آئدس هم‌چنان در کمین

آئدس، پشه کوچک و تیره‌رنگی است که می‌توان آن را از روی نوارهای سفید روی پاها و فلس های سفید و نقره‎ای روی بدنش شناخت. آئدس در نواحی حاره و جنب حاره سراسر دنیا زندگی می کند. پشه‌های آئدس، هم در شب و هم در روز و زمان فعالیت انسان او را می‌گزند. آن‌ها خود را با تولیدمثل در محیط‌های شهری سازگار کرده‌اند که این ویژگی، تاثیر منفی و وسعت شیوع بیماری‌هایی را که منتقل می‌کنند، افزایش می‌دهد. از هر چهار نفر مبتلا به ویروس تب دانگ، یک نفر بیمار می شود. علائم شخص بیمار ممکن است خفیف باشد یا شدید. تب دانگ شدید ممکن است حتی باعث مرگ شود و معمولا به مراقبت در بیمارستان نیاز دارد. شایع‌ترین علائم تب دانگ تهوع، استفراغ، دانه‌های پوستی، درد چشم، به خصوص پشت چشم، عضلات، مفاصل یا استخوان‌ها است. داروی خاصی برای درمان تب دانگ وجود ندارد و فقط علائم این بیماری درمان می‌شود. شخصی که مشکوک به بیماری تب دانگ است، باید درصورت بروز تب یا علائم دیگر این بیماری به مراکز درمانی مراجعه کند. استراحت، نوشیدن مایعات فراوان و مصرف قرص استامینوفن برای کنترل تب و تسکین درد مفید است و باید از مصرف آسپرین و ایبوپروفن پرهیز کرد. از طرفی از هر ۲۰ نفر که به تب دانگ مبتلا می‌شوند، یک نفر دچار بیماری شدید می‌شود. تب دانگ شدید ممکن است باعث شوک، خونریزی داخلی یا حتی مرگ شود. سابقه ابتلا به تب دانگ در گذشته، احتمال بیماری شدید را در ابتلای مجدد افزایش می‌دهد و کودکان و زنان باردار با ریسک بیشتر ابتلا به تب دانگ شدید مواجه‌اند. هنگام ابتلا به این بیماری باید مراقب بروز علائم شدید بود. علائم هشدار معمولا ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از قطع تب بیمار ظاهر می شوند. در صورت بروز علائمی چون درد شکم، استفراغ حداقل سه بار در ۲۴ ساعت، خونریزی از بینی یا لثه، استفراغ خونی یا خون در مدفوع، حس خستگی، بی‌قراری یا تحریک‌پذیری باید شخص سریعا به اورژانس مراجعه کند. 

 

اما چرا پشه آئدس باوجود اینکه در چند شهر مشاهده شده‌است تاکنون در هرمزگان قربانی نداشته‌است؟ برای پاسخ به این سوال باید دقت کنیم که پشه آئدس به خودی خود بیماری‌زا نیستند و ویروس تب دانگ با نیش پشه آلوده و نه پشه سالم به انسان منتقل می شود. پشه‌ها وقتی به ویروس آلوده می شوند که شخص مبتلایی را نیش زده باشند. بنابراین می‌توان اینطور گفت که پشه‌های آئدس در هرمزگان احتمالا هنوز آلوده نشده‌‌اند یا افراد در معرض نیش پشه‌های آلوده قرار نگرفته‌اند. پشه ها برای انتقال ویروس تب دانگ ضروری هستند و انتقال مستقیم ویروس از فردی به فرد دیگر ممکن نیست. باید توجه کرد هر نوع پشه‌ای تب دانگ را انتقال نمیدهد. ویروس تب دانگ را پشه هایی از جنس آئدس منتقل می کنند که چند گونه پشه را شامل می شود. اواخر سال 98 و در بحبوبه شیوع کرونا که در آن زمان برای همه ناشناخته بود، خبرها و هشدارهایی در مورد مشاهده‌شدن پشه آئدس در برخی از مناطق غربی هرمزگان از جمله بندرلنگه اعلام شد. این اخبار اما در هیاهوی وحشت و مرگ و میرهای ناشی از کووید-19، چندان دیده نشد تا اینکه در سال 99 هم این پشه در کشورهای همسایه از جمله پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس مشاهده شد. اوایل آذرماه هم با دیده‌شدن این پشه در بندرعباس مسئله آئدس در استان دوباره به شکل جدی‌تری مطرح و پس از آن به سرعت عملیات گسترده سم‌پاشی و مه‌پاشی برای ضدعفونی و کشتن این حشره خطرناک در چند محله بندرعباس که پشه در آن دیده شده‌بود، آغاز شد و دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان از مردم خواسته‌است تا مراقب باشند. «فاطمه نوروزیان»، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان درباره محل کشف این پشه‌ها در هرمزگان در آن زمان گفت: «همکاران بهداشت محیط ما این چهار پشه را از لاستیک‌های درون یک آپاراتی زنده‌گیری کرده‌اند و به احتمال قوی این پشه در آب محبوس شده در میان تایرها رشد کرده‌است». او درباره سمپاشی از محلات مختلف بندرعباس گفت: «سمپاشی با حق تقدم مناطق پرخطر انجام می‌گیرد و می‌بایست مردم برای مقابله با پشه‌ها، دستورالعمل‌ها و رسانه‌های آموزشی معتبر را دنبال کنند». نوروزیان استفاده از توری درب و پنجره، چاه‌بست برای توالت فرنگی و سنتی، خالی و خشک کردن ظروف آب و استفاده از دور کننده‌ها را از اقدامات ضروری برای مقابله با گزش این حشرات دانست. 

