یکی از مهم‌ترین عوامل توسعه‌ی همه جانبه‌ی کشورها، توسعه‌ی فرهنگی است. ارتقای سطح فرهنگ هر جامعه نیز بدون ترویج کتاب و کتابخوانی میسر نمی‌شود. تأثیر کتابخوانی بر ارتقای فرهنگ، علم و اقتصاد ملت‌ها بر کسی پوشیده نیست. سرانه‌ی مطالعه در کشورهای توسعه یافته، همواره بیشتر از کشورهای فقیر و جهان سوم است. فرهنگ کتاب و کتابخوانی در کشور ما نیز به عنوان یک کشور متمدن از جایگاه بالایی برخوردار است. اما در سال‌های اخیر قلب این یار مهربان به دلایل مختلف خوب نمی‌تپد. بروز مشکلات اقتصادی در جامعه و معیشت مردم، آنها را از این یار مهربان دور کرده است. همه‌گیری ویروس کرونا نیز تا حدودی بر رفاقت مردم با این دوست، سایه انداخت. این روزها یار مهربان، حال و روز خوشی ندارد.

امروز آغاز هفته‌ی کتاب و کتابخوانی و کتابدار است. شاید این هفته، فرصت مناسبی برای بازتاب مشکلات حوزه‌‌‌ی نشر و کتاب در استان هرمزگان و ترویج فرهنگ کتابخوانی باشد. از 24 تا 30 آبان هفته‌ی کتاب و کتابخوانی نامگذاری شده است.

 ارتقاء فرهنگ مطالعه، نیازمند تامین زیرساخت‌ها

بیش از 300  برنامه فرهنگی با محوریت کتاب در هفته‌ی کتاب و کتابخوانی در سراسر استان هرمزگان برگزار می‌شود. این خبر را «امینه دریانورد» مدیرکل کتابخانه های عمومی استان هرمزگان در اختیار خبرنگار صبح‌ساحل قرار می‌دهد و می‌گوید: با بهره‌برداری از کتابخانه‌ی امام شافعی روستای توریان قشم، کتابخانه‌ی حافظ روستای آبشورک بندرعباس و پیشخوان خدمات کتابخانه‌ای روستای مهرگی سیریک در هفته‌ی کتاب و کتابخوانی تعداد کتابخانه‌های عمومی استان هرمزگان به 85 کتابخانه می‌رسد. به گفته‌ی او در کتابخانه‌های استان، 742 هزار و691 نسخه کتاب وجود دارد، هم‌چنین در دوران شیوع ویروس کرونا، فعالیت‌های فرهنگی ابتکاری و متنوعی در فضای مجازی به میزبانی کتابخانه‌های عمومی استان برگزار شد که مورد استقبال مخاطبان قرارگرفت. دیدار با نویسندگان بومی، نشست‌های کتابخوان، نشست‌های قصه‌گویی، مسابقات کتابخوانی، رونمایی از کتاب، کارگاه‌های آموزشی، بهره‌برداری از بخش نابینایان کتابخانه‌ی اندیشه و بخش ناشنوایان کتابخانه‌ی علامه بندرعباس، راه‌اندازی پیک کتاب ازدیگر برنامه‌های این هفته است که به صورت مجازی و حضوری برگزار می‌شود. دریانورد، زیربنای کتابخانه‌های استان را 38هزارو 590 مترمربع اعلام می‌کند و می‌گوید: کتابخانه‌ی مرکزی استان در شهر بندرعباس با 54 درصد پبشرفت فیزیکی در صورت تامین اعتبار و حمایت‌های مسئولان کشوری و استانی تا دو سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید. این مسئول فرهنگی معتقد است: مردم تشنه‌ی آگاهی هستند که دولتمردان برای ارتقاء سطح مطالعه در استان، باید زیرساخت‌های لازم حوزه‌ی فرهنگ را فراهم کنند. بهتر است در جامعه، نهضت مطالعه و کتابخوانی، ایجاد شود و در راستای تحقق این مهم، باید همه‌ی مسئولین و دست‌اندرکاران همکاری کنند. او تاکید می‌کند: راه‌اندازی کتابخانه‌های عمومی در کاهش ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی بسیار تاثیرگذاراست و هرچه تعداد این کتابخانه‌ها در سراسر هرمزگان افزایش یابد، شاهد ارتقای سطح دانش، فرهنگ و آگاهی جامعه خواهیم بود.

