ماموریت غیرممکن؟

جام جهانی قطر، احتمالا مهم‌ترین رویداد منطقه در زمستان سال جاری است. کشور میزبان از حدود ده سال پیش پروژه‌های زیر ساختی گسترده‌ای از ساخت ورزشگاه، هتل، اقامتگاه، فرودگاه و غیره را آغاز و میلیاردها دلار برای ایجاد بستر مناسب هزینه کرده است. پیش بینی شده کشور قطر که وسعتش از بسیاری استان‌های ایران کمتر است، میزبان بیش از یک و نیم میلیون گردشگر فوتبالی باشد. این تورنمنت، می‌توانست فرصت طلایی برای صنعت گردشگری ایران باشد اگر از ده سال پیش رایزنی، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی مدونی برای آن صورت می‌گرفت. اکنون در حالی که 6 ماه به آغاز جام جهانی مانده اخبار گسترده‌ای درباره‌ی آماده‌سازی کیش و چند شهر دیگر برای میزبانی از گردشگران فوتبالی را شاهد هستیم. فاصله کیش تا قطر ۲۷۰ کیلومتر است و مدت زمان سفر از این جزیره به دوحه با هواپیما حدود ۴۰ دقیقه و با کشتی پنج تا ۶ ساعت است؛ اما آیا کیش و قشم در کنار رقبای سرسختی چون دبی، شارجه، عربستان و حتی عمان برای میزبانی شانسی خواهند داشت؟ از طرف دیگر در فاصله ۱۸۰ روز تا جام جهانی وضعیت همچنان بلاتکیلف است.

فرصت‌های از دست رفته

سال ۹۷ ستاد هماهنگی و پیگیری مسائل جام جهانی ۲۰۲۲ قطر در کیش تشکیل شد. علی رغم اینکه اخبار متعددی از نشست‌های ستاد هماهنگی و پیگیری مسائل جام جهانی در رسانه‌ها منتشر می‌شد اما به گفته «مسیح‌الله صفا» عضو این ستاد، جلسات خروجی به دنبال نداشت. صفا چندی پیش در گفت و گو رسانه‌ای ذکر کرد که بی‌ثباتی در مدیریت کیش و معاونان سازمان منطقه آزاد، ظرف یک‌سال گذشته لطمه زیادی به برنامه‌ها و اهداف ستاد هماهنگی جام جهانی وارد کرده است. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد که درباره موضوعات قابل پیگیری در جام جهانی هنوز اتفاقی که با قطعیت روی آن صحبت کنیم، نیافتاده است و به نظر می‌رسد بیشتر اهل شعاریم تا عمل.

برپایی اردوی تیم‌های حاضر در جام جهانی یکی از برنامه‌های مطرح شده کیش بوده است. این اتفاق از آنجا بعید است که حتی تیم ملی خودمان هم راضی به برپایی اردو در جزیره کیش نشده و اردوی تیم ملی قرار است در قطر برگزار‎شود. سال گذشته در مقدماتی جام جهانی، اردوی تیم ملی ایران در جزیره کیش برگزار شد که با حواشی زیادی همراه بود. از ایجاد مزاحمت در هتل محل استراحت بازیکن‌ها و کیفیت پایین غذا گرفته تا وضعیت چمن. در حالی که مسئولان ورزشی کیش اکنون ادعا می‌کنند که شاید یک یا دو کشور خارجی بتوانند با برنامه‌ریزی در زمان جام جهانی از امکانات کیش استفاده کنند و احتمال دارد اردوی تیم ملی ایران هم برای جام جهانی به جای قطر در داخل کشور برگزار شود اما با توجه به سابقه پیش آمده این موضوع بعید است.

برگ برنده ایران

برخی معتقدند که جام جهانی قطر یکی از گران‌ترین تورنمنت‌ها برای تماشاگران فوتبالی خواهد بود و همین موضوع موهبت و برگ برنده‌ای است برای حضور و اسکان گردشگران فوتبالی در ایران. {البته سوال پیش می‌آید که آیا قطر کشور گرانی است یا ارزش پول ملی کشورمان پایین است؟} برخی رسانه‌ها نیز اخباری منتشر کرده‌اند مبنی بر اینکه قطر در بحث اسکان با کمبود مواجه خواهد شد؛ از همین رو فیفا گروهی را تشکیل داده است که زنگ تک تک منازل قطری‌ها را بزنند و در ازای پیشنهاد تور گردشگری به چند نقطه دنیا در زمان جام جهانی، منازل آن‌ها را دریافت کنند. در هرصورت در بحث جذب گردشگر به ایران چند موضوع اساسی مطرح است. اسکان و حمل و نقل. به گفته رئیس جامعه هتل‌داران کیش، امکان اختصاص پنج‌هزار تخت استاندارد به مسافران و تماشاچیان جام جهانی وجود دارد. «مسیح‌الله صفا» گفته است که طی بازدیدی که وزیر قطر از چند هتل کیش داشت، از امکانات آن‌ها ابراز رضایت کرده است. با توجه به مشکلات تحریم در ایران و عدم امکان استفاده از روش‌های معمول پرداخت‌های بین‌المللی، قرار است رزرواسیون آنلاین هتل‌ها برای گردشگران داخلی و خارجی با پذیرش رمزارزها فراهم شود. همچنین به سایت تعبیه شده برای این منظور زبان‌های انگلیسی و عربی نیز اضافه شود. در حالی که وزیر راه و شهرسازی جزیره کیش را نقطه تمرکز ایران در رویداد جام جهانی خوانده است اما استان‌هایی چون اصفهان، بوشهر، شیراز و حتی تهران نیز در حال انجام فعالیت‌هایی برای جذب گردشگر هستند.

