حق بیمه بیکارشدگان کرونا در هاله‌ای از ابهام است

کسانی که به دلیل شیوع کرونا بیکار شده‌اند، حتی اگر توانسته باشند مستمری بیکاری بگیرند با مشکل عدم پرداخت حق بیمه و عدم احتساب سابقه مواجهند؛ اتفاقی که غیرقانونی است.

 به گزارش صبح ساحل، چیزی نمانده است که کرونا در ایران هشت ماهه شود. در مدت زمانی که از اعلام شیوع کووید ۱۹ در ایران گذشته اتفاقات زیادی رخ داده و حوزه‌های مختلف تحت تاثیر شیوع این بیماری قرار گرفته‌اند. مثل همه جای دنیا بیش از همه حوزه اقتصادی از کرونا تاثیر پذیرفته و افراد زیادی شغل خودشان را از دست داده‌اند. در ایران برآورد‌های مختلفی درباره تاثیر کرونا بر اشتغال صورت گرفته است. یکی از این برآورد‌ها نشان می‌دهد اشتغال سه تا شش میلیون نفر از کرونا تاثیر پذیرفته است. روشن‌ترین و قابل استناد‌ترین آمار مربوط به بیکاری ناشی از کرونا درخواست‌کنندگان بیمه بیکاری هستند؛ درخواست‌کنندگانی که برخی مشمول دریافت مستمری بیکاری شده‌اند و برخی دیگر نه و هزاران نفر از آنها هنوز بیکار هستند و آینده شغلی مبهمی دارند.

کرونا و بیکاری

۲۶ مرداد امسال به نقل از روزبه کردونی، رئیس مؤسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی اعلام شد: بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در دوره همه‌گیری کرونا در بهترین حالت ۲.۹ میلیون نفر و در بدترین حالت ۶.۴ میلیون نفر از کل شاغلان کشور کاسته می‌شود.

 ۱۰ روز بعد از این، رسانه‌ها به نقل از عیسی منصوری، معاون اشتغال وزارت کار) نوشتند: در جریان کرونا حدود شش میلیون نفر در کشور از کرونا آسیب دیده‌اند و حدود ۱.۵ میلیون نفر در مشاغل به علت کرونا ریزش کرده و کار خود را از دست داده‌اند.

با وجود این، آنطور که آمار رسمی نشان می‌دهد حدود یک میلیون نفر مستمری بیکاری گرفته‌اند، آن هم به میزانی که بسیار کمتر از آن چیزی است که در جداول مربوط به مستمری بیکاری آمده است.

پرداخت مستمری بیکاری کرونا حاشیه‌های زیادی داشته است. مهم‌ترین حاشیه درباره کسانی بود که مشمول این مستمری می‌شدند. اگر این مستمری را مستمری بیکاری در نظر بگیریم، تنها کسانی آن را دریافت می‌کنند که حق سه درصد بیمه بیکاری را پرداخت کرده باشند. درست به همین دلیل بود که شمار زیادی از کارگرانی که بیمه هم دارند، مشمول بیمه بیکاری شناخته نشدند. یکی از بزرگ‌ترین قشر کارگران محروم از مستمری بیکاری کارگران ساختمانی بودند که چون کارفرمای مشخصی ندارند، حق سه درصد را نپرداخته و مستمری بیکاری هم نگرفتند. بر این اساس به نظر می‌رسد مبنا در پرداخت مستمری بیکاری، قانون بیمه بیکاری بوده است، حال آنکه فقط در این زمینه قانون ملاک قرار گرفته است. رقم و مدت زمان مستمری بیکاری بسته به سابقه افراد، حقوق آنها و متاهل یا مجرد بودن متفاوت است، اما همواره تاکید می‌شود که این رقم نباید از حداقل حقوق کمتر باشد. مستمری بیکاری کرونا اختلاف زیادی با حداقل حقوق دارد. مشکل مهم دیگر مدت زمان پرداخت است که حداقل باید شش ماه باشد، اما در مواردی دو یا سه ماه بوده است و مهم‌تر از این، نپرداختن بیمه تامین اجتماعی مستمری‌بگیران بود. قانون می‌گوید کسی که مشمول بیمه بیکاری شود در مدت زمانی که این مستمری را دریافت می‌کنند (تا زمانی که کار پیدا کند یا مدت زمان دریافت مستمری‌اش به پایان برسد) باید بیمه تامین اجتماعی باشد و این مدت زمان جزء سابقه او به حساب می‌آید.