حذف کتاب از سبد خانوارها

شاعر، ناشر و منتقد ادبی استان هرمزگان نیز می‌گوید: این روزها کتاب به عنوان یک کالای فرهنگی مظلوم واقع شده است‌. «یدالله شهرجو» در دفتر انتشارات «سمت کلمه روشن» و در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما معتقد است: با تغییر ذائقه و علاقه‌ی مردم در محصولات فرهنگی از خوانداری به دیداری و افزایش قیمت کتاب، این محصول فرهنگی از سبد بسیاری از خانواده‌ها حذف شده که مایه‌‌ی تاسف است. این شاعر مینابی در خصوص جایگزینی فیلم به جای کتاب، خاطرنشان می‌سازد:  فیلم و کتاب رسانه‌ای جدا از هم هستند؛‌ زیرا زبان سینما تصویر است و دید بصری را می‌تواند قوی کند اما زبان ادبیات، کلمه است و بعد شنیداری و درک افراد را رشد خواهد داد.

او با تاکید بر حمایت از حوزه‌‌ی کتاب می‌گوید: متاسفانه در کشور ما از حوزه‌ی فرهنگ و کتاب به عنوان یک کالای با ارزش فرهنگی به خوبی حمایت نمی‌شود. شهرجو، استقبال مردم از کتاب را نا‌امیدکننده می‌داند و اضافه می‌کند: این روزها بازار فروش کتاب کساد است.

مدیر انتشارات «سمت کلمه روشن»، مشکلات حوزه‌ی نشر در استان هرمزگان را بسیار فراتر از دیگر استان‌ها می‌داند و می‌گوید: در این استان بازار مناسبی برای ارائه و عرضه‌ی کتاب وجود ندارد. در شهر بندرعباس حتی یک کتابفروشی با تعریف استاندارد برای تمام علاقمندان به کتاب اختصاص نیافته است. بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها فقط کتاب‌های درسی عرضه می‌کنند. تعدادی دیگر با اختصاص چند قفسه کتاب با این‌که عنوان کتابفروشی را بر تابلو خود دارند اما به فعالیت صنفی دیگری مشغولند. کتابفروشی‌هایی هم که واقعا دغدغه‌ی ارائه‌ی کتاب را دارند، در شرایط دشوار کرونا به مرز ورشکستگی رسیده‌اند.

این منتقد ادبی، میزان استقبال مردم استان هرمزگان از کتاب را رضایت‌بخش نمی‌داند و تاکید می‌کند: میانگین سرانه‌‌ی‌ مطالعه در کشور و استان هرمزگان وضعیت مطلوبی ندارد. او در خصوص استقبال مردم هرمزگان از کتاب به نکته‌ی مهمی اشاره می‌کند و از دید یک ناشر می‌گوید: کتاب هایی که با  فرهنگ و زیست این استان منتشر شده باشند با فروش نسبتا خوبی مواجه می‌شوند.

شهرجو، تاکید می‌کند: برای ارتقاء سطح فرهنگ جامعه و ترویج کتاب و کتابخوانی باید اراده‌ای قوی وجود داشته باشد و هرکسی در هر جایگاهی می‌تواند سهمی در این زمینه داشته باشد. او معتقد است:  نخستین آشنایی کودک با کتاب، در محیط خانواده انجام می‌گیرد. باید توجه داشت که برنامه‌ریزی برای توسعه‌ی کتابخوانی باید از خانواده شروع شود. اوکه 14 عنوان کتاب در زمینه‌های شعر و نقد ادبی تالیف کرده،  می‌گوید: تاکنون 150 عنوان کتاب توسط انتشارات «سمت کلمه روشن» منتشر و روانه‌‌ی بازار کتاب شده که ۷۰ درصد آن آثار نویسندگان استان است.

