پدیده ای فراتر از قاچاق گازوئیل

سال1392 بیشترین میزان کشفیات قاچاق سوخت گازوئیل در کشور را شاهد بود. قاچاق سوخت که در سال‌های کمی‌دورتر به دلیل یارانه‌ای که دولت به این کالا اختصاص می‌داد، منجربه اختلاف قیمت آن با کشورهای همسایه ودرنتیجه انگیزه‌ای برای قاچاقچیان می‌شد، در 2 سال اخیر به دلیل کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای دیگر، به تجارتی پرسود برای سودگران تبدیل شده است. رشد قاچاق به جرات یکی از اسفناک‌ترین رویدادهای سال 92 است که شواهد و قراین نشان می‌دهد عده بسیار زیادی از ساکنان استان‌های مرزی گذشته خود را رها کرده وبه این حرفه‌ ناسالم روی آورده‌اند. ورای همه شرایطی که به گمان بسیاری خیلی ساده می‌تواند افراد را به دلیل فقر اقتصادی، تمایل به درآمد بیشتر، بیکاری و ... به سمت اقدامی غیرقانونی همچون قاچاق بکشاند، شرایط واحوال درونی یک جامعه مقوله بسیار قابل‌تاملی است که نباید فراموش شود. طبق آماری که معاون پیشگیری ستادمرکزی مبارزه با قاچاق کالا وارز اعلام می‌کند طی یکسال منتهی به اردیبهشت 92 حدود یک صدمیلیون لیتر فرآورده‌های نفتی قاچاق در کشور کشف شد. این رقم رقمی معادل مصرف تقریبی یک روزکل کشور درماه‌های تابستان است. بزرگی عددی که درقاچاق سوخت کشف شده دیده می‌شود می‌تواند حجم قاچاق موفق و کشف‌نشده صورت گرفته را روشن کند. به گفته مقامات 50 درصد این میزان قاچاق از طریق استان هرمزگان صورت می‌گیرد. باتوجه به اینکه مهمترین مقصد این قاچاق پاکستان است انتظار این بود که بیشترین قاچاق هم دراستان سیستان‌وبلوچستان دیده شود نه هرمزگان که نشان‌دهنده موثربودن عواملی ناشناخته درجذاب‌کردن مسیر هرمزگان برای قاچاق باشد. وقتی فعلی غیرقانونی به نام قاچاق به حدوفور، همچون قاچاق گازوئیل، درجامعه‌ای رشد می‌کند، به نظر می‌رسد عواملی جامعه شناختی وغیرازتنها عامل اقتصادی درپشت آن پدیده وجود داشته باشد. درواقع پیش از فراگیرشدن این پدیده، درجامعه اتفاقی دیگر افتاده که منجر به فراگیرشدن حس شکستن قوانین وپذیرفتن مخاطرات آن است. اینکه گفته می‌شود حتی بسیاری از کسانی که پیش از این درصید آبزیان مشغول فعالیت وکسب روزی بودند اکنون بر سودای سود قاچاق شغل قبلی خود را ترک‌ کرده‌اند پیش ازآنکه نشانگر نیاز اقتصادی وسودآوری فعل جدیدشان باشد. نشانگر آن است که افرادجامعه طی سالهای گذشته آمادگی اعمالی خلاف قانون وپذیرفتن خطر سانحه یا دستگیری از سوی مرزبانان را پیدا کرده‌اند. در واقع شرایط چنین جامعه‌ای فرد را به آنجا رسانده که حتی از اینکه در صورت گرفتارشدن درچنگ قانون، از سوء پیشینه برخوردار خواهد شد هم مانع او نیست. همه اینها را بایددرجامعه‌ی ایرانی‌ای درنظر گرفت که به شدت از نظارت اجتماعی قوی برخوردار است وافراد به شدت تحت‌تاثیر دیدگاه‌ها وارزش‌های اطرافیان‌شان هستند. به عبارت دیگر هنگامی که روند فعلی چون قاچاق به مرحله‌ای اینچنینی رسیده دیگر تنها نباید نگاه‌ها معطوف افراد درگیر این پدیده باشد بلکه باید هشیار بود که اتفاق دیگری درون جامعه ودرمیان سنین مختلف وگروه‌های مختلف روی داده که دیگر به هیچ وجه نقش بازدارنده برای اعمال خلاف ندارد. این اتفاق برای جامعه‌ای که تمام نظام‌های آموزش رسمی ونظام‌های فرهنگی ورسانه‌های جمعی‌اش را درتمام 3 دهه پس از انقلاب برای جامعه‌پذیر کردن مطابق آموزه‌های ایرانی اسلامی به کارگرفته است، گرچه نتایج مثبت و ارزشمندی در بدنه اجتماعی به همراه داشته اما در پاره ای از امور نیازمند تجدیدنظر در شیوه ها و روش هاست. از بین رفتن ناپسندی فعلی غیرقانونی دربین جمعیتی بزرگ درکشور که به نحوی در پدیده قاچاق گسترده دست دارند، شرایط وزمینه‌ای که به پذیرش همه خطرات وعواقب اقدام برای قاچاق سوخت منجر شده ورفع عوامل بازدارنده‌ای چون ارزش پیروی از قانون وانگیزه‌های ایجابی چون پاداش اقتصادی وسود سرشار که درفعالیت‌های دیگر دیده نمی‌شود ونادیده گرفتن اعتبار شغلی نشان‌دهنده نابهنجاری جامعه وبغرنج بودن آن است که باید در رسیدگی و بررسی عمیق‌تر آن تعجیل کرد.