غمِ درس یا نان؟

پشت لبش هنوز سبز نشده، با مردان جزیره به صیادی می‌رود. آفتاب داغ تابستان و سرمای زمستان را روی دریا تجربه کرده‌است. تور ماهیگیری بارها دست‌هایش را بریده اما ناچار است روی پای خودش بایستد و کمک‌خرج خانه باشد. کرونا که آمد، شرایط اقتصادی سخت‌تر شد. حالا درس را هم رها کرد تا با صیادی به معیشت خانواده کمک کند. رویای تحصیل برای دختران جزیره هم با ازدواج زودتر از موعد، پایان می‌یابد تا باری به دوش خانواده نباشند. آنچه در این گزارش می‌خوانید شرحی از مشکلات دانش‌آموزان جزیره هنگام است.

 بحرانِ ترک تحصیل‌
به گزارش صبح ساحل، ترک تحصیل دختران و پسران در جزیره هنگام برای اهالی آن تازگی ندارد. هنگام از سه روستای هنگام قدیم، قیل و هنگام جدید تشکیل می‌شود. دانش‌آموزان این سه روستا در یک مجتمع آموزشی واقع در هنگام جدید تحصیل می‌کنند. دختران و پسران تا پایه نهم در مدرسه جزیره درس می‌خوانند و بعد از آن باید به روستایی در جزیره قشم بروند. به گفته رئیس شورای جزیره هنگام، ترک تحصیل‌ها از همین زمان آغاز می‌شود. «هوشنگ عباس نژاد» می‌گوید: «نیمی از دانش‌آموزان به دلیل مشکلات مالی از زمانی که باید برای تحصیل به روستای دیگری بروند، درس را رها می‌کنند. وضعیت مالی خانواده‌ها خیلی ضعیف است. بچه‌ها مجبورند ترک تحصیل کنند، به دنبال صید بروند تا به معیشت خانواده کمک کنند». سختی‌های تحصیل برای دختران جزیره دوچندان است. یکی از آن‌ها می‌گوید:
«خیلی از دخترها بعد از پایه نهم ازدواج می‌کنند، شاید هم زودتر. خانواده‌ها پول‌ندارند که خرج رفت‌وآمد ما به مدرسه را بدهند. هرروز باید با قایق به آن‌طرف دریا برویم، ساعت‌ها منتظر ماشین باشیم یا کیلومترها پیاده راه برویم. دوباره برای بازگشت همین مشکلات راداریم آن‌هم اگر دریا طوفانی نباشد».
معیشت مردم جزیره تحت تأثیر کرونا و وضعیت اقتصادی کشور در تنگناست. کودکان ناچارند خانواده را یاری کنند. «هرسال تعدادی از دانش‌آموزان ترک تحصیل می‌کنند. در دوران رکود اقتصادی و کرونا ترک تحصیل در جزیره واقعاً زیاد شده است. خیلی‌ها بیکاری هستند. مردم در سختی روزگار می‌گذرانند. امسال دو دانش‌آموز کلاس پنجم و هفتم مدرسه را رها کردند و برای کمک به اقتصاد خانواده روی قایق‌های صیادی مشغول به کار شدند.» این را عباس نژاد اضافه می‌کند. 

 تعلیم روی قله‌قاف
مصائب تحصیل در هنگام تمامی ندارد. قبل از کرونا دانش‌آموزان روستای هنگام قدیم و غیل باید مسیر خاکی و طولانی را در سرما، گرما و بارندگی برای رسیدن به مدرسه پیاده می‌رفتند اما امروز باید همان مسیر را برای دستیابی به اینترنت گز کنند. هنگام کهنه فاقد هرگونه آنتن ‌دهی است. روستای قیل نیز تنها در چند نقطه محدود آنتن دهی ضعیفی دارد. دانش‌آموزان برای شرکت در کلاس‌های مجازی، روزانه پنج کیلومتر را تا رسیدن به تپه‌ای در دل جزیره پیاده می‌روند. اگر خوش‌شانس باشند یکی از اهالی، آن‌ها را با موتور تا بالای تپه برساند. به تپه که رسیدند، دفتر و کتاب‌هایشان را روی زمین خاکی پهن می‌کنند. یک‌چشمشان به گوشی چشم دیگر به وسایلشان که باد آن‌ها نبرد. اکثر دانش‌آموزان این دو روستا در مقطع حساس ابتدایی هستند. این موضوع، تحصیل آن‌ها مختل و خانواده‌ها را نگران کرده است. این بیم وجود دارد که درس خواندن در این شرایط سخت، آن‌ها را از تحصیل زده کند. عباس نژاد در این خصوص می‌گوید: «در چند سال اخیر بارها نامه زدیم. پیگیری کردیم. از هر مسئولی که به هنگام سفرکرده بود درخواست کردیم. آن‌ها هم وعده‌هایی دادند. نامه زدند، اما متأسفانه هنوز محقق نشده. الآن موضوع اصلی تحصیل مجازی دانش‌آموزان است اما به‌طورکلی در این دو روستا و کمپ‌های گردشگری جزیره که روزبه‌روز در حال افزایش هستند، ممکن است، حادثه‌ای اتفاق بیفتد. جایی آتش بگیرد. برق قطع شود. نبود آنتن و عدم دسترسی به اینترنت واقعاً مردم را آزار می‌دهد». علی‌رغم پیشرفت‌هایی که استان درزمینهٔ گسترش خدمات ارتباطی داشته است اما هنوز بسیاری از روستاها در این زمینه محروم هستند. در این شرایط تحصیلِ کودکان قربانی نبود «عدالت ارتباطی» می‌شود. آن‌ها حق‌دارند مانند دانش‌آموزان مرکز نشین بدون داشتن دغدغه تبلت، آنتن، اینترنت یا مسائل مالی، فقط روی درس خواندن تمرکز کنند. 