 

سه ماه پس از دیده‌شدن پشه آئدس در بندرعباس دوباره پیگیر این موضوع شدیم که آیا این پشه در بندرعباس از بین رفته‌است یا هم‌چنان به حیات خود ادامه داده و سلامتی ما را تهدید می‌کند. سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان دراینباره می‌گوید: «در حال حاضر سم‌پاشی در محلات انجام نمی‌شود و بیشتر ژیت‌های لاروی را برای ازبین‌‌بردن، پیدا می‌کنیم». او توضیح می‌دهد: «لیست مناطق آلوده را به شهرداری اطلاع می‌دهیم تا آن مناطق را بهسازی کند؛ زیرا بهترین کار برای ازبین بردن این پشه‌ها بهسازی محیط است». به گفته نوروزیان آموزش خانه‌به‌خانه و حتی بازدید از خانه‌های مناطق آلوده انجام می‌شود  و باید هم‌چنان نگران این پشه باشیم. او در ادامه می‌گوید که احتمال اینکه این پشه، آلوده باشد هم وجود دارد: «بیمارانی که تب طول‌کشنده دارند یا بیمارانی که تب دارند اما تست کووید آن‌ها منفی است زا از نظر بیماری‌های منتقله از پشه آئدس چک می‌کنیم تا اگر موردی از ابتلا وجود داشته‌باشد به سرعت شناسایی شود اما تاکنون مورد مثبت قطعی پیدا نشده‌است». بهسازی مناطق آلوده که به گفته سخنگوی دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان بهترین راه ازبین بردن پشه‌هاست، شامل اقداماتی برای تغییر محیط و به حداقل رساندن تکثیر ناقل و تماس آن با انسان است که این امر با ازبین‌بردن، تغییر یا حذف زیستگاه‌های لاروی حاصل می‌شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات در بهسازی محیط، مدیریت زباله و ضایعات جامد در شهرها و حاشیه شهرها به منظور کاهش منابع لاروی و نظافت مداوم آبگذرهای شهری به منظور جلوگیری از راکدشدن آب و تکثیر پشه است. این اقدامات که متولی آن شهرداری بندرعباس است و درحالت عادی هم یکی از جدی‌ترین معضلات شهری بندرعباس محسوب می‌شود باید در ظرف چند ماه چنان تغییر کند تا مانعی برای تکثیر این پشه خطرناک باشد. مشکل تجمع زباله‌ها و راکد شدن آب جوی‌های اطراف پیاده‌روها یا در نزدیکی خورها می‌تواند احتمال تکثیر این پشه خطرناک را دوچندان کند. برای پیگیری لیست محلات و اقدامات انجام‌شده از سوی شهرداری برای کنترل این پشه و بهسازی محلات با معاونت خدمات شهری شهرداری بندرعباس تماس گرفتیم. به گفته این معاونت، تعداد محلاتی که به صورت روزانه از آن‌ها لاستیک‌ خودرو را جمع می‌کنند زیاد است و حتی گاهی با آن‌ها همکاری نمی‌شود اما شهرداری در تلاش است تا به‌صورت روزانه این لاستیک‌ها را جمع کند. به هرحال امیدوار هستیم که معاونت خدمات شهری بندرعباس بیش از هرزمان دیگری و بادقت بیشتری نسبت به حل این مشکلات اقدام کند تا سلامت شهروندان به خطر نیفتد.