بی‌تدبیری، هیزم آتش سیاهو

شعله‌های آتش برای چهارمین بار در سال 1400 به جان درختان سیاهو افتاد. سوختن و خاکستر شدن باغ‌ها و نخیلات سیاهو البته منحصر به سال 1400 نیست. در سال‌های گذشته نیز چندین بار باغ‌های سیاهو طعمه آتش شده‌اند. هر سال با فرا رسیدن فصل گرما و افزایش دما، وزش بادهای گرم و سوزان و برخی عوامل انسانی، مانند بلایی ویرانگر مراتع، جنگل‌ها، باغ‌ها و نخلستان‌ها در استان هرمزگان را نابود می‌کنند. امسال هم اولین شعله‌های آتش در بیست و یکم فروردین‌ماه در منطقه سیاهو زبانه کشید و درنهایت تا بیست و چهارم فروردین‌ماه پس از چندین بار مهار و زبانه کشیدن دوباره، 18 هکتار از باغ‌ها و نخلستان‌های دهستان سیاهو را سوزاند و بیش از 51 میلیارد ریال خسارت به بار آورد. به گفته مسئولان علت این حادثه  دست بررسی است. زمزمه‌هایی اما به گوش می‌رسد که برخی می‌گویند ریشه آتش‌سوزی‌ها صاحبان این باغ‌ها هستند که برای گرفتن خسارت از بیمه باغ‌هایشان را عمدا به آتش کشیده‌اند. به سراغ مردمی رفته‌ایم که باغ‌های‌شان خاکستر شده‌است تا ماجرا را از زبان آن‌ها بشنویم.

دست‌رنج خاکستر شده
یکی از کشاورزان می‌گوید: «زمانی که خبر رسید آتش به جان باغ یکی از اهالی افتاده، سریع خودمان را به آن‌جا رساندیم. دیدیم اوضاع خراب است. خودمان دست به کار شدیم که آتش را خاموش کنیم. آتش مهار شد اما روز بعد دوباره خبردار شدیم که آتش‌سوزی شده، این‌بار در جایی دیگر. این آتش‌سوزی هم به همت مردم مهار شد. دوباره خبر رسید که جایی دیگر در حال سوختن است. تا حدودی آن را مهار کردیم اما شعله‌های آتش آن‌قدر زیاد بود که دیگر چندان نمی‌شد جلوی آن را گرفت و متاسفانه همه درخت‌ها سوخت». به سراغ یکی دیگر از آن‌ها می‌روم که باغش سوخته است. او می‌گوید: «انبه، نارنگی، پرتقال، انار، انگور و هرچه داشتم سوخت. درخت‌هایی که زیر ثمر بود همه سوختند». او از بیمه نبودن باغش می‌گوید: «فکر نمی‌کنم اصلا در سیاهو کسی بیمه باشد». به گفته او آن‌ها بیشتر با دست خودشان سعی در خاموش کردن آتش داشتند. «آتش‌نشانی دو ساعت بعد رسید آن هم با ماشینی کوچک». او در مورد علت آتش‌سوزی می‌گوید: «معتاد در سیاهو زیاد است. لابد کار همین‌هاست و گرنه با کسی مشکلی  داشتیم که آتش به جان باغمان بیندازد». یکی دیگر از کشاورزان می‌گوید: «350 درختم سوخت. کار همین معتادهاست». او می‌گوید که برخی معتقدند صاحبان باغ‌ها خوشان آن‌ها را آتش زده‌‌اند که خسارت بگیرند: «من از سال 52 درخت کاشته‌ام. با این همه سختی این درخت‌ها را با دست خودم پرورش داده‌ام. مگر می‌توانم این‌ها را بسوزانم. من دیگر زندگی ندارم و بمیرم برایم بهتر است. کار و زندگی من همین درخت‌ها بود که کاش نکاشته بودم». همه آن‌ها در محرومیت روستا از امکانات مناسب برای مهار آتش متفق‌القول بودند.

