تداوم سایه کم آبی برهرمزگان

  صبح ساحل ، اجتماعی - اقلیم گرم وخشک و نامهربانی آسمان در مدت 15سال اخیرسایه کم آبی را همچنان بر سرهرمزگان افکنده و این استان را در ردیف استان های درحالت اضطرار از نظر آب قرار داده است.دراین مدت وضعیت تولید آب و منابع آبی در استان با تغییرات گسترده ای روبرو شده بطوری که چاه های روستایی افت شدید آب پیدا کرده، دشت های ذخیره آب فروکش شده ومسوولان دست اندرکاران با چالش جدی در امر تامین آب برای کشاورزی و شرب مواجه نموده که از جمله آنها خالی شدن آب سد استقلال میناب در برهه ای از زمان و رجوع به ایجاد چاه های عمیق ونیمه عمیق در پایین دست ، چاههایی در ورودی سد شمیل ونیان بندرعباس اشاره کرد.کمبود شدید آب دراین مدت موجب شده که بخش قابل توجهی از کشاورزی هرمزگان بویژه در میناب وبندرعباس دستخوش تغییرات و حتی خشک شدن محصولات زراعی وباغی شود و مسوولان دراین برهه ها تنها توانسته بودند آب شرب شهرهای بندرعباس ومیناب را تامین کنند.مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان می گوید: اکثر دشتهای این استان از جمله رودان - میناب، شمیل – تخت، جغین – توکهور و مسافرآباد بعنوان بزرگترین آبخوان های تامین کننده 70درصد آب مورد نیاز اراضی کشاورزی این خطه سالیانه با کسری حجم مخزنی حدود 56میلیون متر مکعب مواجه هستند بیشترین متوسط کسری مخزن مربوط به دشت شمیل و تخت با کسری حدود 16میلیون متر مکعب در سال می باشد.محمد باقر حیدری اظهار کرد: در اکثر مناطق ساحلی این استان افت سطح آبهای زیرزمینی باعث نفوذ جبهه آب شور به آبخوان های حاوی آب شیرین شده که تنزل شدید کیفیت آب را در پی داشته است.در سال آبی 89-90 کسری حجم مخازن آب زیرزمینی در سطح این استان 95 میلیون متر مکعب بوده که حدود 2.02 (دو و دوصدم)درصد کسری حجم مخازن آب زیرزمینی کشور می باشد که در سال آبی 91-92 خورشیدی به حدود 106 میلیون متر مکعب افزایش یافته است.براساس نتایج حاصل از اندازه گیری های بعمل آمده و محاسبات انجام شده، کسری حجم مخزن64 آبخوان تحت پوشش حوزه عملکرد شرکت آب منطقه ای هرمزگان در طی دوره15ساله خشکسالی حدود 88 میلیون مترمکعب اعلام شده، که دشتهای میناب ، رودان، گهکم سعادت آباد، شمیل – تخت، مسافرآباد، کهورستان ، شمیل - آشکارا و کریان بیشترین میزان کسری مخزن در این استان را به خود اختصاص داده اند.از آنجایی که 517 شهر کشور درگیر کم آبی هستند و در اطلاعات وزارت نیرو نیز تاکید شده که کم آبی 10 کلانشهر را تهدید می کند راههای مختلفی از سوی مدیران و کارشناسان برای مقابله با آن بیان شده است.مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان از جمله این راهها به افزایش راندمان آبیاری دربخش کشاورزی با استفاد ه از روش های مدرن آبیاری ، اعمال مدیریت صحیح مصرف آب در بخش های شرب وصنعت، مطالعه و اجرای طرح های پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی به منظور تقویت وتعادل بخشی آبخوان ها، کنترل و استفاد ه بهینه از منابع آبهای سطحی موجود، جلوگیری از بهره برداری چاههای غیر مجاز و انسدادآنها، کنترل بهره برداری چاههای دارای پروانه و همچنین جلوگیری از حفر بی رویه چاهها برای بهره برداری بیشتر از آبهای زیرزمینی اشاره کرد. حیدری تاکید کرد: درغیر این صورت هر سال شاهد کاهش روند افت سطح آبهای زیرزمینی خواهیم بود که مخاطرات متعددی از جمله کاهش حجم مخازن آب زیرزمینی، کاهش آبدهی وخشک شدن چاهها و قنوات، نشست سطح زمین و تخریب مخازن آب زیرزمینی ،هجوم آب شور، تنزل و تخریب کیفیت آب شیرین منابع آب زیرزمینی و انتشار و پخش آلودگی ها را به دنبال دارد.

