محنت پرآبی

نخلستان‌های کووه حال خوشی ندارند. بیشتر نخل‌ها گردن‌شان باریک شده‌ و بزودی خشک می‌شوند. اول سرشان خم می‌شود. بعد یک روز می‌روی، می‌بینی سرش افتاده جلوی پایش. به همین راحتی. اندوهش می‌ماند برای مردمی که چشم‌شان به فروش دانه خرما بود. این نفرهای بلندقامت، تنها منبع درآمد بخش زیادی از اهالی روستا است. «بسیاری از مناطق استان از بی‌آبی می‌نالند، ما کووه‌ای‌ها از آب زیاد». «دادخدا محمودی»، نائب‌ رئیس شورای روستای کووه می‌گوید آب زیادی در نخلستان‌ها وجود دارد که به درختان آسیب می‌رساند. او می‌گوید این آب‌های سرگردان باید کانال‌کشی، زهکشی و هدایت شود. منشا حجم زیاد آب، چشمه عمومی روستا است. این آب‌ چون کانال‌کشی نشده و مسیر مشخصی ندارد، سال‌ها بلای جان نخلستان‌ها ‌شده‌است. به گفته‌ او نخل‌ها مرگ تدریجی را تجربه می‌کنند. آب شیره جان‌شان را می‌کشد. اهالی می‌ترسند همین چند نخل که برای‌شان مانده هم، رنگ خشکی بگیرد.

چاه، راه را بست

روستای کووه حدود 15 سال پیش، نزدیک به 500 تن خرما تولید و به شهرهای استان ارسال می‌کرد. امروز اما تولید خرما به زحمت، کفاف مایحتاج خودشان را می‌دهد. سال‌ها پیش 400 هکتار زمین زیر کشت نخل رفته‌بود. خشکسالی و آب زیاد دست به دست هم دادند تا نخل‌ها را از بین ببرند. حالا فقط 250 هکتار نخلستان باقی مانده‌است. دادخدا محمودی می‌گوید: «نخلستان‌ها به نیزار، باتلاق و مکانی برای زندگی گرازهای وحشی تبدیل شده‌است. درگیری با گرازها روزبه‌روز بیشتر می‌شود. رفت‌و‌آمد به زمین‌های کشاورزی هم مشکل شده‌است. این آب اضافه باید کنترل و به یک مکان دیگر منتقل شود. انتظار داریم مسئولان به احیای نسل جدید نخل‌ها کمک کنند». اینها تنها بخشی از مشکلات کشاورزی روستا است. چند سال پیش، سه رشته قنات، به دلیل اشتباه کارشناسی در حفر چاه، خشک شد. بالاتر از قنات‌ها، چاه عمیق زدند. دو قنات در کووه و یکی در سیاهو غیرقابل استفاده شد. باغدارن کووه با آب این دو قنات‌، نزدیک به 40 تن نارنگی، پرتقال، لیمو، انگور، انجیر و انبه تولید می‌کردند. حالا بیش از 15 هکتار باغ‌های روستا خشک شده‌است. محمودی می‌گوید: «تنها درختان کمی از انبه، از کل محصول‌های باغداران، با تلاش و گرفتاری بسیار باقی مانده‌است. سایر محصول‌ها پس از خشک‌شدن قنات از بین رفت. باغداران ورشکسته شدند. باغدارانی که همچنان ادامه می‌دهند یا از چشمه‌ای کوچک استفاده می‌کنند یا خودشان چاه زدند. آن‌ها به زحمت باغ‌شان را حفظ کرده‌اند.»