باید در این زمینه شفاف‌سازی شود و دلیل این مشخص شود که چرا سابقه بیمه افرادی که مشمول قانون بیمه بیکاری هستند، پرداخت نشده است. اگر به دنبال قانون و ساز‌و‌کار دیگری هستیم، باید این قانون تدوین و در مجامع قانون‌گذاری به تصویب برسد

ششم مهر امسال سیدرحیم میرعبدالله، عضو هیات مدیره کانون شورای اسلامی کار تهران گفت: به دنبال شیوع کرونا و تاثیر آن بر اشتغال سامانه‌ای برای ثبت نام بیکارشدگان کرونا در نظر گرفته شد و دولت پرداخت کمک هزینه‌ای به این افراد را تقبل کرد، اما ادامه یافتن بیکاری این افراد باعث می‌شود آنها به سمت دریافت بیمه بیکاری بروند. درباره بیکارشدگان کرونا موضوع حق بیمه آنها هم مطرح است. پرداخت حق بیمه بیکارشدگان کرونا در هاله‌ای از ابهام است و ما خواستار تعیین تکلیف در این زمینه هستیم.

  آیا قانون عوض شده است؟

«قانون بیمه بیکاری کاملا صراحت دارد. در این قانون آمده است که افرادی که سه درصد حق بیمه بیکاری را پرداخته‌اند، به دنبال بیکاری ناخواسته می‌توانند مستمری بیکاری دریافت کنند. جداول مشخصی درباره میزان پرداختی وجود دارد. علاوه بر این، صراحتا عنوان شده است که افراد در مدت زمان دریافت مستمری بیمه هستند، یعنی حق بیمه‌شان پرداخت می‌شود، سابقه‌شان محاسبه می‌شود و دفترچه خدمات درمانی دارند.»

علیرضا حیدری، کارشناس روابط کار و تامین اجتماعی با بیان این مطالب، می‌پرسد: آیا قانون عوض شده است؟ مبنای قانونی مستمری بیکاری ناشی از کرونا چیست؟

او درباره این موضوع که برخی مسئولان عنوان می‌کنند بیمه بیکاری کرونا، متفاوت با بیمه بیکاری معمول است، عنوان می‌کند: اگر چنین است باید دقیقا مشخص شود که مبنای قانونی چیست. الان بیش از هفت ماه از آغاز شیوع کرونا در ایران می‌گذرد. می‌شد آیین‌نامه مشخصی در حوزه‌های مختلف تنظیم کرد. وقتی چنین اتفاقی نیفتاده ما به سراغ قوانین و آیین‌نامه‌هایی می‌رویم که می‌شناسیم. در مورد قانون بیمه بیکاری حرف زدیم. اگر مسئولان اجرایی می‌گویند مستمری بیکاری نه بر اساس قانون بیکاری پرداخت می‌شود، بلکه از قاعده کمک‌های دولتی در مواقع بحرانی تبعیت می‌کند، باید این موضوع مشخص شود. در زمان‌های بحران و حوادث غیر مترقبه دولت کمک‌هایی صورت می‌دهد. مثلا ممکن است سیل بیاید و به سیل‌زدگان وام بلاعوض داده شود. این نوع کمک‌ها نمی‌تواند نافی کمک‌های حمایتی صندوق‌های بیمه‌ای باشد. افراد سال‌ها پولی برای مواقع بحران پرداخته و به صورت غیرارادی و در نتیجه کرونا بیکار شده‌اند. اگر این افراد اکنون نتوانند از این پس‌انداز خود استفاده کنند، پس چه زمانی می‌توانند از آن بهره بگیرند؟

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در دوره همه‌گیری کرونا در بهترین حالت ۲.۹ میلیون نفر و در بدترین حالت ۶.۴ میلیون نفر از شاغلان کشور کاسته می‌شود

حیدری می‌گوید: باید در این زمینه شفاف‌سازی شود و دلیل این مشخص شود که چرا سابقه بیمه افرادی که مشمول قانون بیمه بیکاری هستند، پرداخت نشده است. اگر به دنبال قانون و ساز‌و‌کار دیگری هستیم، باید این قانون تدوین و در مجامع قانون‌گذاری به تصویب برسد.

بحرانی که کرونا ایجاد کرد بسیاری از ضعف‌های ساختاری ما در زمینه تامین اجتماعی را نشان داد. چند سالی است که نسبت به ورشکستگی صندوق‌های بیمه‌ای از جمله صندوق بیمه تامین اجتماعی هشدار می‌دهند. مطالباتی که این سازمان دارد و دیونی که با قانون‌گذاری‌های غیر کارشناسی بر آن تحمیل شده، باعث شده است که این سازمان در اجرای تعهدات عادی خود ناتوان باشد. به همین دلیل بود که برای پرداخت بیمه بیکاری کرونا دست به دامان دولت شد تا منابع لازم را تامین کند، اما منابع تامین شده کفاف تعداد بالای بیکاران را نمی‌دهد. در نتیجه حمایتی نصفه نیمه صورت گرفته؛ اقدامی که اعتماد به بیمه را از بین می‌برد.

منبع: ایلنا