تزلزل دموکراسی

احزاب و فعالیت‌های حزبی سابقه مثبتی از خود در تصور عمومی جامعه باقی نگذاشته‌است. اذهان عمومی بر این باور است که تشکل‌های سیاسی بیش از آن‌که به دنبال مطالبات مردم باشند، منافع شخص یا گروهی خاص را در نظر می‌گیرند. بدیهی است هر دو گروه از این نوع دیدگاه متضرر می‌شوند. احزاب کارآمد، زبان مردم در نظام سیاسی کشور هستند. رسالت این تشکل‌ها مطالبه خواسته‌های مردم بوده و در صورت نبودشان مردم نیز به درخواست‌های خود نمی‌رسند. در مقابل احزاب هم اگر مقبولیت مردم را نداشته باشند دیگر جایگاهی نخواهند داشت. فعالیت فصلی احزاب در ایران، نداشتن پایگاه قوی در مراکز استان‌ها و عمل نکردن تشکل‌های سیاسی به اساس‌نامه‌شان ازجمله عواملی است که به این نوع دیدگاه دامن زده است. شاهد هستیم احزاب به‌عنوان یکی از ارکان اصلی دموکراسی شرایط مطلوبی در کشور ندارند. با توجه به نقش تأثیرگذاری که این تشکل‌ها در انتخابات و سوق دادن مردم برای مشارکت سیاسی دارند، انزوای آن‌ها پیامد منفی برای کشور به دنبال دارد. به همین منظور به سراغ نماینده «حزب کارگزاران سازندگی» بندرعباس رفته‌ایم.

گفت‌وگو با «ابراهیم امینی پوری»، فعال سیاسی پیرامون علل انزوای احزاب

دستِ ‌بسته احزاب

«ابراهیم امینی پوری» مشاور اقتصادی استاندار هرمزگان، رئیس ستاد انتخاباتی حسن روحانی در بندرعباس، فعال سیاسی و نماینده حزب کارگزاران معتقد است نگاه مدیران به فعالیت تشکل‌های سیاسی نگاه بسته‌ای بوده و کار حزبی در ایران هنوز نهادینه نشده است. او بر این باور است، اگر به احزاب فعال فرصت داده شود بسیاری از مشکلات کشور به دست آن‌ها حل می‌شود. او می‌گوید:«در قانون برای انتصاباتی که در استان‌ها انجام می‌شود نقش و جایگاهی برای احزاب دیده نشده به همین علت دست احزاب در این موضوع بسته است.» آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگو صبح ساحل با نماینده حزب کارگزاران سازندگی در بندرعباس است.

علت انزوای احزاب هرمزگان چیست؟

در قانون اساسی ایران توجه ویژه‌ای به فعالیت احزاب شده است. منتهی شرایط عمومی کشور در سال‌های بعد از انقلاب به‌گونه‌ای بوده که باوجود همه‌ی نظرات مثبت، آن‌چنان به احزاب بهاداده نشده است. بیش از 100 حزب و تشکل سیاسی در کشور وجود دارد اما احزاب فعال خیلی محدود و اندک هستند. کار حزبی و فعالیت حزبی در ایران هنوز نهادینه نشده است. نگاه مدیران به فعالیت‌های حزبی و تشکل‌های سیاسی نگاه بسته‌ای است. مسئولان از ورود به تشکیلات حزبی و سیاسی فاصله می‌گیرند و این موضوع علت‌های مختلفی دارد. یکی از مهم‌ترین علت‌ها وجود نگاه منفی نسبت به فعالیت‌های حزبی است. علی‌رغم اینکه حزبی که در وزارت کشور ثبت می‌شود، یک حزب قانونی در درون حاکمیت بوده و باید اصول و ضوابط مربوط فعالیتشان را رعایت کند. موضوع انزوا تنها مختص هرمزگان نیست و در کل کشور رخوتی در احزاب وجود دارد. در استان نیز احزابی هستند که در برهه‌های مختلف فعال بوده و تلاش می‌کنند منتهی افت‌وخیز دارند. به‌طور مثال در برهه انتخابات همه‌ی فعالیت‌ها تحت تأثیر این رویداد قرار می‌گیرد. احزاب هم در دوره انتخابات نمود بیشتری دارند و بیشتر موردتوجه مردم و رسانه‌ها قرار می‌گیرند. در جامعه‌های دیگر نیز احزاب تحت تأثیر انتخابات فعال‌تر بوده و عملکرد بیشتری رادارند. گاهی در همین ایام شاهد بودیم که بعضی از احزاب در موضع‌گیری‌های مسائل داخلی و بین‌المللی برنتابیدند و بازخواست و مواخذه شدند. همه‌ی این‌ها در انزوای احزاب تأثیرگذار است. این تأثیرگذاری به‌خصوص در بین اقشار جوان جامعه بیشتر است. شاهد هستیم جوان‌ها کمتر تمایل دارند به عرصه سیاست و فعالیت‌های حزبی ورود کنند.

