر سر راهش قرار دارد. حال‌آنکه کرونا درروند تولیدش مانعی نبوده است. اما موانع کرونا وار بسیاری است که بر سر بازار و اقتصاد و تولید محصولاتی چون لیمو همواره چنبره زده اند.
 

دلالی، کمبود، تقاضا 

ابتدای اردیبهشت ماه، پس از جنجال‌ها بر سر قیمت لیمو، یک عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منبع طبیعی مجلس به رسانه‌ها گفت که کمبود لیموترش و تقاضای بالای مردم برای خرید این محصول و دلالی‌ها باعث افزایش قیمت این میوه شده است. لیموی جنوب که همچنان در بحران سالهای گذشته خود یعنی آفت جاروک به سر می‌برد و آنچنان به رونق سال‌های قبل خود دست نیافته است، حالا درگیر بحران‌های جدی‌تری نیز شده است.

تقاضای زیاد مردم! فرقی ندارد ویروس کرونا باشد یا انفولانزا یا حتی ویروس اچ آی وی. در هر شرایطی اولین سلاح بدن انسان در برابر ویروس‌ها، سیستم ایمنی بدن و گلبولهای سفید ما هستند اما با شیوع ویروس کرونا بسیاری از شبکه‌های اجتماعی درزمینه تأثیر زیاد ویتامین‌ها و مکمل‌ها در پیشگیری، درمان و افزایش سیستم ایمنی بدن در برابر این بیماری تبلیغات گسترده‌ای را به راه انداختند. این در حالی بود که هیچ یافته علمی وجود نداشت که نشان بدهد مصرف زیاد ویتامین سی یا مکمل‌ها باعث پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا می‌شود. جریان به همین جا ختم نشد، برخی معتقدند که همزمان با شیوع کرونا، کانال‌هایی در شبکه‌های اجتماعی به صورت سازمان یافته، شروع به انتشار اطلاعاتی در خصوص استفاده از ویتامین سی، مرکبات و به خصوص لیمو و عسل برای کنترل و پیشگیری از کرونا کردند.

این مطالب بعد از انتشار در شبکه‌های اجتماعی، سر از صدا و سیما در آورد. افرادی در برنامه‌های مختلف صدا وسیما به عنوان مهمان یا عناوین دیگر می‌آمدند و مصرف لیمو برای درمان کرونا تبلیغ می‌کردند و بعضاً می‌گفتند که بوییدن مرکبات نیز می‌توانند تأثیر گذار باشد. از این دست شایعات تقاضا را برای مصرف لیمو به شدت بالا برد، اما لیمو به ندرت در بازار یافت می‌شد که همین امر باعث شد قیمت آن در مقاطعی به کیلویی 50 هزار تومان برسد.این قیمت معمولاً برای میوه‌های استوایی و کم یاب چون گلابی بودایی و درگون فروت بود، نه لیمویی که کیلویی 18 هزار تومان است. در همان ایام خبر از احتکارسازمان یافته لیمو آمد و رفع احتکارهای متعددی توسط سازمان بازرسی و صنف کشاورزی انجام شد. اما این احتکارهای در کاهش قیمت نتیجه نداد. چون لیمویی در بازار نبود. البته این را هم اضافه کنیم که تنها لیمو نبود که این چنین بحران زده شد. زنجبیل از کیلویی 20 تا 35 هزار تومان به کیلویی بین 65 تا 90 هزار تومن رسید. هل، موسیر، فلفل و دیگر اقلام هم دچار شوک‌هایی شدند اما آنچه که جنجال بر سر لیمو به راه انداخت، احتکارو سودجویی‌های کلان در بحران کرونا بود.

 پای دلالان بزرگ در میان است

تب کرونا باعث شد که خروجی از سردخانه‌های قطب‌های کاشت لیمو یعنی انبارهای نگه داری شهرستان جهرم سه برابر شود. اما این هم پاسخگوی تقاضای بازار نبود.
در پایان سال گذشته لیمو های جهرم در حال رفع احتکار بودند و جنجال‌ها بر سر قیمت نهایی لیمو در رسانه ها همچنان ادامه داشت و این در حالی بود که لیموی میناب هنوز برداشت نشده بود. برخی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی انگشت را به سمت کشاورزان بردند. آن‌ها کشاورزان را متهم می‌کردند که لیموها را به احتکارگران داده‌اند تا بازار را کنترل کنند. از سویی کشاورزان از قیمت تمام شده لیمو و قیمت مصوبه خرده فروشی لیمو بسیار ناراضی بودند. برخی لیموی میناب را نیامده به بازار، قیمت گذاری کردند که موجب درلخوری برخی کشاورزان شده بود.