 توسعه بلاتکلیف
هنگام به جزیره فراموش‌شده می‌ماند. خبری از توسعه و تغییر نیست. خانه‌های قدیمی، خیابان‌های خاکی و آسفالت‌های فرسوده اولین نمایی است که موقع ورود با آن مواجه می‌شوید. آسفالت خیابان‌ها آن‌قدر کهنه است که بارنگ خاک یکی شده. یکی از اهالی می‌گوید، هنگام روی‌هم‌رفته دو تا سه کیلومتر آسفالت دارد. در مواقع بارندگی نیز کل جزیره، گل‌ولای می‌شود و عبور و مرور سخت. عباس نژاد نیز با انتقاد از این وضعیت می‌گوید: «13 سال است که آسفالت جدید به جزیره اضافه نشده. در آن زمان که بودجه بود مسئولان استانی گفتند به دلیل بحث‌های زیست‌محیطی، هنگام آسفالت نشود؛ چراکه به بافت جزیره آسیب می‌رساند. اهالی واقعاً اذیت هستند، به‌خصوص در زمان بارندگی. مردم روستای هنگام کهنه و غیل برای تأمین مایحتاج ضروری، مجبورند دائم رفت‌وآمد کنند. حق‌شان است که خدمات رفاهی حداقلی داشته‌باشند. جابه‌جایی گردشگران نیز در این شرایط بسیار دشوار است». از معاون اول رئیس‌جمهور تا مسئولان استانی به جزیره ‎آمده‌، قول تغییرات داده‌اند اما بعد از سفر هیچ تحولی حاصل نشده. هنگام از توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، رفاهی و گردشگری، بی‌نصیب مانده است. منطقه آزاد نیز نتوانسته در این سال‌ها چندان از بار محنت اهالی بکاهد. سناریو تکراری محرومیت در جزایر هرمزگان، پایان ندارد!

 جولان کمپ‌های بی‌هویت
مرد و زن، کوچک و بزرگ این‌جا از راه دریا امرارمعاش می‌کنند. درآمد صیادی ناپایدار است وزندگی به‌سختی می‌گذرد. با افزایش حضور گردشگران در دهه اخیر روزنه امیدی در دل مردم جزیره ایجادشده اما نبود امکانات تفریحی و رفاهی سبب شده، سود اهالی از این اتفاق قلیل باشد. فروش صنایع‌دستی، اجاره خانه‌های بوم گردی و تفریح با قایق ازجمله شغل‌هایی است که با حضور گردشگران ایجادشده است. یکی از نگرانی‌های جزیره‌نشینان فزونی کمپ‌های خودگردان گردشگری است. مردم از حضور این کمپ‌ها ناراضی‌اند. چراکه خانه‌های بوم‌گردی‌شان خالی مانده است. رئیس شورای جزیره هنگام می‌گوید: «افراد خاصی در این کمپ‌ها هستند و معلوم نیست چه اتفاقاتی در آن‌ها می‌افتد. این کمپ‌ها سودی برای جامعه محلی ندارند». ساماندهی این کمپ‌ها در شرایطی که اهالی در تنگنای اقتصادی هستند، می‌تواند گرهی از وضعیت آن‌ها بگشاید. سرمایه‌گذاری روی قابلیت‌های گردشگری می‌تواند یک جزیره (مثل جزیره کیش) را غنی از ثروت و بی‌توجهی به آن، فرصت‌های رونق اقتصادی را از مردمش سلب کند.