تلخکامی نارنگی سیاهو

«نارنگی بندری» همان «نارنگی سیاهو» هرمزگان است که در استان‌های دیگر با این نام شناخته‌ می‌شود. یک روی سکه شنیدن تمجیدهایی است که همواره از طعم و مرغوبیت این محصول شنیده‌ایم؛ روی دیگر آن اما رنج‌هایی است که در چند سال اخیر کشاورزان منطقه سیاهو برای کاشت نارنگی متحمل شده‌اند.
به نوشته روزنامه صبح ساحل، بیماری «زوال مرکبات» حدود ۵ سال است که نفس درختان سیاهو را گرفته. نوعی بیماری قارچی که یک‌باره درخت را درگیر، خشک و محصول را پوک می‌کند. کشاورزی که از فروردین‌ماه با هزاران امید باغش را تیمار می‌کند، پس از ۱۰ ماه، در زمان برداشت با درختی خشکیده از ریشه مواجه می‌شود. یکی از کشاورزان می‎گوید: «اگر به داد نارنگی سیاهو نرسند، در چند سال آینده چیزی به نام گونه نارنگی سیاهو وجود نخواهد داشت».
به همین منظور به سراغ عضو شورای بخش مرکزی شهرستان بندرعباس رفته‌ایم تا بفهمیم بالاخره بعد از این همه سال فکری به حال روزگار تلخ نارنگی سیاهو شده‌است یا نه. 

گفت‌وگو با «حمیدرضا مرادی»
عضو شورای بخش مرکزی بندرعباس درباره مسائل کشاورزان دهستان سیاهو
چندگام تا نابودی
«حمیدرضا مرادی»، از کشاورزان دهستان سیاهو، نایب رئیس شورای روستای زاکین و فعال اجتماعی-سیاسی است. او از مشکلات عدیده کشاورزان سیاهو می‌گوید و معتقد است اگر بیماری «زوال مرکبات» در سیاهو کنترل نشود، نارنگی سیاهو برای همیشه از بین خواهد رفت. به گفته مرادی تاکنون هیچ اقدامی در راستای مبارزه با این بیماری در سیاهو مؤثر نبوده است. گفت‌وگو با مرادی را در ادامه می‌خوانید.
وضعیت فعلی باغات نارنگی سیاهو را تشریح کنید؟
چند سالی است که به علت بیماری قارچی، «زوال مرکبات» یا «پوسیدگی ریشه» باغات نارنگی سیاهو وضعیت خوبی ندارد. باغات تمام روستاهای نارنگی خیز سیاهو به این بیماری آلوده‌ شده‌اند. بیماری به‌صورت ناگهانی و سریع ریشه را درگیر می‌کند و باعث پوکی، ریزش میوه و مرگ درخت می‌شود. دیگر از درختان نارنگی بزرگ و پرثمر به‌مانند قدیم خبری نیست. باغ بزرگی نمانده که مثل سابق ۱۰ خاور نارنگی از آن خارج شود. مقدار تولید کم‌تر شده‌است. درحال‌حاضر سه‌چهار کشاورز با همدیگر یک خاور نارنگی بار می‌زنند که حدود ۴۰۰ جعبه جا می‌گیرد. متأسفانه این بیماری عمر درختان نارنگی را کوتاه کرده است. درختان دو تا سه سال ثمر می‌دهند و بعد از بین می‌روند. به همین علت کشاورزان مجبور به کاشت چند نهال کوچک در یک کرت و گودال هستند تا زمانی‌که درخت نارنگی از بین رفت، نهال‌های جدید به ثمر بنشینند. تعداد زیادی از روستاها دیگر از کشاورزی امرارمعاش نمی‌کنند و کاشت نارنگی را رها کردند. فقط چند روستا همچنان به کشت نارنگی دارند. اگر به داد نارنگی سیاهو نرسند در چند سال آینده چیزی به نام گونه نارنگی سیاهو وجود نخواهد داشت و برای همیشه نابود می‌شود.