آبهای زیرزمینی هرمزگان

آب های زیرزمینی به عنوان منابع قابل اطمینان آب، سهم عمده ای در تامین نیاز آبی محصولات کشاورزی هرمزگان دارند، طوریکه درصد قابل توجهی (افزون بر90درصد) آب این بخش از طریق سفره های آب زیرزمینی تامین می شود.درآمارهای منتشره شرکت آب منطقه ای و سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان مجموع برداشت سالانه از آبهای زیرزمینی این استان یک میلیاردو 536میلیون متر مکعب اعلام شده که بیش از یک میلیاردو 331 میلیون متر مکعب آن به مصرف کشاورزی می رسد.بطور متوسط حدود93 درصد از منابع آب های سطحی و زیرزمینی این استان هرمزگان به مصرف کشاورزی می رسد و هفت درصد نیز مصرف شرب و صنعت را تشکیل می دهد.برای مصرف بهینه و صرفه جویی هم اکنون طرح ها و پروژه های متعددی از سوی دستگاههای مسوول شامل شرکت سهامی آب منطقه ای، سازمان جهاد کشاورزی و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان با محوریت احداث سدهای بزرگ بتونی و غلطکی ، سدهای خاکی و آب بند و سدو بندهای خاکی ، ماسه ای در دست احداث است.این درحالی است که توسعه شبکه های آبیاری و روش های نوین آبیاری، ارتقای شاخص بهره وری مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش بهره وری محصول در ازای مصرف هر واحد آب از دیگر اهداف شرکت آب منطقه ای هرمزگان برای توسعه آبیاری نوین اعلام شده است. با توجه به خشکسالی مستمر 15 ساله و افت آب سفره های زیرزمینی وهمچنین کاهش آبدهی چاهها، قناتها، چشمه ها و رودخانه ها انتظار می رود که آب صرفه جویی شده از بابت پروژه های آبیاری نوین (آبیاری تحت فشار بارانی و قطره ای)، صرف جبران بیلان منفی سفره های آب زیر زمینی، افزایش سطح کشت در دشت های فاقد محدودیت آب و بخشی نیز به مصارف زیست محیطی برسد. مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان در ادامه می گوید: افزود بر پنج هزار حلقه ازمجموع 20هزار حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق موجود در هرمزگان بدون پروانه بهره برداری عملکرد از سوی این شرکت است.حیدری یادآورشد: خشکسالیهای 15 ساله در این استان موجب شده از 365حلقه چاه آب شرب و 18 دهنه چشمه و قنات ، 100 حلقه چاه و دهنه چشمه خشک شود و آب 135 حلقه چاه نیز بین 30 تا 70 درصد کاهش یابد و کیفیت آب 183حلقه چاه و سطح آب های زیر زمینی به ویژه در دشتهای هرمزگان نیز کمتر شده است.