او هم‌چنین به برنامه‌های هفته‌‌ی کتاب و کتابخوانی اشاره می‌کند و می‌گوید: در این هفته 9 عنوان کتاب از مولفان استان هرمزگان که توسط انتشارات سمت کلمه روشن منتشر شده، رونمایی خواهد شد. شهرجو، برگزاری جلسه‌ی نقد و بررسی کتاب وکارگاه ادبی را از دیگر برنامه‌های هفته‌ی کتاب و کتابخوانی می داند.  

 بازار بی‌رونق حوزه‌ی نشر و کتاب

یک پیشکسوت فرهنگی و از فعالان حوزه نشر و کتاب معتقد است: فرهنگ مطالعه و انس با کتاب باید درکانون خانواده شکل بگیرد، تا کتاب در سبد خانواده‌ها به خصوص دانش‌آموزان جا پیدا کند.

«حسین استاد» که سال‌هاست در عرضه‌ی محصولات فرهنگی به ویژه کتاب، دستی بر آتش دارد، می‌گوید: این روزها بازار فروش کتاب راکد نیست، اما رضایت‌بخش هم نیست. او کاهش استقبال مردم را قیمت بالای کتاب‌ها می‌داند که متاثر از عدم حمایت دولت از ناشران است. او ادامه می‌دهد: قیمت بالای کتاب‌ها باعث شده، فروشندگان کتاب نیز بسان گذشته توان تهیه و عرضه‌ی کتاب در حوزه‌های مختلف را نداشته باشند، به طوری که این روزها، بازار نشر دچار رکود شده است. او استقبال مردم از کتب حوزه‌های ادبیات، روانشناسی، فلسفه و تاریخ را نسبت به دیگر حوزه‌ها بیشتر می‌داند و می‌گوید: اگر این کتاب‌ها به سهولت و با قیمت مناسب در اختیار مردم قرار گیرد، شاهد رونق دوباره‌ی حوزه‌ی کتاب و کتابخوانی خواهیم بود. این فعال حوزه نشر و کتاب معتقد است: برای رونق دوباره‌ی حوزه‌ی کتاب و نشر که منجر به ارتقای سطح فرهنگ و مطالعه و توسعه‌ی فرهنگی جامعه می‌شود، باید دولت هم‌چون گذشته از ناشران و فروشندگان کتاب حمایت جدی کند. او ادامه می‌دهد: متولی رواج فرهنگ هر جامعه، دولت است نه مردم. باید دستگاه‌های فرهنگی در راستای ترویج فرهنگ مطالعه، کتاب و کتابخوانی برنامه‌های مدونی داشته باشند. استاد تاکید می‌کند: باید سازمان‌های مختلف، زمینه را برای دسترسی آسان‌تر مردم به کتاب فراهم کنند.

کلام پایانی: اکنون که با افزایش قیمت کتاب، قدرت خرید در طیف گسترده‌ای از مردم کاهش یافته می‌توان با تجهیز و به روزرسانی کتابخانه‌های استان با تازه‌های نشر، به نیازهای اهالی فرهنگ و مشتاقان مطالعه پاسخ داد. هم‌چنین با راه‌اندازی کتابخانه‌های عمومی در سراسر استان و برپایی نمایشگاه‌های متعدد کتاب می‌توان به بهبود سرانه مطالعه و ارتقاء سطح فرهنگ جامعه امیدوار بود. اما جای تاسف است که استان هرمزگان به عنوان پایتخت اقتصادی و مرکز مهمترین مبادلات تجاری کشور، یک کتابفروشی به معنای واقعی ندارد. آیا با حمایت‌های دولت، چراغ‌نیم‌سوز‌ مطالعه، دوباره فروزان خواهد شد؟

روزنامه صبح ساحل