چرا دید مثبتی نسبت احزاب وجود ندارد؟

این نگاه به ساختاری که برای کشور تعریف‌شده است، برمی‌گردد. شرایطی که کشور در دوران بعد از انقلاب داشته از جنگ تا تحریم در ادوار مختلف، همه این‌ها تأثیرات منفی به دنبال داشته است. عموماً ایران در وضعیتی قرار داشته که اولویت چیزهای دیگری بوده است به همین علت فعالیت‌های سیاسی در برهه‌هایی کمتر موردتوجه قرار می‌گرفت. من معتقدم احزاب واسط بین مردم، حاکمیت و دولت هستند و این نقش بسیار مؤثری می‌تواند، باشد. اگر در اتفاقاتی که طی چند سال گذشته در کشور رخ داد ما به احزاب توجه و حرف آن‌ها به‌عنوان نمایندگان افکار عمومی جامعه شنیده می‌شد، شاهد اتفاقات بدی که افتاد نبودیم. اگر احزاب فعال باشند و این فرصت به آن‌ها داده شود که در عرصه‌های مختلف حضور پیدا کنند، می‌توانند خیلی از مشکلات کشور را مدیریت و هدایت کنند.

حزب کارگزاران سازندگی چه راهکاری برای جذب جوان‌ها دارد؟

آنچه مسلم هست احزاب در گسترش و بسط فعالیت‌هایشان کم‌کاری کردند و در حوزه آموزش به جامعه فعال نبودند. برخی حزب‌ها در حوزه اطلاع‌رسانی ابزار و امکانات نداشتند. بعضی دیگر در این زمینه خوب روزنامه و سایت دارند. تعدادی از احزاب مردم حتی اسمشان نشنیده‌اند و فقط روی کاغذ هستند. فعالیتشان نیز مختص شورای مرکزی است. واقعیت این است که احزاب آن‌گونه که در اساسنامه‌شان پیش‌بینی‌شده در بحث آموزش، اطلاع‌رسانی و عضوگیری کمتر موفق بودند. به‌خصوص در این مدتی که ویروس کرونا جهان را درگیر کرده فعالیت عملیاتی و اجرایی احزاب در حوزه آموزش و جلب عضویت افراد به‌تبع از این شرایط حالت سکونی به خود گرفته است.

هرمزگان در پرورش رجل سیاسی موفق بوده است؟

متأسفانه این ضعف در استان ما وجود دارد. در مقایسه با استان‌های دیگر، هرمزگان کمتر از حضور نخبگان خود در رأس کشور بهره‌مند بوده است. خیلی از استان‌ها شخصیت‌های مذهبی، علمی، سیاسی و غیره، هم در درون استان هم در بعد ملی دارند. این شخصیت‌ها یا از درون استان هستند یا در استان ریشه‌دارند و پدرانه برای آن استان کار و فعالیت می‌کنند. مثلاً استانی مثل کرمان، شخصیت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را داشته که نه‌تنها در استان که در کشور هم نقش بی‌بدیل و تأثیرگذاری داشته‌اند. ازنظر من این نقش را در هرمزگان، نمایندگان ما در مجلس می‌توانند، ایفا کنند. امید مردم استان این است که نمایندگانشان در مجلس شورای اسلامی به‌عنوان شخصیت ملی این خلأ و ضعف را جبران کنند. بااین‌حال استان شخصیت‌های علمی و سیاسی دارد. این شخصیت‌ها چه در بعد کشوری و حتی بین‌المللی هستند و فعالیت می‌کنند اما کمتر به آن‌ها پرداخته‌شده است.

یکی از دلایلی که شخصیت‌های برجسته هرمزگان کمتر شناخته شدند، انفعال احزاب استان نیست؟

انفعال احزاب، راجع به این موضوع تأثیر چندانی نداشته است. به دلیل مشکلاتی که در درون استان وجود داشته، شرایط ایجاد نشده تا این نیروها و شخصیت‌های علمی و پژوهشی بتوانند رسالت خودشان را در استان ایفا کنند. گاهی در عرصه‌های مختلف مثل عرصه انتخابات وارد شدند اما فرصت داده نشده و یا محیا نشده که بتوانند دین خود را نسبت به مردمشان ادا کنند. اگر بخواهیم بشماریم نیروهای متعددی و قابلی هم در خود استان هم در مرکز کشور وجود دارد.