در بحث حمل و نقل هوایی در حال حاضر به صورت هفتگی از شهرهای تهران، اصفهان، ‌شیراز و مشهد به دوحه پروازها برقرار است؛ خط هوایی کیش-دوحه هنوز ایجاد نشده است. مشاور رئیس جمهور و دبیر شورایعالی مناطق آزاد عنوان کرده است که خط هوایی کیش-دوحه همزمان با ایام مسابقات جام جهانی راه‌اندازی می‌شود. به گفته «سعید محمد»، با موافقت مسئولان کشور قطر ۴۰۰ پرواز از مبدا جزیره کیش در ایام جام جهانی در این خط برقرار خواهد شد. در بحث حمل و نقل دریایی مسئولان از تردد چهار کشتی تفریحی کروز خبر داده‌اند. طی چند روز آینده نیز قرار است نخستین کشتی کروز کشور خریداری شده از فرانسه با ظرفیت ۱۷۰۰ نفر در ۹ طبقه در بوشهر رونمایی شود. امکان پهلوگیری این کشتی‌ها در ترمینال مسافری کیش که در حال آماده‌سازی است نیز وجود دارد.

یکی از مشوق‌های جذب گردشگر به ایران که از سال ۹۹ مطرح شده بود، صدور روادید رایگان برای گردشگران بوده است که هرچند دیر اما در فروردین ماه ۱۴۰۱ ویزای ایران از مبدا کشور قطر همزمان با جام جهانی رایگان شد. براساس مصوبه دولت اتباع کشورهایی که تیم‌های فوتبال آن‌ها به جام جهانی ۲۰۲۲ صعود کرده‌اند، می‌توانند روادید رایگان، برای یک‌ یا دو بار ورود و بیش از آن با مدت اعتبار دو ماه و اقامت ۲۰ روزه را درخواست و ثبت کنند. در این میان برخی از کارشناسان گردشگری به نوع محدودیت‌های اعمال شده در این خصوص اعتراض دارند و معتقدند که الزام ورود تماشاگران قطر، فرصت ارائه پکیج‌های گردشگری به منظور جذب تماشاگرانی که قصد ورود به ایران را دارند، گرفته. لازم به ذکر است که جزایر کیش و قشم مناطق آزاد هستند و نیاز به ویزا ندارند.

امید مبهم

یکی از ضعف‌های اساسی که از قدیم الایام در مسئولان ایرانی مشاهده شده برنامه‌ریزی در لحظات پایانی است. در حالی که این امکان وجود داشت با برنامه‌ریزی منسجم از سال‌های قبل شرایط برای بهره‌وری کشور از این رویداد بین‌المللی و فرصت طلایی فراهم شود اما هیچ اتفاقی رخ نداد. در فاصله نزدیک ۱۸۰ روز به جام جهانی می‌بینم که بودجه‌هایی برای ایجاد یا تقویت زیرساخت‌ها در نظر گرفته شده است. اقداماتی که باید از سال‌های قبل صورت می‌گرفت. حتی در این شرایط هم هنوز وحدت رویه‌ای در مسئولان دیده نمی‌شود و همه چیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. باوجود اخبار متعددی که از توافقات ایران با قطر در زمینه جام جهانی شاهد هستیم، تاکنون واکنش رسمی از مسئولان قطری برای همکاری با ایران شاهد نبودیم و توافقنامه‌های امضا شده نیز شفاف نشدند. امیر قطر در سفری که هفته پیش به تهران داشت در مورد بازی‌های جام جهانی گفت: «جام جهانی حتما یک رویداد استثنایی خواهد بود و از رئیس جمهور و دیگر مسئولان جمهوری اسلامی ایران به دلیل کمک‌هایی که برای موفقیت در برگزاری جام جهانی به ما کردند، تقدیر و تشکر می‌کنم. ما از همه ایرانیان علاقه‌مند به مشاهده بازی تیم ملی ایران در جام جهانی فوتبال استقبال خواهیم کرد». حال باید دید وعده‌ها و خوشبینی‌های مسئولان چه میزان عملی خواهد شد.

یکی دیگر از موانع اصلی پیش روی ایران تبلیغات سوءی است که در بحث ناامنی علیه کشورمان انجام می‌شود. بدیهی است که رسانه‌ها می‌تواند تاثیر زیادی بر حضور یا عدم حضور گردشگران به کشور بگذارند. محض ترکاندن این حباب پوشالی باید فعالیت‌ رسانه‌ای و تبلیغاتی گسترده‌ای برای گردشگر خارجی در فضای مجازی به منظور معرفی ایران، جاذبه‌هایش و امتیازهایی که در جام جهانی دارد، انجام شود.