وضعیت برای قیمت لیموی جهرم نیز بهتر از این نبود. بنگاه داران لیموی جهرم از قیمت تمام شده و بالای لیمو به پای کشاورزان این محصول صحبت کردند. بکی از بنگاه داران لیموی جهرم به رسانه‌ها گفته بود که چیدن هر کیلو لیموی لیسبون دست‌کم بین سه تا پنج هزارتومان هزینه دارد. هفت هزار تومان هزینه پلاستیک و هفت هزار تومان هزینه نگهداری به ازای هر کیلو در سردخانه است. در کنار اینها، روش نگه داری لیمو سنتی است و نزدیک به 400 گرم دور ریز لیمو داریم چون لیموها خراب می‌شود. بنگاه داران و تولید کننده‌های لیمو، مافیای این محصول را نه به شهر جرم بلکه تاجرانی در کلان شهرها ربط دادند و از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی خواستند که به مردم آدرس غلط ندهند.
 

محصولی‌ترش و درآمدی تلخ

سالهاست که از مبارزه همه جانبه هرمزگانی‌ها با آفت‌های مرکبات می‌گذرد اما آنچنان که باید و شاید از لیموی میناب نه حمایت شده و نه راه حلی یافت شده است. کویید-19 که با تشدید تحریم‌ها و افزایش قیمت دلار آمد، شرایط را سخت و تلخ‌تر هم کرد. وضعیت تلخ لیموی میناب هر ساله باعث شده که کشاورزان این محصول، آنچنان که باید و شاید از تولید لیمو راضی نباشند. خبرهای منتشر شده در روزهای اخیر در خصوص احتکار لیمو و یا تعیین سقف قیمت برای فروش لیمو باعث شد که صدای باغداران لیموی جنوب در بیاییم. در این رابطه با افضل خاشعی مدیر صنف کشاورزی رودان گفتگویی کردیم و نایابی لیموی میناب و علت گرانی‌اش را جویا شدیم.

وی با اشاره به اینکه نوسان شدید قیمت لیمو مشکل هر ساله ماست گفت: « لیموی میناب هنوز به دست نیامده است و اردیبهشت ماه هم اوج برداشت لیمو نیست». مدیر صنف کشاورزی رودان افزود: سال گذشته قیمت متوسط این محصول بین 12 تا 25 هزار تومان و بسیار پر نوسان بود. هم اکنون شاید در هر هکتار بیشتر از 100 کیلو لیمو نداشته باشیم. دلیل کمبود لیموی میناب احتکار نیست، زمان برداشت آن نرسیده است. فصل برداشت لیموی میناب در واقع خرداد ماه است که با تزریق لیموی میناب، التهاب‌های بازار کم و بازار متعادل می‌شود. خاشعه ای در پاسخ به این پرسش علت ناراضایتی دوباره باغداران لیمو چیست و چرا قیمت‌ها برایشان راضی کننده نیست، تصریح کرد: همه نوع سموم و کود رشد بالایی داشته‌اند و رشد قیمت‌ها سه برابر بوده است.

کود از کیسه ای 100 هزار تومان به 350 هزار تومان رسیده است. هزینه‌های تمام شده بر کشاورزان بسیار گزاف و سنگین شده است. کشاورزان در این افزایش قیمت‌ها بیشتر آسیب دیده‌اند.وی اضافه کرد: سال گذشته که لیمو گاها به کیلویی 27 هزار تومان رسید، سهم کشاورز تنها کیلویی 4 هزار تومان بوده است. این مقام مسوول در ادامه اظهار کرد: ما هم اکنون 9610 هکتار مرکبات زیر کشت داریم، این در حالی است که کودها یارانه ندارند و خدمات کشاورزی هم که خیلی گران شده است.

خاشعی با بیان اینکه عوامل بسیاری هستند که قیمت لیمو را بالا می‌برند، گفت: «وام‌هایی که به کشاورزان وعده داده شد و پرداخت نشد. کشاورزان بد حساب از باز پرداخت وام معاف شدند و این معافیت شامل کشاوزان خوش حساب نشد». وی با اشاره به اینکه در بخش رودان به خوبی با بحران کروان مقابله کردند گفت: اجرای پروتکل‌های بهداشتی، کم کردن تجمعات و تویع اقلام بهداشتی بین کشاورزان بخشی از توان ما برای مقابله با کرونا بود، اما کرونا روی محصولات کشاورزی تأثیر گذاشته است، واردات سموم و کود دچار اختلال شده است. افضل خاشعی مدیر صنف کشاورزی رودان در پایان به افزایش قیمت کرایه‌های حمل و نقل نیز اشاره کرد و افزود: با اینکه گازوییل افزایش قیمت نداشته است اما افزایش قیمت‌ها در اکثر حوزه‌ها، تماماً کشاورزی ما را تحت شعاع قرار داده است.

حال امید است که  مسئولان با برنامه ریزی در جهت بازاریابی و صادرات وسیع‌تر  این دست مرکبات جنوب، فرصت سوزی نکنند. این روزها تحریم های ظالمانه و کرونای ناخوانده تجارت های بسیاری را تلخ کرده است. با کم کردن واسط های فروش و اعطای تسهیلات این ترش بهادار را شیرین کنید.