منظورتان از اینکه به این شخصیت‌ها فرصت داده نشده است، چیست؟

شخصیت‌های علمی که در هرمزگان داریم صرفاً این نیست که مسئولیت اجرایی بخواهند. درحالی‌که این توان را هم دارند. این افراد در بعد مسائل علمی {زمینه فعالیت خودشان} کارهای بزرگی را در کشور انجام می‌دهند. تعدادی از این نخبگان هم در حوزه سیاسی و اجرایی می‌توانند ایفای نقش کنند اما این فرصت را نداشتند. علت آن به ضعف هرمزگان در این زمینه برمی‌گردد. استان ما نیروهایی در سطح ملی دارد اما هیچ‌گاه این فرصت به آن‌ها داده نشده که وارد وزارتخانه‌ها شوند. شاید در طول تاریخ دو یا سه نفر از استان در حد معاون وزیر رفتند و حتی لیاقت وزیر شدن هم داشتند اما این اتفاق رخ نداد. الآن هم نیروهایی هستند که توانایی بودن در این جایگاه رادارند.

به نظر می‌رسد احزاب در استان توان زیادی در انتصاب‌های سیاسی ندارند و بعد از انتخابات تن به پذیرش پست‌های صنعتی می‌دهند به‌طور مثال بجای انتصاب معاون استاندار به سَمت پذیرش جایگاه مدیریتی در صنایع می‌روند درصورتی‌که این افراد از بدنه احزاب هستند و در پست‌های سیاسی باید به کار گرفته شوند اما پست‌های سیاسی از خارج استان می‌آیند.

در سیستم انتخاباتی کشور نقش قانونی برای احزاب دیده نشده است. در بسیاری از کشورها کاندیدا از سوی احزاب مطرح و وارد عرصه انتخابات می‌شوند و مردم به کاندیدای احزاب رأی می‌دهند. درواقع احزاب نقش مؤثری در انتخابات این کشورها ایفا می‌کنند. درنهایت حزبی که حاکم شد و بیشترین رأی را آورد مأمور به تشکیل دولت و کابینه می‌شود و می‌تواند نیروهای خود را در اداره کشور بکار بگیرد؛ اما این سیستم در کشور ما نهادینه نشده لذا احزاب صرفاً یا کاندیدا را معرفی یا از کاندیداهای دیگر حمایت می‌کنند. بعد از انتخابات نیز پیروزی فرد موردحمایت آن‌ها به معنی حاکم شدن آن حزب نیست. چه‌بسا در مواردی کاندیدای پیروز اعلام کرده ارتباطی با فلان حزب و گروه سیاسی که در زمام انتخابات از او حمایت کرده است، ندارد. به همین نسبت در انتصاباتی که در استان‌ها انجام می‌شود نقش و جایگاهی برای احزاب دیده نشده است. امکان دارد گاهی بنا بر سلیقه و علایق مسئولین عالی استان افرادی که ممکن است عضو حزبی هم بوده باشند به کار گرفته شوند و مسئولیتی به آن‌ها واگذار شود. این امر بیشتر به توانایی فردی و یا ارتباط افراد با مسئولین بالایی برمی‌گردد.

شما ریاست ستاد جناب روحانی را در انتخابات ریاست جمهوری به عهده داشتید با توجه به ارتباط روسای ستاد با شخص رئیس‌جمهور چقدر در سرنوشت انتصابات سیاسی استان اثرگذار بودید آیا مشورتی برای انتصابات با شما انجام می‌شد.

بنده به‌عنوان رئیس ستاد جناب روحانی در استان، در مناسبت‌های مختلف ازجمله سفر رئیس‌جمهور به هرمزگان مسائل استان را شفاف مطرح کرده‌ام. ازجمله در سفر جناب روحانی در سال 97. در موارد متعدد نیز طی ملاقات و دیدارهایی که با مسئولین عالی دولت و یا وزرا داشتم، دغدغه‌های استان را مطرح کردم. بیشترین تعامل و ارتباط ما با استاندار به‌عنوان نماینده عالی دولت در استان بوده که همواره در موارد متعدد، نشست‌ها و ملاقات‌هایی که داریم به‌عنوان مشاور ایشان مسائل و مواردی که توسط مردم و حتی مسئولین استان و نخبگان مطرح می‌شود را به ایشان انتقال و رایزنی‌هایی انجام می‌شود که بسیار مفید بوده است.

در انتصابات پارامترهای مختلفی دخیل هستند. در مواردی محدودیت‌ها و موانع قانونی، گاهی هم‌فشار دخالت دیگران در قوه مجریه باعث برخی انتصابات و یا عدم انتصابات افراد می‌گردد که گاهی بازتاب‌های منفی را در جامعه به همراه دارد.

عملکرد مجلس یازدهم را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به‌عنوان یک شهروند برخلاف وعده‌هایی که داده‌شده بود تا به امروز چیز خاصی را شاهد نبودم. درواقع تا آدم وارد گود نشده، متوجه نیست که در داخل چه خبر است. وقتی از نزدیک در جریان واقعیت‌های کشور قرار بگیرد، به‌دوراز شعارزدگی و رفتارهای پوپولیستی در بسیاری از تصمیمات و اظهارنظرهای خود تجدیدنظر می‌کند.