81 درصد نزودلات جوی هرمزگان از دسترس خارج می شود

همچنین سالانه بطور متوسط 188میلیمتر در هرمزگان باران می بارد که هفت درصد آن نفوذ و 13درصد به صورت روانآب و مابقی تبخیر می شود. معاون بهره برداری شرکت آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به اینکه، استان هرمزگان دارای 44 محدوده مطالعاتی و 73دشت است ابراز داشت: هم اکنون35 دشت آن ممنوعه و غیر قابل برداشت اعلام شده که چهار دشت آن ازحالت طبیعی خارج و به وضعیت بحرانی رسیده اند.محمدرضا صادقی خاطرنشان ساخت: قسمت اعظم منابع آب قابل استفاده کشاورزی و شرب هرمزگان در این 22 دشت قرار دارند .این مقام مسوول با بیان اینکه هم اکنون 13 هزارو797 حلقه چاه، 639 دهانه چشمه و 91 رشته قنات در این استان فعال است میزان متوسط برداشت سالانه از منابع آب زیرزمینی هرمزگان را در مجموع یک هزار و 400 میلیون متر مکعب ذکر کرد. همچنین میزان تغذیه آب قابل تجدیدپذیر زیرزمینی نیز در این استان برابر با یک هزار و 250 میلیون متر مکعب است. وی با تاکید بر اینکه سالانه 95 میلیون متر مکعب اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی در استان صورت می گیرد، تصریح کرد: این میزان برداشت نامتوازن سبب بروز مشکلاتی نظیر افت مداوم و تخریب سفره های زیرزمینی، فرونشست زمین و عدم تغذیه آبخوان ها شده است.معاون بهره برداری شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان از نصب کنتورهای هوشمند در راستای تعدیل حجمی آب برای تمام چاه های آب کشاورزی، کاهش سهم آب کشاورزی بدون کاهش سطح زیر کشت بعنوان مهم ترین راهکارهای مقابله با اضافه برداشت از سفره های آب زیرزمینی نام برد.در اطلاعات منتشره آب منطقه ای هرمزگان حجم کل منابع آب قابل استحصال سطحی و زیرزمینی این استان سه میلیارد و 910 میلیون مترمکعب اعلام شده که حدود یک میلیارد و 439میلیون متر مکعب آن را آبخوان های زیر زمینی را تشکیل می دهند ودو میلیارد و 471 میلیون متر مکعب نیز منابع آبهای سطحی را تشکیل می دهد.صادقی با بیان اینکه پیش بینی شده بود با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها میزان مصرف آب کاهش یابد گفت: در برخی از شهرها نه تنها کاهش مصرف نداشته ایم بلکه افزایش مصرف نیز به وقوع پیوست.

مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان می گوید: با محدودیت منابع آبهای زیرزمینی و کاهش مداوم سطح آب در دشتهای استان، باید در نظر داشت که امکان توسعه بهره برداری از منابع آب زیر زمینی با توجه به اضافه برداشتهای صورت گرفته از مخازن در شرایط حاضر فراهم نبوده و از همین رو به نظر می رسد مهمترین گزینه پیش رو برای تامین آب، توجه به مهار آبهای سطحی است.حیدری با بیان اینکه حدود یک میلیارد و 355 میلیون متر مکعب از آبهای زیرزمینی استان را آب شیرین تشکیل می دهد، مقدار برداشت سالانه آب شیرین از سفره های زیر زمینی هرمزگان را یک میلیارد و 450 میلیون متر مکعب عنوان کرد.وی خاطرنشان ساخت: سالانه حدود 95 میلیون متر مکعب آب بیشتر از توان تغذیه آبخوانها در استان هرمزگان برداشت می شود. وی اظهار کرد: در حال حاضر مصرف آب شرب استان 111 میلیون متر مکعب در سال است ولی واقعیت امر این است که در افق 1415 نیاز استان فقط برای شرب و صنعت 350 میلیون متر مکعب خواهد بود.میانگین بارش سالانه استان حدود 187 میلیمتر بوده که حجم آبی معادل 13 میلیارد و 427 میلیون متر مکعب در سال را شامل می شود که از این مقدار 10 میلیارد و 657 میلیون متر مکعب آن تبخیر می شود.حجم کل منابع آب قابل استحصال سطحی و زیرزمینی در استان چهار میلیارد و 750 میلیون متر مکعب است که حدود دو میلیارد و 500 میلیون متر مکعب از این مقدار، آبخوان های زیر زمینی را تغذیه می کند و دو میلیارد و 250 میلیون متر مکعب نیز منابع آب های سطحی را تشکیل می دهد. حدود 96 درصد از آبهای زیرزمینی استان در بخش کشاورزی و بقیه در بخش های شرب و صنعتی مصرف می شود.معاون بهره برداری شرکت سهامی آب منطقه ای هرمزگان با تاکید براین مطلب که بر خلاف باور بسیاری، میزان بارشهای اخیر با توجه به شدت، رگباری و زودگذربودنشان هیچ تاثیری روی وضعیت منابع آب زیرزمینی این استان نداشته از بهره برداران بخش کشاورزی خواست نسبت به صرفه جویی آب اقدام کنند. صادقی از آگاهی رسانی، تغعییر الگوی کشت، استفاده از روشهای نوین آبیاری و کشت متراکم بعنوان بهترین راههای صرفه جویی مصرف آب در بخشهای مختلف به خصوص کشاورزی نام برد.// ایرنا