متفاوت بودن و ماندگار شدن

مدتی پیش برای خرید کتابی به کتابفروشی مراجعه کردم. بین قفسه‌های کتاب با سطلی فلزی مواجه شدم، که تعدادی کتاب داخل آن‌ها گذاشته شده بود. تمام مدتی که در کتابفروشی بودم و بین قفسه‌های کتاب جستجو می‌کردم، فکرم پیش سطل فلزی بود، این‌که چرا کسی باید کتاب‌ را توی سطل بگذارد؟ در واقع من در کتاب فروشی با اثر ون‌ رستوف روبه‌رو شده بودم.

ون رستوف، روانپزشک آلمانی در سال 1933 در پژوهشی به این نکته پی برد، که ما انسان‌ها از بین گزینه‌ها و اطلاعات پیش رو به آن‌هایی بیشتر توجه می‌کنیم، که متفاوت از بقیه هستند. این گزینش توجه، طبیعتا در انتخاب‌های ما نیز تاثیرگذار خواهد بود. این سوگیری ذهنی هم برای ما مانند بسیار از مسائل دیگر دارای دو وجه مثبت و منفی است.

اگر بخواهیم در حیطه‌ی مطالعه و تبلیغات از ان استفاده کنیم، می‌تواند برای ما بسیار موثر و کارآمد باشد. در حین مطالعه، نشان‌دار کردن مطالب مهم با ماژیک رنگی و پیاده کردن مطالب خوانده شده در نمودارها و نمادهای گوناگون، می‌تواند اثر ون رستوف را در مغز ما فعال کند، و مطالب خوانده شده بهتر در ذهن ما ماندگار شود. در حیطه‌ی تبلیغات هم، گرافیست‌ها به خوبی به این امر آگاهی دارند، و با استفاده از عناصر نامعمول و متفاوت در تبلیغات به فروش بیشتر و دیده شدن می‌رسند. موقعیت دیگری که اثر ون رستوف در آن به خوبی مشهود می‌شود، در ارتباط با افرادی است که اکثر مواقع رفتار خوب و قابل‌پذیریشی از خود نشان می‌دهئد و مورد تایید اکثر اطرافیانشان هستند.

همین افراد اگر در یک یا چند موقعیت نادر رفتار ناپسند یا نامطلوبی از خود نشان دهند، بیشتر در خاطر اطرافیان خواهد ماند، چرا که آن‌ها رفتارهای مطلوب شخص را به عنوان یک اصل عادی شده در نظر دارند، و رفتار خطا اثر ون رستوف را در آن‌ها بیدار می‌کند.  وجه‌ی منفی این اثر به فرهنگ سلبریتی حاکم بر کشور بازمی‌گردد. فرهنگ سلبریتی به جوانان القاء می‌کند، همه بهتر است بخواهند، دیده شوند و یک شبه به معروفیتی جهان شمول برسند. این خواست حقنه شده در دل جوانان گاهی آنقدر پررنگ می‌شود، که مهم نیست این دیده شدن به چه قیمتی اتفاق می‎‌افتد.

آن‌ها از اثر ون رستوف بهره می‌گیرند، به شعل غیر متعارف و نامعقولی عمل می‌کنند و چون اذهان عمومی به سمت آنچه متفاوت است کشیده می‌شود، آن‌ها را به توجه و میل به دیده‌شدن نایل می‌کند. دیگر اهمیتی ندارد توجه دریافت شده، منفی یا مثبت باشد، همگان به دیده‌ی انزجار به پدیده‌ی سلبریتی بنگرند یا به دید تشویق. به هر حال آنچه از عمومیت فاصله داشته باشد، مورد توجه قرار خواهد گرفت.  

روزنامه صبح ساحل