 آتش فقدان
دهستان سیاهو  فاقد ایستگاه آتش‌نشانی است. واضح است که اگر در زمان شروع آتش‌سوزی خودروی آتش‌نشانی در محل بود، حجم خسارات وارده بسیار کمتر بود. «مهرداد حسن‌زاده»، مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان می‌گوید: «مکاتبات زیادی در این مورد صورت گرفته و  استاندار هرمزگان پیگیر اختصاص خودرو آتش‌نشانی به دهستان است که امیدواریم به‌زودی شاهد راه‌اندازی ایستگاه آتش‌نشانی در این منطقه باشیم». به گفته حسن‌زاده برای مهار این آتش‌سوزی گسترده، 13خودرو آتش‌نشانی، دو تانکر حمل آب‌ و یک دستگاه لودر به‌کار گرفته شد و نیروهای اتفاقات برق، نیروی انتظامی و اورژانس در کنار مردم و نیروهای اطفا کننده حریق حضور داشتند. حسن‌زاده می‌گوید: «شعله‌های آتش ۱۸ هکتار از اراضی را در بر گرفت که شامل دو و نیم هکتار باغ انبه، یک هکتار باغ نارنگی و بقیه آن نخلستان بود». مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان با اشاره به اینکه این استان دارای یک هزار و ۲۲۶ روستای دارای دهیاری است که برای آنها تنها ۷۸ دستگاه خودرو آتش نشانی جهت اطفا حریق وجود دارد، می‌گوید: «حداقل ۹۵ دستگاه خودرو آتش‌نشانی دیگر برای استقرار در روستاهای قرار گرفته در نزدیکی جاده‌های اصلی این استان نیاز است تا در صورت وقوع حادثه آتش‌سوزی بتوانند به سرعت وارد عمل شوند». آن‌طور که از شواهد امر پیداست اکثر باغداران منطقه تحت پوشش بیمه‌ای نیستند. حسن‌زاده در این مورد می‌گوید: «ما به دهیار و شورای منطقه اعلام کردیم هرکس بیمه بوده به ما مراجعه کند که برای جبران خسارت پیگیری کنیم اما تا الان متاسفانه هیچ کس مراجعه نکرده است». مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان می‌گوید: «علت آتش‌سوزی‌ها معمولا خطای انسانی است. حالا این‌که این خطا عمدی بوده یا سهوی همچنان در دست بررسی است».

 
 عدم مدیریت بحران
فقط در چند ثانیه، یک جرقه در شرایط گرما و خشکی می‌تواند آتش‌سوزی بزرگی ایجاد کند که نه تنها گیاهان و درختان تنومند یک منطقه، بلکه هر چیزی که بر سر راهش است را می‌بلعد و از بین می‌برد. به علت خشکسالی  نخلستان‌های سیاهو خشک بوده و باغداران نیز در زمان هرس کردن درخت خار و برگ‌های آن را به ییرون منتقل نکرده و درون یا اطراف باغ می‌ریزند، همچنین بسیاری از نخلستان‌ها سال‌هاست نظافت و پاک‌سازی نشده‌اند. بنابراین شرایط نخلستان‌ها در دهستان سیاهو مانند بشکه باروتی است که یک جرقه برای نابودیش کافی است.  از این رو لازم است که مردم آموزش‌های لازم برای نگهداری از منابع طبیعی پیرامون خود را فرا گیرند تا با سهل‌انگاری آن را به آتش نکشند. همچنین ضروری است مسئولان در جهت کنترل آتش‌سوزی، با توجه به شرایط موجود در باغ‌ها و نخلستان‌ها، آب و هوا، رطوبت و سایر عوامل دخیل در آتش‌سوزی، به برنامه‌ریزی پرداخته و بر این اساس شرایطی را فراهم کنند تا ایجاد آتش‌سوزی یا خسارات ناشی از آن به حداقل برسد. اما متاسفانه در بیشتر مواقع پس از چنین حوادثی شاهد غافلگیری ستاد مدیریت بحران هستیم. درحالی که آن‌ها باید از پیش مجهز و آماده باشند.