در آرزوی کانال

«نامه‌های مختلفی به منابع طبیعی و جهاد کشاورزی زدیم اما سمت دشت سِق را بردند زیرکشت و نمی‌شود کاری کرد. یا باید کشاورزی آن‌جا را تعطیل کرد یا اینجا». محمودی از تلاش بی‌نتیجه‌شان برای احیای دوباره قنات‌ها و باغداری روستا می‌گوید. او ادامه می‌دهد: «بالادشت سیاهو زیرمجموعه روستا سق دهستان سیاهو است. دو قنات روستای کووه بعد از چاه زدن برای دشت سق، خشک شد. حالا چهار پنج هزار اصله درخت زیرمجموعه آن چاه است. نمی‌شود چاه را خشکاند». به گفته‌ ‌او اهالی روستا توانایی پیگیری وضعیت قنات‌ها را نداشتند و مدیران نیز توجه خاصی به این موضوع نکردند. خشکی قنات‌ها گذاشته شد به پای خشکسالی. باغداری روستا عملا به همین راحتی تعطیل شد. نائب رئیس شورای کووه می‌گوید: «نامه بسیاری را برای هدایت آب به منابع طبیعی نوشتیم. مشکل‌مان را به جهادکشاورزی هم اعلام کردیم. امسال یک کانال آب در حد یک کیلومتر، با پیگیری مهندس باقرزاده احداث شد. کانال یکی از نخلستان‌ها با این کار احیا شد. این کانال بخشی از مشکلات ما را رفع کرده‌است. بخشی از آب‌ها را از طریق این کانال می‌توان به مناطق پائین‌تر هدایت کرد. حجم آب و مشکلات ما اما بیشتر از این است. با یک کانال مشکل حل نمی‌شود.»

نخل‌ها در انتظار تامین اعتبار

«حبیب عسکری»، رئیس شورای روستای کووه می‌گوید برای ساخت کانال هدایت آب، با جهاد کشاورزی بسیار مکاتبه کرده‌اند. قرارگاه سپاه هم قرار بود بخشی از زهکشی را انجام دهد اما تاکنون اقدامی انجام نشده‌است. او می‌گوید: «دو سه سال است که درحال پیگیری این موضوع هستیم. یک کانال‌کشی در سال گذشته در دو مرحله انجام شد که هنوز تکمیل نشده است. قرار شد به اندازه اعتبارات هزار متر کانال‌کشی انجام شود. برای احیای مجدد قنات‌ها نیز پیگیری‌هایی انجام شد. پس از آن قنات‌ها را لایروبی کردند. این قنات‌ها زمستان که باران می‌بارد کمی آب دارد». بارندگی فراوان امسال باعث شد تا کشاورزان بتوانند تا مدتی از قنات‌ها استفاده کنند. باغداران اما مانند گذشته نمی‌توانند استفاده خاصی از قنات‌ها بکنند. به گفته‌ عسگری جای زخم خشک‌شدن قنات‌ها بر تن کشاورزی کووه این روزها بیشتر نمایان شده‌است. او می‌گوید: «منبع آب نخل‌ها چون چشمه بود، پس از بین رفتن باغ‌ها، زنده ماندند. نابودی باغ‌ها موجب شد اهالی  برای کسب درآمد فقط به نخلستان‌ها دلخوش باشند. نخلستان‌ها درآمد 60 درصد اهالی  را تامین می‌کند. باغداران ورشکسته به اجبار به دامداری روی آوردند. حالا به زحمت روزگار می‌گذرانند. افراد تحصیل‌کرده هم چون در روستا کاری برایشان نبود، به شهر مهاجرت کردند.»

«کُنَنگ» می‌تواند احیاگری کند

باغداران بازمانده درختان‌شان را با آبی آبیاری می‌کنند که تعریف چندانی ندارد. هزینه حفر چاه و یافتن چشمه‌ دائمی نزدیک به باغ‌، خیلی‌ها را از باغداری منصرف کرده‌است. برخی باغداران اما هنوز به احیای دسترنج از دست رفته‌شان امیدوارند. رئیس شورای کووه از وجود رودخانه‌ی آب شیرین در چهار کیلومتری روستا خبر می‌دهد. عسگری می‌گوید آب رودخانه «کُنَنگ» شیرین است. این رودخانه می‌تواند جای خالی قنات و دستان زحمتکش کشاورزان را پر کند. پیش از این نیز سد طبیعی با مشارکت مردم در یکی از مناطق کووه احداث شد. پس از هر بارندگی آبش عطش درختان تشنه را فرو می‌نشاند. باغداران امیدوارند با احداث سد بر روی رودخانه کننگ، تحول بزرگی در کشاورزی کووه و منطقه سیاهو ایجاد کند.