جهاد کشاورزی هرمزگان چه اقدامی برای کنترل بیماری زوال مرکبات انجام داده است؟
اقداماتی که تاکنون از سوی کشاورزان و جهاد کشاورزی برای کنترل و مهار بیماری «زوال مرکبات» در سیاهو انجام‌شده، مثمر ثمر نبوده‌است. قارچ‌کش‌هایی استفاده‌شده، پزشکانی آمده‌اند اما در بهبود وضعیت تأثیری نداشتند. کنترل این بیماری از توان جهاد کشاورزی سیاهو خارج است. جهاد کشاورزی استان نیز هیچ اقدامی نکرده. آموزش کاربردی نیز در رابطه با این بیماری به کشاورزان داده نشده است. شاید در حد دو آموزش در فضای مجازی برای کشاورزی که ممکن است تلفن همراه یا سواد لازم برای استفاده و شرکت در این‌گونه آموزش‌ها را نداشته باشد. اگر بیماری زوال مرکبات پیش برود و همچنان کشاورز خرجش با دخلش نخواند، نارنگی سیاهو برای‌مان تبدیل به خاطره‌ای تلخ می‌شود که با حسرت به زمینهای خالی از این درخت نگاه می‌کنیم و دیگر فرصتی برای احیا مجددش نیست. سازمان جهاد کشاورزی استان نیز حمایتی از بخش کشاورزی نارنگی نمی‌کند. البته این وضعیت تمام کشاورزان استان است. کشاورزها رها شده‌اند. جهاد کشاورزی یک سازمان ناکارآمد است که فقط برای دولت بار مالی دارد. آمارهایی که این سازمان می‌دهد، صحت ندارد.
کشاورزان سیاهو با چه مشکلات دیگری مواجه هستند؟
این محصول چند مشکل اساسی دارد که مهم‌ترین آن‌ها نبود نرخ مصوب، قیمتی عادلانه از سوی نهادهای متولی نرخ‌گذار و جولان دلالان است. واسطه‌گران ثمره یک سال زحمت کشاورز را یک‌روزه با کم‌ترین بها می‌برند. نارنگی که در بهترین حالت ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان از کشاورز خریداری می‌شود. همین محصول در میدان‌های تهران به قیمت ۸۰ هزار تومان فروخته می‌شود. بسیاری از کشاورزان چون توان پرداخت هزینه‌ها را ندارند، مجبورند با نرخ کم‌تر محصول خود را در فروردین‌ماه به واسطه‌های تهرانی پیش‌فروش کنند. صعب‌العبور بودن جاده‌های بین باغات از دیگر مشکلات کشاورزان است. راهداری می‌گوید به عهده ما نیست و جهاد کشاورزی مسئول است، جهاد کشاورزی هم می‌گوید ماشین‌آلات لازم را ندارد. جعبه‌های پلاستیکی نارنگی از شهرستان خریداری می‌شود. همین موارد سبب افزایش هزینه‌های کشاورز می‌شود. نبود صنایع بسته‌بندی، صنایع فرآوری، سردخانه و میدان فروش تره‌بار در عدم رونق‌ منطقه تأثیرگذار بوده است. نبود یک تعاونی فعال بخش کشاورزی برای سروسامان دادن به مسئله نارنگی نیز مشکلی بر مشکلات منطقه و کشاورزان افزوده است.
چرا نارنگی سیاهو در بندرعباس کمیاب است؟ آیا این محصول به کشورهای دیگر صادر می‌شود؟
چون کشاورز محصولاتش را از قبل پیش‌فروش می‌کند. در زمان برداشت، محصول در اختیار کشاورز نیست که بخواهد بازار بندرعباس را تأمین کند. نارنگی درجه‌یک به بندرعباس می‌آید اما به‌اندازه کافی نیست. 90 درصد به تهران ارسال می‌شود. بعضی‌ها که نارنگی‌هایشان کم است و چند بوته کوچک دارند تا دوراهی سیاهو و شهر بندرعباس هم با وانت می‌آورند و می‌فروشند؛ اما کامیون‌های عمده به شهرستان ارسال می‌شود. سال‌های قبل شرکت‌های بخش خصوصی و بازرگان‌هایی بودند که این محصول را خریداری، بسته‌بندی و به کشورهای دیگر صادر می‌کردند. چند سالی است به دلایل نامعلوم این اتفاق نمی‌افتد.